W służbie Sobieskiego. Działalność polityczna i wojskowa Jana Gorzeńskiego (około 1626–1694)

• Authors: Pietrzak Jarosław

Title variants

EN

In the Service at Sobieski: the Political and Military Activity of Jan Gorzeński (ca. 1626–1694)

DE

Im Dienst von Sobieski. Die politische und militärische Tätigkeit von Jan Gorzeński (um 1626–1694)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

So far the figure of Jan Gorzeński was treated marginally by researchers dealing with the subject matter of the political and military clientele of Jan III Sobieski. The activity of Gorzeński in the institutions of political life in the province of Greater Poland became the starting point to his further activity in the Sejm. Obedience and loyalty which were evinced by Gorzeński first towards the castellan, next to the voivode of Poznań Krzysztof Grzymułtowski allowed him to get closer to the people associated with Sobieski. Upon his inspiration, Gorzeński recruited members of the Sejm and converted them into supporters of the marshal and grand crown hetman. In the 1670s the activity of Gorzeński was also discernible in the military field. His participation in war campaigns against the Tatars, Turks and Cossacks made him a recognizable and praiseworthy commander of the dragoon regiment. The coronation of Jan Sobieski constituted the turning point in Gorzeński’s career as he was promoted and entrusted with the starost estates. His marriage with Sobieski’s relative – Elżbieta – the widow after Władysław Denhoff (died 1671) also helped him to be one of the co-operators of the king. Thanks to this, Jan won respect and had the opportunity to rise above the level of middle-income noblemen. In the last years of his life Gorzeński focused on the struggle with the Sapiehas, who at the end of the reign of Jan III Sobieski set up a faction which was in opposition to the court.

DE

Die Gestalt von Jan Gorzeński tauchte bisher eher am Rand der Forschungen zur politischen und militärischen Klientel von Johann III. Sobieski auf. Die Tätigkeit von Gorzeński im Umkreis der Institutionen des politischen Lebens der Provinz Großpolen wurde zum Ausgangspunkt für seine Aktivität beim Sejm. Der Gehorsam und die Treue, durch die sich Gorzeński gegenüber Krzysztof Grzymułtowski, dem Kastellan und dann Wojewoden von Posen, ausgezeichnet hatte, machte es ihm möglich, sich dem Kreis der Personen anzunähern, die mit Sobieski in Verbindung standen. Auf seine Weisung hin gewann Gorzeński Abgeordnete und zog sie auf die Seite des Marschalls und Großhetmans der Krone. In den siebziger Jahren des 17. Jahrhunderts machte sich die Aktivität von Gorzeński auch im Bereich der Armee bemerkbar. Die Teilnahme an Kriegszügen gegen Tataren, Türken und Kosaken machte aus ihm einen bekannten und gerühmten Anführer eines Dragonerregiments. Die Krönung Sobieskis zum König wurde für Gorzeński zu einem Wendepunkt im Hinblick auf seinen Aufstieg in Ämtern und die ihm zur Nutzung überlassenen Güter in Starościn. Auch die Heirat Gorzeńskis mit einer entfernten Verwandten von Johann III. namens Elżbieta, der Witwe von Władysław Denhoff (gest. 1671) förderte seine Zugehörigkeit zum Kreis der Mitarbeiter des Monarchen. Sie brachte ihm die entsprechende Wertschätzung und die Chance ein, sich aus dem Kreis des mittleren Adels abzuheben. In seinen letzten Lebensjahren konzentrierte sich Gorzeński auf den Kampf gegen die Sapieha, die gegen Ende der Regierungszeit von Johann III. eine gegen den Hof gerichtete Partei bildeten.

