Wychowankowie Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce w igrzyskach olimpijskich 1924–1936

• Authors: Chełmecki Jerzy

Title variants

EN

Followers of the Union of Gymnastic Societies “Sokół” (Falcon) in Poland in the Olympic Games 1924–1936

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest ukazanie dorobku sportowego i udziału sportowców wywodzących się ze Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, w letnich i zimowych igrzyskach olimpijskich w okresie międzywojennym. Olimpijczycy reprezentowali gimnastykę, lekkoatletykę, boks, zapasy i narciarstwo biegowe – sporty, które zostały zapoczątkowane na ziemiach polskich jeszcze w okresie zaborów i były powszechnie uprawiane w gniazdach „Sokoła” w okresie międzywojennym. W artykule znajdziemy tło polityczne i społeczne towarzyszące rozwojowi sportu wyczynowego w „Sokole”, a zamieszczone biogramy olimpijczyków wymieniają obok sukcesów sportowych ich przynależność do „Sokoła” oraz aktywność społeczną i zawodową po zakończeniu kariery sportowej. Artykuł prezentuje sportowców, których życiorysy, zawarte w opublikowanych biogramach, wspomnieniach czy pamiętnikach, jednoznacznie potwierdzają, że ich przynależność do „Sokoła” nie była incydentalna, a ich tożsamość społeczna została ukształtowana w procesie wychowania Towarzystwa. Ten obszar badawczy zaczyna od pewnego czasu interesować historyków sportu, ale nadal publikacji jest niewiele i raczej dotyczą dorobku „Sokoła” w upowszechnieniu sportu w wybranych regionach kraju niż sukcesów w sporcie wyczynowym. W pracy wykorzystano analizę opracowań historycznych, prasy „Sokolej” i sportowej, pamiętników i wspomnień oraz zwartych opracowań biograficznych.

EN

The aim of the article is to depict the participation of athletes, originated from the Union of Gymnastic Societies ‘Sokół’ (Falcon) in Poland, in the summer and winter Olympic Games in the interwar period. The Olympians represented gymnastics, athletics, boxing, wrestling and cross-country skiing – sports that were initiated on Polish soil yet during the partitions and were widely exercised in ‘Sokół’s’ societies in the interwar period. In this article, the political and social context accompanying the development of professional sport in “Sokół” can be found. Moreover, included biograms of the Olympians mention, in addition to sports successes, their membership in‘ Sokół’, and their social and professional activities after the end of a sports career. The aim of the article is to depict the participation of athletes, originated from the Union of Gymnastic Societies ‘Sokół’ (Falcon) in Poland, in the summer and winter Olympic Games in the interwar period. The Olympians represented gymnastics, athletics, boxing, wrestling and cross-country skiing – sports that were initiated on Polish soil yet during the partitions and were widely exercised in ‘Sokół’s’ societies in the interwar period. In this article, the political and social context accompanying the development of professional sport in “Sokół” can be found. Moreover, included biograms of the Olympians mention, in addition to sports successes, their membership in ‘Sokół’, and their social and professional activities after the end of a sports career. Futhermore, this study presents athletes whose biographies were contained in the published biographies and memoirs. This sources unambiguously confirm that their membership in the “Sokół” was not incidental, and their social identity was shaped in the process of education of the Society. This research area has begun to interest sport historians for some time, but publications are still incidental and rather focused on the achievements of the 'Sokół' in the dissemination of sport in selected regions of the country rather than the performance in competitive sport. The research methodology is based on the analysis of historical sources, such as sports press, diaries, and in-depth biographical studies.

Keywords

PL

sport w II RP; olimpijczycy ZTG „Sokół” w Polsce

EN

Sport in the Second Polish Republic; Olympians ZTG “Sokół” in Poland

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe
• Year: 2020
• Volume: 3
• Issue: 1
• Pages: 59-83

Contributors

author

Chełmecki Jerzy

• Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki im. Haliny Konopackiej w Pruszkowie

