Pośrednictwo Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego w konserwacji i zakupie książek dla Elżbiety Sieniawskiej w końcu pierwszej ćwierci XVIII w.

• Authors: Adam Kucharski

Title variants

EN

Jakub Kazimierz Rubinkowski as a go-between in the preservation and purchase of books for Elżbieta Sieniawska at the end of the first quarter of the 18th century

DE

Vermittlung von Jakub Kazimierz Rubinkowski bei der Buchkonservierung und – ankauf für Elżbieta Sieniawska Ende des ersten Viertels des 18. Jahrhunderts

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wielowymiarowa działalność toruńskiego rajcy i poczmistrza królewskiego Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego zorientowana była głównie na prowadzenie agencji informacyjnej zajmującej się redagowaniem i kolportażem prasy rękopiśmiennej. Ważnym aspektem jego aktywności kulturalnej stało się również pośredniczenie w załatwianiu usług introligatorskich i kupnie książek dla hetmanowej wielkiej koronnej i kasztelanowej krakowskiej Elżbiety Sieniawskiej. Rubinkowski, szlachcic, a zarazem barokowy erudyta i zapalony bibliofil, był idealnym kandydatem do realizacji tych zadań. O jego przydatności decydowała silna pozycja Torunia na polskim rynku księgarskim gwarantująca możliwość nabywania poszukiwanych tomów ksiąg, zarówno krajowych, jak i zagranicznych autorów. Kwerenda księgarska obejmowała dzieła ojca Sieniawskiej, Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, innych autorów polskich (również z obszaru Prus Królewskich), a także klasyków nowożytnej literatury europejskiej. Niemniej ważnym atutem Rubinkowskiego była również możliwość bezpośredniego kontaktu z toruńskim cechem mistrzów introligatorskich, co zapewniało Sieniawskiej sprawny proceder konserwacji i renowacji ksiąg, pochodzących głównie z jej biblioteki w Puławach. Rubinkowski, szczególnie w latach 1725–1726, wielokrotnie i skrupulatnie informował o zbliżających się aukcjach książek organizowanych w Toruniu, przyjmował księgi ekspediowane statkami z Puław oraz organizował transport powrotny zakupionych i odnowionych woluminów. W sumie w ciągu zaledwie dwóch lat przez jego ręce przewinęło się kilkaset książek, czyniąc go jednym z czołowych agentów księgarskich tego czasu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

EN

The multidimensional activity of Toruń’s town councillor and royal postmaster Jakub Kazimierz Rubinkowski mainly concerned the running of an information agency dealing with editing and distributing manuscripts . An important aspect of his cultural activity became his role as an agent in book-binding services and the purchase of books for the wife of the Grand Crown Hetman and Castellan of Cracow – Elżbieta Sieniawska. Rubinkowski, a noblewoman, a Baroque erudite and a bibliophile – he was an ideal candidate to carry out such tasks. His work was facilitated by the fact that Toruń enjoyed a strong position on the Polish bookselling market, which guaranteed the possibility to purchase both Polish and foreign books which were in demand. The bookseller’s search query included the works of Sieniawska’s father – Stanisław Herakliusz Lubomirski), other Polish authors (also from the territory of Royal Prussia) along with the classics of the early modern European literature. Equally important was the fact that Rubinkowski had a direct contact with Toruń’s guild of book-binding masters, which helped Sieniawska to preserve and renovate the books, which mostly came from her library in Puławy. Rubinkowski, particularly in the years 1725–1726, informed about the upcoming auctions of books organised in Toruń, received books sent in ships from Puławy and organised the transport of the purchased and renovated volumes. Within two years he participated in the purchase of a few hundreds of books, which made him one of the leading book-selling agents of the time of the Polish-Lithuanian Commonwealth.

DE

Die vielschichtige Tätigkeit des Thorner Ratsherrn und Königlichen Postmeisters Jakub Kazimierz Rubinkowski konzentrierte sich hauptsächlich auf die Leitung einer Informationsagentur, die sich mit Redaktion und Kolportage handschriftlicher Presse beschäftigte. Zu einem wichtigen Aspekt seiner kultureller Tätigkeit wurde auch die Vermittlung von Dienstleistungen im Bereich der Buchbinderei und beim Ankauf von Büchern für Elżbieta Sieniawska, Gattin des Großhetmans der polnischen Krone und Krakauer Kastellans. Rubinkowski, ein Adliger und zugleich Gelehrter sowie leidenschaftlicher Buchliebhaber der Barockzeit, erschien als ein idealer Kandidat für die Realisierung von solchen Aufgaben. Über seine Nützlichkeit entschied auch die starke Position Thorns auf dem polnischen Büchermarkt, wo gefragte Werke sowohl polnischer als auch ausländischer Autoren leichter erworben werden konnten. Die Recherche erfasste Werke des Vaters von Sieniawska, Stanisław Herakliusz Lubomirski sowie anderer polnischer Autoren (auch aus dem Gebiet des Königlichen Preußen) und Klassiker der neuzeitlichen europäischen Literatur. Ein großer Vorteil von Rubinkowski bestand auch in seinen direkten Kontakten zur Thorner Zunft der Buchbinder, wodurch Sieniawska auf eine professionelle Konservation und Restaurierung von Büchern, die hauptsächlich aus ihrer Bibliothek in Puławy stammten, rechnen konnte. Insbesondere in den Jahren 1725–1726 hat Rubinkowski mehrmals und immer sehr detailliert über die kommenden Buchauktionen in Thorn informiert, aus Puławy mit Schiffen transportierte Bände in Empfang genommen und den Transport von neu erworbenen bzw. restaurierten Volumina organisiert. Innerhalb von nur zwei Jahren vermittelte Rubinkowski im Falle von einigen Hunderten von Büchern, was ihn zu einem der führenden Buchagenten seiner Zeit in Rzeczpospolita kürte.