Keywords

EN

clientelism; protection; army; dietines; diplomacy; the Polish-Lithuanian Commonwealth

DE

Klientelismus; Protektion; Armee; Landtage; Diplomatie; Republik beider Nationen

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2018
• Volume: 83
• Issue: 1
• Pages: 69-110

Dates

published

2018-03-01

Contributors

author

Pietrzak Jarosław

• Instytut Historii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Achremczyk, Stanisław. “Indygenat Prus Królewskich w drugiej połowie XVII wieku.” In Między Lwowem a Wrocławiem. Księga jubileuszowa Profesora Krystyna Matwijowskiego, edited by Bogdan Rok and Jerzy Maroń, 543–553. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006.
• Achremczyk, Stanisław. “Szlachta Prus Królewskich w latach 1660–1720.” Echa Przeszłości 2 (2001): 121–124.
• Achremczyk, Stanisław. Życie polityczne Prus Królewskich i Warmii w latach 1660–1703. Olsztyn: Wydawnictwo Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1991.
• Augusiewicz, Sławomir. “Bitwa pod Fehrbellinem 28 czerwca 1675 roku w świetle aktualnego stanu badań.” In Trzeba dyscypliny – bez niej nie da się pasji składnie wyrazić. Studia z dziejów nowożytnych (XVI–XVIIIw.), edited by Maciej Forycki, Adam Perłakowski and Filip Wolański, 65–76. Poznań: Wydawnictwo Instytutu Historii UAM, 2012.
• Augusiewicz, Sławomir. Prostki 1656. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2001.
• Augusiewicz, Sławomir. “W służbie dwóch władców – rzecz o Bogusławie Radziwille.” In Między Barokiem a Oświeceniem. Sarmacki konterfekt, edited by Stanisław
• Achremczyk, 111–120. Olsztyn: Wydawnictwo Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002.
• Augustyniak, Urszula. Dwór i klientela Krzysztofa II Radziwiłła (1585–1640). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2001.
• Augustyniak, Urszula. “O przyjaźni. Przyczynek do badania stosunków klientalnych.” In Necessitas et ars. Studia staropolskie dedykowane profesorowi Jerzemu Pelcowi, edited by Barbara Otwinowska and Alina Nowicka-Jeżowa [et al.], vol. 2, 121–128. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1993.
• Augustyniak, Urszula. “Specyfika patronatu magnackiego w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku. Problemy badawcze.” Kwartalnik Historyczny 110/1 (2002): 97–110.
• Augustyniak, Urszula. W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2004.
• Augustyniak, Urszula. “Znaczenie pokrewieństwa w układach nieformalnych w Rzeczypospolitej w 1 poł. XVII w. na przykładzie klienteli Radziwiłłów.” In Kultura staropolska – kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, edited by Stanisław Bylina, Maria Hamanowa and Teresa Kostkiewiczowa, 205–211. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1997.
• Bobiatyński, Konrad. “Jan Sobieski i jego litewscy sojusznicy w okresie „przedkrólewskim.” In Marszałek i hetman wielki koronny Jan Sobieski, edited by Dariusz Milewski, 155–169. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2014.
• Bobiatyński, Konrad. Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski.
• Działalność polityczno-wojskowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
• Bobiatyński, Konrad. “Rozwój kariery dowódczej Michała Kazimierza Paca na tle działań militarnych prowadzonych w Inflantach i Kurlandii w latach 1657–1660.” In Wojny północne w XVI–XVIII wieku. W czterechsetlecie bitwy pod Kircholmem, edited by Bogusław Dybaś, 113–129. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2007.
• Chmielewska, Małgorzata. “Początek interregnum po abdykacji Jana Kazimierza. Pretendenci do tronu polskiego.” In Studia i materiały z dziejów nowożytnych, edited by Krystyn Matwijowski and Stefania Ochmann-Staniszewska, 85–107. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.
• Chmielewska, Małgorzata. Sejm elekcyjny Michała Korybuta Wiśniowieckiego 1669 roku. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006.
• Chrapowicki, Jan Antoni. Diariusz, cz. 2: Lata 1665–1668, edited by Andrzej Rachuba and Tadeusz Wasilewski. Warszawa: Wydawnictwo PAX, 1988.
