Idea działającego słowa w tekstach polskich zamówień

• Authors: Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława

Title variants

EN

THE IDEA OF THE ACTING WORD IN POLISH MAGIO SPELLS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Człowiek współczesny, uformowany w kręgu pisma i druku, nie myśli o słowach w kategoriach zdarzeń. Słowa przypominają mu raczej rzeczy, które nie są działaniem, są czymś martwym. Inaczej jest w tradycyjnej kulturze ustnej, w której słowo ma zdolność dokonywania zmian w świecie, jest słowem działającym, słowem sprawczym. Taki status ma słowo w zamówieniu. W tekście magicznym jest ono nie tyle odpowiednikiem myśli, co sposobem działania, zdarzeniem.

EN

Contemporary humans, conditioned by the omnipresence of writing and print, do not conceive of words in terms of events. Rather, words are seen as inanimate objects. It is different, though, in the traditional speech-based culture, in which a word, as an acting agent, can effect changes in the world. Such is the status of a word in magic spells. In texts of magic, a word is not a correlative of an idea but a way of acting, an event.

Keywords

PL

kultura ustna; słowo działające (słowo sprawcze); zamówienia; tekst magiczny

EN

speech-based culture; word as an acting agent (a performative word); spells; texts of magic

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2001
• Volume: 13
• Pages: 101–115

Contributors

author

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława

References

• Abramowicz Maciej, 1979, Formuły a rola gestu w komunikacji ustnej według M. Joussa, „Literatura Ludowa” nr 1/3, s. 43-51.
• Anikin V. P., 1987, Russkij fol’klor, Moskva.
• Bartmiński Jerzy, 1990, Folklor – język – poetyka, Wrocław-Warszawa-Kraków.
• Burszta Wojciech, 1991, Mowa magiczna jako przejaw synkretyzmu kultury, [w:] Język a kultura, t. 4, Funkcje języka i wypowiedzi, pod red. J. Bartmińskiego i R. Grzegorczykowej, Wrocław, s. 93-104.
• Brüc SE — Brückner Aleksander, 1989, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
• Charitonova Valentina I., 1988, Žanrovaja diferencjacija zagovorno-zaklinatel’noch poezzii, [v:] Naučnye doklady vysšej školy. Filologičeskie nauki, nr 4, s. 7-12.
• Cyv’jan Tatiana V., 1993, O roli slova u tekste magičeskogo dejstvija, [v:] Slavjanskoe i balkanskoe jazykoznanie. Struktura malych fol’klornych tekstov, Moskva, s. 111-121.
• Eliade Mircea, 1993, Sacrum, mit, historia, Warszawa.
• Eleonovska E. N., 1994, Skazka, zagovor i kolodstvo v Rossii. Sb. Trudov, Moskva.
• Engelking Anna, 1991, Rytuały słowne w kulturze ludowej. Próba klasyfikacji, [w:] Język a kultura, t. 4, Funkcje języka i wypowiedzi, pod red. J. Bartmińskiego i R. Grzegorczykowej, Wrocław, s. 75-85.
• Frazer James, 1962, Złota gałąź, przełożył H. Krzeczkowski. Przedmowę napisał J. Lutyński, Warszawa.
• Jousse Marcel, 1974, L' antropologie du geste, Paris.
• Kasjan Jerzy Mirosław, 1988, Strategia i taktyka walki z chorobą, [w:] Od Kochanowskiego do Różewicza, Warszawa.
• Kiseleva Ju. M., 1998, Smyslovye komponenty zagovora kak dejstvujuščego slova, [v:] Konferencija „Slovo kak dejstvie” (27-29 aprelja 1998 g). Tezisy dolkadov, Moskva, s. 32-37.
• Ługowska Jolanta, 1990, Rola kontekstu w procesie kształtowania się kulturowych znaczeń tekstów folkloru, [w:] Tekst w kontekście. Zbiór studiów, pod red. T. Dobrzyńskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 175-186.
• Malinowski Bronisław, 1987, Ogrody koralowe i ich magia. Język magii i ogrodnictwa, Warszawa.
• Nestik T. A., 1998, Chudožestvennoe vremja v obrjadovych tekstach: zagovory i spasitel’nye molitvy, [v:] Konferencija „Slovo kak dejstvije". Tezisy dokladov, Moskva, s. 73-77.
• Ong Walter, 1977, Interface of the Word, Ithaca and London: Cornell University Press.
• Ong Walter, 1981, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, Lublin.
• Poznanskij N., 1917/1995, Zagovory. Opyt issledovanija proischoždenija i razvitija zagovornych formul, Moskva.
• SFP — Słownik folkloru polskiego, pod red. Juliana Krzyżanowskiego, Warszawa 1965.
• Thomas Whiliam, Znaniecki Florian, 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Organizacja grupy pierwotnej, uwagi wstępne J. Chałasiński, J. Szczepański, tłum. M. Metelska, Warszawa.
• Tolstaja Svetlana Michajlovna, 1994, K ponjatiju funkcii v jazyke kul’tury, „Slavjanovedenije”, nr 5, s. 91-97.
• Tolstaja Svetlana Michajlovna, 1999a, Iz nabludenij nad serbskimi zagovorami, [v:] Etno-kul’turoloski zbornik, kn. V, Svrl’ig , s. 155-160.
• Tolstaja Svetlana Michajlovna, 1999b, Zagovory, [v:] Slavjanskie drevnosti. Etnolingvističeskij slovar’ pod obščej redakciej Nikity Il’iča Tolstogo, t. 2 d-k (kroski), Moskva, s. 239-244.
• Tolstoj Nikita Il’ič, 1981, Verbalnyj tekst kak ključ k semantike obrjada, [v:] Struktura teksta, Moskva.
• Tolstoj Nikita Il’ič, 1986, Iz nabljudenij nad polesskimi zagovorami, [v:] Slavjanskij i balkanskij fol’klor. Duchovnaja kul’tura Poles’ja na obščeslavjanskom fone, Moskva, s. 134-143 (ts. Tolstoj N. I., 1995, Iz nabljudenij nad polesskimi zagovorami, [v:] N. I. Tolstoj, Jazyk i narodnaja kul’tura. Očerki po slavjanskoj mifologii i etnolingvistike, Moskva, s. 447-457.)
• Toporkov A. L., 1995, Zagovor, [v:] Slavjanskaja mifologia. Enciklopedičeskij slovar’, Moskva, s. 185-186.
• Toporov Vladimir N., 1987, Zgovory i mify, [v:] Mify narodov mira. Enciklopedija, t. 1, glavnyj redaktor S. A. Tokarev, Moskva, s. 450-452.