References

• Bielec G., Ewolucja programu zawodów w Towarzystwie Gimnastycznym „So-kół” w latach 1867–1914, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna” 2003, nr 5, s. 7–23.
• Bielec G., Reprezentanci Górnego Śląska w olimpijskich turniejach gimnastyki sportowej, [w:] M. Ponczek, S. Witkowski, A. Fryc (red.), Z dziejów kultury fizycznej w Zagłębiu Dąbrowskim i regionach ościennych, Sosnowiec 2010, s. 301–314.
• Bielec G., Półtorak W., U źródeł gimnastyki w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” w latach 1867–1914, [w:] L. Nowak, P. Pieczyński, R. Urban (red.), Kultura fizyczna w Polsce Ludowej i w Trzeciej Rzeczypospolitej, Go-rzów Wlkp. 2012, s. 357–374.
• Chełmecki J., Związek Polskich Związków Sportowych – koordynator działalno-ści polskich związków sportowych i ruchu olimpijskiego w latach II RP, [w:] J. Chełmecki (red.), Społeczno-edukacyjne oblicza współczesnego sportu i olimpizmu. Wychowanie patriotyczne przez sport, Warszawa 2007, s. 150–158.
• Chełmecki J., Contribution of the Polish Gymnastic Association „Falcon” to Popularisation of Gymnastic Movement in Europe at the Beginning of the 20th century, [w:] T. Jurek, S. Wassong (red.), Transnational Aspects of European Sport History, Proceedings of the 13th CESH Congress, Gorzów Wlkp. 2009, 292–304.
• Gaj J., Woltman B. (red.), Rozwój sportu w dwudziestoleciu międzywojennym i jego losy w czasie drugiej wojny światowej, Gorzów Wlkp. 1999.
• Głuszyński Z., Leksykon polskich olimpijczyków 1924–1998, Warszawa 1999.
• Godlewski P., Działalność TG „Sokół” w zakresie rozwoju ciężkiej atletyki (do 1939 roku), [w:] Z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, red. Z. Pawluczuk, Gdańsk 1996, s. 191–200.
• Kołodziej R., Udział polskich narciarzy w zimowych igrzyskach olimpijskich okresu międzywojennego, [w:] S. Zaborniak, P. Król (red.) Z tradycji wychowania fizycznego i sportu w czasach zaborów i II RP (1883–1939), Rzeszów 2008, s. 137–143.
• Kurańska-Wołoszyn J., Wyodrębnienie sportu gimnastycznego i jego rozwój w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce, [w:] L. Nowak (red.), Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce, t. 6, Gorzów Wlkp. 2004, s. 165–171.
• Kuriańska-Wołoszyn J., Nowak L., Gimnastyka w Polsce w latach 1919–1939, Poznań 2013.
• Słownik biograficzny pracowników CIWF i AWF, K. Hądzelek, A. Mazur (red.), T. 1–4, Warszawa 2000.
• Leśniak Z., Kartki z dziejów Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Strzyżo-wie 1896–1939, Strzyżów 1990.
• Łuczak M., Jandziś S., Chmiel A., Wkład Profesora Eugeniusza Piaseckiego w rozwój wychowania fizycznego w Polsce, „Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe” 2019, t. 2, nr 1, s. 11–33.
• Małolepszy E., Wychowanie fizyczne, sport, przysposobienie wojskowe, zloty, [w:] E. Małolepszy, Z. Pawluczuk (red.), Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997, Częstochowa 2001, s. 106–132.
• Mantyka M., 100 lat Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zakopanem, Za-kopane 1995.
• Mantyka M., Z kart historii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zakopa-nem, [w:] A. Łopata (red.), Krajowy Zlot Sokolstwa Polskiego. 110 lat Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Zakopanem, Kraków 2004, s. 5–16.
• Mirkiewicz A., Zarys dziejów Sokolstwa Słowiańskiego (1862–1939), Rzeszów 2014.
• Potocki J., Kronika Sportów Atletycznych 1925–1939, Łódź 2001.
• Rotkiewicz M., Początki i rozwój kobiecych klubów sportowych w Warszawie (do 1939 roku), [w:] S. Zaborniak (red.), Z dziejów kultury fizycznej w Polsce, Rzeszów 2005, s. 259–267.
• Snopko J., Polskie Towarzystwo Gimnastyczne w Galicji 1867–1914, Białystok 1997.
• Stefanik R., Piłka nożna w środowisku sokolim w świetle „Przeglądu Gimna-stycznego Sokół” w Polsce w latach 1931–1939, [w:] D. Dudek (red.), Polska kultura fizyczna i turystyka w czasach zaborów i II Rzeczypospolitej, „Studia i Monografie” 2009, nr 61, s. 350–367.
• Steuer A., Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku. 1878–1945, Katowice 1986.
• Stryjkowski K., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Wielkopolsce w latach 1914–1939, Poznań 2016.
• Woltmann B. (red.), Lekkoatletyka w Polsce 1919–1994, Warszawa 1944.
• Toporowicz K., Eugeniusz Piasecki. Życie i dzieło, Warszawa – Kraków 1988.
• Tuszyński B., Kurzyński H., Od Chamonix do Vancouver. Leksykon olimpijczy-ków polskich 1924–2010, Warszawa 2011.
• Wajsówna J., Z dyskiem przez świat, (oprac.) J. Nieciecki, Warszawa 1954.
• Wallechińsky D. (2000), The Complete Book of the Summer Olimpics – Sydney 2000.
• Wolski A., Sukces sokolstwa polskiego na międzynarodowym konkursie gimna-stycznym w Astii (Włochy), „Wychowanie Fizyczne” 1925, nr 2 kwiecień–czerwiec, s. 50–51.
• Wryk R., Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej, Poznań 2015.
• Wryk R., Sport i wojna, Poznań 2016.
• Zaborniak S., Lekkoatletyka w działalności Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w latach 1919–1939, Rzeszów 2005.
• Zaborniak S., Zarys początków działalności Polskiego Związku Lekkiej Atletyki (1919–1939), [w:] S. Zaborniak (red.), Z dziejów kultury fizycznej w Polsce, Rzeszów 2005, s. 131–150.
• Zaborniak S., Wkład Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w rozwój kultury fi-zycznej na ziemiach polskich pod zaborem austriackim w latach 1867–1914, [w:] S. Zaborniak, P. Król (red.), Szkice z działalności Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (1867–2006), Rzeszów 2010, s. 11–28.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.16926/sit.2020.03.04