• Chrapowicki, Jan Antoni. Diariusz, cz. 3: Lata 1669–1673, edited by Leszek Andrzej Wierzbicki. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2009.
• Ciara, Stefan. Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków: Polska Akademia Nauk, 1990.
• Cieślak, Edward, “Jan III Sobieskiego wobec spraw katolików w czasie walk społeczno-politycznych 1674–1680.” Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historycznoliterackie 10/11 (1986): 185–203.
• Cieślewicz, Marek. “Parę uwag o indygenacie pruskim.” Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego 1974/2: 19–29.
• Czaplewski, Przemysław. Senatorowie świeccy, podskarbiowie i starostowie Prus Królewskich 1454–1772. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1921.
• Czapliński, Władysław. Opozycja wielkopolska po krwawym potopie (1660–1668). Kraków: Gebethner i Wolff, 1930.
• Czermak, Wiktor. Ostatnie lata Jana Kazimierza, edited by Adam Kersten. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 1972.
• Diariusz kołowania i konferderacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 roku wraz z aktem konferderacji, edited by Adam Przyboś and Kazimierz Przyboś. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, 1972.
• Diariusz sejmu abdykacyjnego die 27 Augusti zaczętego 1668, edited by Maciej Matwijów. Ze skarbca kultury. Biuletyn Informacyjny Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu 7 (1998): 40–74.
• Diariusz sejmu koronacyjnego 1669 roku, edited by Kazimierz Przyboś and Marek Ferenc. Kraków: Historia Iagiellonica, 2004.
• Diariusz sejmu nadzwyczajnego 1670 roku, edited by Kazimierz Przyboś and Marek Ferenc. Kraków: Historia Iagiellonica, 2004.
• Drese, Claudia. „…was für ein blutbad wäre nicht zu sorgen?” Zu den Streitigkeiten in Danzig 1674/1675 oder: Ägidius Strauch, ein in Wittenberg geprägter Lutheraner.” Zapiski Historyczne 75/4 (2010): 33–49.
• Dworzaczek, Władysław. “[Wielkopolska] od najazdu szwedzkiego [1655 do końca wojny siedmioletniej 1763 r.].” In Studia nad dziejami społeczeństwa, polityki i kultury dawnej Polski w wiekach XVI–XVIII, edited by Zbigniew Chodyła and Zbigniew Sprys. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2010.
• Dworzaczkowa, Jolanta. Bracia czescy w Wielkopolsce w XVI i XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1997.
• Dworzaczkowa, Jolanta. “Zbór braci czeskich w Karminie.” Odrodzenie i Reformacja w Polsce 13 (1968): 185–198.
• Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697 i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich, itd., edited by Olgierd Pietruski. Lwów: Oswald Zapszaniec z Siemuszowej, 1845.
• Filipczak-Kocur, Anna. “Konfederacja litewska na nadzwyczajnym sejmie w 1672 roku.” Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 5 (2000): 131–137.
• Gawron, Przemysław. „Postawa Jakuba Karola Madaleńskiego wobec litewskich magnatów. Kilka uwag na temat relacji patron–klient w Wielkim Księstwie Litewskim w I połowie XVII wieku”. In Mahnatski dvor i satsyyal’naye ŭzayemadzyeyannye (XV–XVIII stst.): zbornik navukovykh prats, edited by Vol’ha M. Papko and Andrey M. Yanushkyevich, 295–317. Minsk: Myedysont, 2013.
• Górska-Gołaska, Katarzyna. “Dobra Nałęczów w Wielkopolsce w średniowieczu.” Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 15 (1984): 179–190.
• Hajizadeh-Armaki, Elżbieta. “Wielkopolska szlachta protestancka pierwszej połowy XVII w. Sprawy wyznaniowe na przykładzie Jana Jerzego Szlichtynga (1597–1658).” In Rycerze – Szlachta – Ziemianie. Szlachetnie urodzeni na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, edited by Paweł Klint, Marta Małkus and Kamila Szymańska, 153–171. Wschowa–Leszno: Wydawnictwo Czas-Art, 2014.
• Hundert, Zbigniew. “Aleksander Polanowski – porucznik husarski i pułkownik Jego Królewskiej Mości.” In Studia z Dziejów Wojskowości, vol. 2, edited by Mirosław Nagielski, 41–70. Białystok: Muzeum Wojska w Białymstoku, 2013.