Keywords

PL

Jakub Rubinkowski; Elżbieta Sieniawska; książka; introligatorstwo; Toruń

EN

Jakub Rubinkowski; Elżbieta Sieniawska; book; bookbindery; Toruń

DE

Jakub Rubinkowski; Elżbieta Sieniawska; Buch; Buchbinderei; Thorn

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2015
• Volume: 15
• Pages: 43-58

Dates

published

2015-12-23

Contributors

author

Adam Kucharski

• Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. W. Bojarskiego 1, 87-100 Torun, Polska

References

• Archiwum Narodowe w Krakowie, oddział I, Archiwum Sanguszków, teki korespondencji 8.
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 1684.
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 2707.
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 2739.
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 2747.
• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, rkps 5933/IV.
• Bieńkowska B., Staropolski świat książek, Wrocław 1976.
• Cynarski S., Sarmatyzm – ideologia i styl życia, [w:] Polska XVII w., red. J. Tazbir, Warszawa 1974.
• Herbst S., Toruńskie cechy rzemieślnicze. Zarys przeszłości, Toruń 1933.
• Imańska I., Per medium auctionis. Aukcje książek w Rzeczypospolitej (XVII–XVIII w.), Toruń 2013.
• Imańska I., Toruńskie aukcje książek w XVIII w., Toruń 2007.
• Kseniak M., Rezydencja Czartoryskich w Puławach, Lublin 1986.
• Link-Lenczowski A. K., Popiołek B., Sieniawska z Lubomirskich Elżbieta Helena (1669–1729), [w:] PSB, t. 37, Warszawa–Kraków 1996–1997.
• Malinowska I., Przebudowa pałacu w Puławach przez architekta Jana Zygmunta Deybla, [w:] Puławy, red. S. Lorentz, Teka Konserwatorska, z. 5, Warszawa 1962.
• Maliszewski K., Agencja informacyjna Jakuba Kazimierza Rubinkowskiego. Ze studiów nad dziejami komunikacji społecznej w XVIII wieku, Zapiski Historyczne, t. 48: 1983.
• Maliszewski K., Jakub Kazimierz Rubinkowski. Szlachcic, mieszczanin toruński, erudyta barokowy, Warszawa–Poznań–Toruń 1982.
• Maliszewski K., Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej. Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Toruń 2001.
• Maliszewski K., Rubinkowski Jakub Kazimierz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 32, Wrocław 1989.
• Mikulski K., Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Toruń 1999.
• Mikulski K., Pułapka niemożności. Społeczeństwo nowożytnego miasta wobec procesów modernizacyjnych (na przykładzie Torunia w XVII i XVIII wieku), Toruń 2008.
• Milewska-Kozłowska J., Druki dotyczące Tumultu Toruńskiego w zbiorach starych druków Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Rocznik Toruński, t. 34: 2007.
• Mocarski Z., Książka w Toruniu do roku 1793. Zarys dziejów, [w:] Dzieje Torunia. Praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta, red. K. Tymieniecki, Toruń 1933.
• Nowak Z., Leo Jan (1572–1635), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 17, Wrocław 1972.
• Popiołek B., Królowa bez korony. Studium z życia i działalności Elżbiety Sieniawskiej (ok. 1669–1729), Kraków 1993.
• Popiołek B., Zainteresowania bibliofilskie Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej, kasztelanowej krakowskiej, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, 1995, Prace Historyczne XVII, z. 167.
• Salmonowicz S., Dzieje książki i czytelnictwa, [w:] Historia Torunia, red. M. Biskup, t. II, cz. III: Między barokiem a oświeceniem (1660–1793), Toruń 1996.
• Salmonowicz S., Toruń w czasach baroku i oświecenia. Szkice z dziejów kultury Torunia XVII–XVIII wieku, Warszawa–Poznań–Toruń 1982.
• Salmonowicz S., Toruńskie gimnazjum akademickie w latach 1681–1817. Studium z dziejów nauki i oświaty, Bydgoszcz 1973.
• Serczykowa B., Księgozbiór lekarza toruńskiego Wacława Duroscha z drugiej połowy XVII wieku, Zeszyty Naukowe UMK w Toruniu, 1971, Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 39, Nauka o Książce VI.
• Słaby A., Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków 2014.
• Tujakowski A., Z dziejów drukarstwa i piśmiennictwa na Pomorzu. 400 lat drukarstwa w Toruniu (1569–1969), Toruń 1970.
• Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku. Spisy, opr. K. Mikulski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990.
• Zimowski L., Geneza i rozwój komunikacji pocztowej na ziemiach polskich, Warszawa 1972.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2015.003