• Hundert, Zbigniew. “Dyslokacja partii wojska koronnego w 1677 roku. Przyczynek do badań pogranicza polsko-tureckiego oraz organizacji armii w dobie pokoju 1677–1683.” Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym 36/1 (2016): 41–67.
• Hundert, Zbigniew. Między buławą a tronem. Wojsko koronne w walce stronnictwa malkontentów z ugrupowaniem dworskim w latach 1669–1673. Warszawa: Napoleon V, 2014.
• Hundert, Zbigniew. “Władysławów Denhoffów dwóch.” Przegląd Historyczny 107/2 (2016): 303–310.
• Hundert, Zbigniew. “Wykaz koronnych chorągwi i regimentów w okresie 1 V 1679–30 IV 1683. Przyczynek do organizacji wojska koronnego w dobie pokoju 1677–1683.” Studia Historyczno-Wojskowe 5 (2015): 274–285.
• Hundert, Zbigniew, and Jan Jerzy Sowa. “Od towarzysza jazdy do wojewody podolskiego. Przebieg służby wojskowej Nikodema Żaboklickiego w latach 1656–1706.” Res Historica 42 (2016): 127–218.
• Jerlicz, Joachim. Latopisiec albo kroniczka Joachima Jerlicza, vol. 1, edited by Kazimierz Władysław Wójcicki. Warszawa: Maurycy Wolff, 1853.
• Jędrzejewska, Bogumiła, and Tomasz Samojlik. “Kontrakty Jana III Sobieskiego z lat 1675–1686 w sprawie dzierżawy i użytkowania Leśnictwa Białowieskiego.” Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 52 (2004): 321–330.
• Kamieński, Andrzej. “Działania dyplomacji brandenburskiej w Polsce podczas elekcji 1674 roku.” Wieki Stare i Nowe 8(13) 2015: 28–45.
• Kamieński, Andrzej. Polska a Brandenburgia-Prusy w drugiej połowie XVII wieku. Dzieje polityczne. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2002.
• Kamieński, Andrzej. “Skoraszewski (Skoroszewski) Władysław Michał.” In Polski słownik biograficzny, vol. 38/2, 256–257. Warszawa–Kraków: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1998.
• Kaniewski, Jacek. Sejmiki koronne wobec problemów wewnętrznych Rzeczypospolitej za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1669–1673). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2014.
• Klemp, Aleksander. Protestanci w dobrach prywatnych w Prusach Królewskich od drugiej połowy XVII do drugiej połowy XVIII wieku. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, 1994.
• Kłaczewski, Witold. Abdykacja Jana Kazimierza. Społeczeństwo szlacheckie wobec kryzysu politycznego lat 1667–1668. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1993.
• Kołodziej, Robert. „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2014.
• Komaszyński, Michał. Jan III Sobieski a Bałtyk. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1983.
• Korzon, Tadeusz. Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629–1674, vol. 3. Kraków: Wydawnictwo Akademii Umiejętności, 1898.
• Kostołowska, Ewa. Miniatury Śmiełowskie. Jarocin: Południowa Oficyna Wydawnicza, 2009.
• Kotarski, Henryk. “Matczyński Marek.” In Polski słownik biograficzny, vol. 20, 175–176. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1975.
• Krakowiak, Paweł. Dwa sejmy z 1666 roku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010.
• Krzysztofa Grzymułtowskiego wojewody poznańskiego listy i mowy, edited by Aleksander Jabłonowski. Warszawa: Skiwski, 1876.
• Kulecki, Michał. Wygnańcy ze Wschodu. Egzulanci w Rzeczypospolitej w ostatnich latach panowania Jana Kazimierza i za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Wydawnictwo DiG, 1997.
• Listy Jana Andrzeja Morsztyna, edited by Stefania Ochmann-Staniszewska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
• Listy Jana Sobieskiego do żony Marii Kazimiery wraz z listami innych znakomitych osób przez Jerzego Samuela Bandtkiego z oryginału niegdyś archiwum Sobieskich przepisane, edited by Antoni Zygmunt Helcel. Kraków: Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1860.
• Listy z czasów Jana III i Augusta II, edited by G.B.U. and Władysław Skrzydylka. Kraków: Wincenty Kirchmayer, 1870.
• Łukaszewicz, Józef. O kościołach braci czeskich w dawnej Wielkopolsce. Poznań: Pompejusz Karol, 1835.
• Malejka, Arkadiusz. “Spór o pieczęć wielką litewską w latach 1684–1685: z dziejów polityki nominacyjnej Jana III Sobieskiego.” Studia Historyczne 44/2 (2001): 301–311.
• Maroszek, Józef. Targowiska wiejskie w Koronie Polskiej w drugiej połowie XVII i XVIII wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 1990.
• Matwijowski, Krystyn. Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1976.
• Matwijowski, Krystyn. Sejm grodzieński 1678–1679. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1985.
• Matwijów, Maciej. Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1992.
• Matwijów, Maciej. “Problem klientelizmu wśród szlachty sandomierskiej”. In Między Lwowem a Wrocławiem. Księga jubileuszowa Profesora Krystyna Matwijowskiego, edited by Bogdan Rok and Jerzy Maroń, 533–542. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006.
• Matyasik, Joanna. “Bohater czy buntownik? Jan Sobieski w oczach szlachty w latach 1669–1673”. In Jan Sobieski wokół spisków i konfederacji, edited by Mirosław Nagielski [et al.], 107–128. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2015.
• Matyasik, Joanna. Obóz polityczny króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2011.
• Mączak, Antoni. Nieformalne systemy władzy w Polsce i w Europie XVI–XVIIIw. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2000.
• Mączak, Antoni. Nierówna przyjaźń. Układy klientalne w perspektywie historycznej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2003.
• Mączak, Antoni. Rządzący i rządzeni. Władza i społeczeństwo w Europie nowożytnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2003.
• Mączak, Antoni. “Wierność i miłość. Z zagadnień motywacji stosunku klientarnego.” Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu 2 (1988): 103–115.
• Michałowska, Anna. „Stanisław Antoni Szczuka – początek kariery patrona.” Kwartalnik Historyczny, 102/3–4 (1995): 61–90.
• Mikulski, Krzysztof. “Podwójna obsada urzędów ziemskich, urzędy „tytularne”/”nielegalne” w Rzeczypospolitej w XVII–XVIIIw. – kilka uwag wstępnych.” Zapiski Historyczne 82/2 (2017): 71–83.
• Mincer, Franciszek. “Franciszek Zygmunt Gałecki – starosta bydgoski i przyjaciel króla Jana III.” Kalendarz Bydgoski 1985: 11–13.
• Mokrzecki, Leszek. “Schelwig (Schelguig) Samuel.” In Polski słownik biograficzny, vol. 35/3, 441–442. Warszawa–Kraków: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1994.
• Nagielski, Mirosław. “Organizacja rajtarii i arkebuzerii koronnej w XVII wieku”. In Organizacja armii w nowożytnej Europie. Struktura – Urzędy – Prawo – Finanse, edited by Karol Łopatecki, 197–216. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions, 2011.
• Nagielski, Mirosław. “Pierre de Bryon – pułkownik gwardii dragońskiej Jana Kazimierza Wazy. Przyczynek do karier Francuzów w służbie króla i Rzeczypospolitej”. In
• Primum vivere deinde Philosophari. O ludziach czynu w dziejach Europy środkowej i wschodniej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Rzońcy z okazji siedemdziesiątych urodzin, edited by Marek Białokur and Andrzej Szczepaniak, 105–120. Opole–Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008.
• Nagielski, Mirosław. “Stanisław Lipnicki. Przyczynek do problematyki awansu kadry zawodowej armii Wielkiego Księstwa Litewskiego.” In Litwa w epoce Wazów, edited by Andrzej Rachuba and Wojciech Kriegseisen, 341–353. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006.
• Nagielski, Mirosław. “Tadeusz Daniel Boubonombek Pers w służbie króla i Rzeczypospolitej.” In Afryka, Orient, Polska. Prace fiarowane profesorowi Andrzejowi Dziubińskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, edited by Stanisław Kuczyński and Maciej Tymowski, 199–216. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2007.
• Naworski, Zbigniew. “Indygenat w Prusach Królewskich (1454–1772).” Czasopismo Prawno-Historyczne 35/1 (1983): 31–58.
• Niesiecki, Kasper. Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych, vol. 4, edited by Julian Nepomucen Bobrowicz. Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1839.
• Ochmann-Staniszewska, Stefania. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo – doktryna – praktyka, vol. 1. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
• Pakulski, Jan. Nałęcze wielkopolscy w średniowieczu. Genealogia, uposażenie i rola polityczna w XII–XIVw. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
• Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, edited by Ewa Dubas-Urwanowicz and Jerzy Urwanowicz. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2006.
• Perdenia, Jan. Hetman Piotr Doroszenko a Polska. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2000.
• Pisma do wieku i spraw Jan Sobieskiego, vol. 1/2, edited by Franciszek Kluczycki. Kraków: Akademia Umiejętności w Krakowie, 1880.
• Piwarski, Kazimierz. “Denhoff Ernest.” In Polski słownik biograficzny, vol. 5, 108–109. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1939–1945.
• Piwarski, Kazimierz. Między Francją a Austrią. Z dziejów polityki Jana III Sobieskiego. Kraków: Gebethner i Wolff, 1933.
• Piwarski, Kazimierz. “Opozycja litewska pod koniec XVII wieku.” In Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie, vol. 1, edited by Kazimierz Tyszowski, 259–270. Lwów: Polskie Towarzystwo Historyczne, 1930.
• Piwarski, Kazimierz. “Polityka bałtycka Jana III w latach 1675–1679.” In Księga pamiątkowa ku czci prof. Wacława Sobieskiego, vol. 1, 197–265. Cieszyn: Drukarnia „Dziedzictwo”, 1932.
• Piwarski, Kazimierz. “Projekt reformy państwa za Jana III Sobieskiego.” In Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, vol. 1, [345]–370. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1938.
• Powidaj, Ludwik. “Wojna domowa Sapiehów ze szlachtą litewską w ostatnich latach XVII wieku i na początku XVIIIw.” Przegląd Polski 7/4 (1872): 68–88.
• Przyboś, Adam. Konfederacja gołąbska. Tarnopol: Podolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1936.
• Przyboś, Adam. Michał Korybut Wiśniowiecki 1640–1673. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 2007.
• Rachuba, Andrzej. Dom Sapieżyński, edited by Eustachy Sapieha. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 1995.
• Rachuba, Andrzej. “Działalność wojskowa i polityczna Albrychta Konstantego Ciechanowieckiego, oboźnego litewskiego (około 1630–1675).” In Curia Maior. Studia z dziejów kultury ofiarowane Andrzejowi Ciechanowieckiemu, edited by Maria Prosińska and Danuta Gieysztor-Rosa, 97–103. Warszawa: Wydawnictwo Zamek Królewski w Warszawie, 1990.
• Rachuba, Andrzej. “Hegemonia Sapiehów na Litwie jako przejaw skrajnej dominacji magnaterii w życiu kraju.” In Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, edited by Jerzy Urwanowicz, Ewa Dubas-Urwanowicz and Piotr Guzowski, 217–229. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003.
• Radziwiłł, Bogusław. Autobiografia, edited by Tadeusz Wasilewski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979.
• Romaniuk, Przemysław. “Instytucjonalne podstawy hegemonii Sapiehów w Wielkim Księstwie Litewskim w drugiej połowie XVII wieku.” In W cieniu wojen i rozbiorów. Studia z dziejów Rzeczypospolitej XVIII i początków XIX wieku, edited by Urszula Kosińska, Dorota Dukwicz and Adam Danilczyk, 29–37. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2014.
• Ronikier, Jerzy. Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze: studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706–1725. Kraków: Wydawnictwo Universitas, 1992.
• Sacrum i decorum sarmackiego świata. Katalog wystawy Galerii „A” Starogardzkie centrum kultury (20 X – 3 XII 2006), edited by Jolanta Dziubkowa and Andrzej Jan Haras. Starogard Gdański: Wydawnictwo Galerii A, 2006.
• Sarnecki, Kazimierz. Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, vol. 2: Relacje, edited by Janusz Woliński. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego Ossolińskich we Wrocławiu, 2004.
• Sawicki, Mariusz. Dom sapieżyński 1666–1685. Droga do hegemonii w Wielkim Księstwie Litewskim. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2016.
• Sawicki, Mariusz. “Konflikt biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego z Kazimierzem Jan Sapiehą w latach 1693–1696.” In Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego, edited by Sławomir Górzyński and Mirosław Nagielski, 383–401. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2014.
• Sliesoriūnas, Gintautas. “Walka stronnictw w przededniu i podczas wojny domowej na Litwie XVII/XVIII wieku”. In Władza i prestiż. Magnateria Rzeczpospolitej w XVI–XVII wieku, edited by Jerzy Urwanowicz and Ewa Dubas-Urwanowicz, 243–253. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003.
• Sokalski, Mariusz. Między królewskim majestatem a szlachecką wolnością. Postawy polityczne szlachty małopolskiej w czasach Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Kraków: Historia Iagiellonica, 2002.
• Sowa, Jan Jerzy. “„Upewniam Waszmość Pana i Dobrodzieja, ze mnie Waszmość Pan będziesz miał za jednego esklawa sobie”. Relacje patron–klient w Koronie końca XVII w. w świetle listów braci Wojakowskich do Adama Mikołaja Sieniawskiego.” In Epistolografia w dawnej Rzeczypspolitej, vol. 6: Stulecia XVI–XX. Nowa perspektywa historyczna i językowa, edied by Piotr Borek and Marceli Olma, 179–210. Kraków: Wydawnictwo Collegium Colombinum, 2015.
• Starke, Andrzej. “Bytner Jan.” In Polski słownik biograficzny, vol. 3, 182–183. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.
• Stolicki, Jarosław. “Rozdawnictwo wakansów przez Jana III jako metoda tworzenia partii dworskiej.” In Faworyci i opozycjoniści. Król a elita polityczna Rzeczypospolitej XV–XVIII, edited by Mariusz Markiewicz and Ryszard Skowron, 359–375. Kraków: Wydawnictwo Zamku Królewskiego na Wawelu, 2006.
• Sychowicz, Kazimierz. “Współdziałanie Krzysztofa Grzymułtowskiego z Janem Sobieskim (1668–1676).” Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka 51/1–3 (1996): 138–146.
• Szczygielski, Wojciech. “W kręgu idei narodowego monarchy.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 26 (1986): 17–42.
• Szemborski, Henryk. “Rok 1670 w życiu politycznym województwa poznańskiego i kaliskiego.” Acta Universitatis Wratislaviesnis. Historia 66 (1988): 194–199.
• Szlachetne dziedzictwo czy przeklęty spadek. Tradycje sarmackie w sztuce i kulturze, edited by Jolanta Dziubkowa. Poznań: Wydawnictwo Muzeum Narodowego w Poznaniu, 2004.
• Szujski, Józef. “Pierwsze związki polskie z hr. St. Paul de Longueville”. In Dzieła Józefa Szujskiego, vol. 8. Kraków: Nakładem rodziny Szujskich, 1888.
• Targosz, Karolina. Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych. Warszawa: Muzeum Pałacu Jana III w Wilanowie, 2014, ed. 2.
• Tarkowski, Jan. Patroni i klienci. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 1994.
• Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1637–1657, edited by Paweł Klint. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008.
• Topolska, Maria Barbara. “Polacy w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII wieku. Przyczynek do dziejów polskiej emigracji na Wschód w okresie staropolskim.” Acta Lituano-Slavica Posnaniensia 2 (1987): 147–166.
• Tygielski, Wojciech. Ludzie, listy, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji. Warszawa: Viator, 2007.
• Tygielski, Wojciech. “Stronnictwo, które nie mogło przegrać.” Przegląd Historyczny 76/2 (1985): 207–231.
• Urbaniak, Violetta. Zamoyszczycy bez Zamoyskiego. Studium dekompozycji ugrupowania politycznego. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 1995.
• Uruszczak, Witold. “Fakcje senatorskie w sierpniu 1668.” In Parlament, prawo, ludzie. Studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, edited by Stanisław Russocki, 313–316. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996.
• Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI–XVIII wiek. Spisy, edited by Henryk Lulewicz and Andrzej Rachuba. Kórnik: Biblioteka Kórnicka, 1994.
• Vanitas: portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych. Katalog wystawy Muzeum Narodowego w Poznaniu (listopad 1996 – luty 1997), edited by Jolanta Dziubkowa. Poznań: Wydawnictwo Muzeum Narodowego w Poznaniu, 1997.
• Wagner, Marek. Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1995.
• Wagner, Marek. Korpus oficerski wojska polskiego w drugiej połowie XVII wieku. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015.
• Wagner, Marek. “„Pers na Podlasiu” z dziejów osadnictwa wojskowego na ziemiach podlaskich w drugiej połowie XVII wieku.” Rocznik Bialskopodlaski 8–9 (2000–2001): 21–34.
• Wagner, Marek. “Polityka kadrowa Jana III Sobieskiego w latach 1668–1696.” Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka 35/2 (1980): 261–272.
• Wagner, Marek. Stanisław Jabłonowski, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny. Warszawa: Wydawnictwo MADA, 2000.
• Wagner, Marek. “Towarzysze broni Jana Sobieskiego”. In Jan Sobieski – Wódz i polityk (1629–1696), w trzechsetną rocznicę śmierci, edited by Janusz Wojtasik, 50–61. Siedlce: Wydawnictwo Instytutu Historii Wyższej Szkoły Rolniczo-Pedagogicznej, 1997.
• Wagner, Marek. Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, vol. 2. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions, 2009.
• Wagner, Marek. “Zapomniany bohater bitwy wiedeńskiej. Zygmunt Zbierzchowski (około 1635–1691) – porucznik husarski.” In Do szarży marsz, marsz… Studia z dziejów kawalerii, vol. 4, edited by Aleksander Smoliński, 63–86. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2013.
• Wierzbicki, Leszek Andrzej. “Bunt malkontentów w połowie 1672 roku.” In Wobec króla i Rzeczpospolitej. Magnateria w XVI–XVIII wieku, edited by Jerzy Urwanowicz, Ewa Dubas-Urwanowicz, 377–391. Kraków: Wydawnictwo Avalon, 2012.
• Wierzbicki, Leszek Andrzej. “Konfederaci szczebrzeszyńscy. Przywódcy związku wojska koronnego na przełomie 1672 i 1673 roku.” Studia z Dziejów Wojskowości 1 (2012): 177–184.
• Wierzbicki, Leszek Andrzej. O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfikacyjny 1673. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2005.
• Wimmer, Jan. Wyprawa wiedeńska 1683 r. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1957.
• Wiśniewski, Jerzy. “Dzieje osadnictwa od XVI do XVIII wieku.” In Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, edited by Jerzy Antoniewicz, 186–187. Białystok: Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1967.
• Woliński, Janusz. “Gorzeński Jan.” In Polski słownik biograficzny, vol. 8, 329. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1959–1960
• Woliński, Janusz. Z dziejów wojny i polityki w dobie Jana Sobieskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Wołoszyn, Jacek Witold. Problematyka wyznaniowa w praktyce parlamentarnej Rzeczyposopolitej w latach 1648–1696. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2003.
• Wysocki Jan. Niedoszły rokosz łowicki 1672–1673 (Sobieskiego związki z Łowiczem). Łowicz: Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych MTK im. Stanisława Herbsta, 1984.
• Volumina Legum, vol. 5, edited by Jozafat Ohryzko, Petersburg: [s.n.] 1860.
• Ziątkowski, Leszek. “Jan Sobieski a kształtowanie się opozycji po elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 r.” Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka 51/1–3 (1996): 126–137.
• Zielińska, Teresa, “Stanisław Antoni Szczuka jako referendarz koronny w latach 1688–1699.” Kwartalnik Historyczny 111/3 (2004): 5–22.
• Zwierzykowski, Michał. “Pochodzenie i kariera Aleksandra Mikołaja Górzyńskiego (1671–1745). Od drobnej szlachty do kręgów elity wielkopolskiej.” In Dawni właściciele Dobrzycy na tle swoich czasów, edited by Stanisław Borowiak, 37–57. Dobrzyca: Wydawnictwo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy, 2017.
• Żojdź, Karol. Jan Mierzeński. Klient i rezydent Bogusława Radziwiłła w latach 1656–1665. Oświęcim: Napoleon V, 2012.
• Żychliński, Tadeusz. Złota księga szlachty polskiej, vol. 1. Poznań: Leitgeber Jarosław, 1879.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2018.03