O frazeologii w słownikach historycznych języka polskiego z XIX i początku XX wieku

• Authors: Piela Agnieszka

Title variants

EN

About phraseology in Polish language dictionaries of the 19th and early 20th century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W polskiej lingwistyce od kilkudziesięciu lat obserwuje się marginalność studiów poświęconych dawnej warstwie frazeologicznej. Wpływ na ograniczone badania frazeologii historycznej wywierają różne czynniki. Jednym z nich są źródła leksykograficzne. Okazuje się, że w diachronicznym opisie frazeologii zmuszeni jesteśmy korzystać z historycznych słowników ogólnych (też gwarowych) polszczyzny. Niniejsze rozważania poświęcone zostały charakterystyce rejestracji frazeologii w wybranych słownikach języka polskiego, tj. w Słowniku języka polskiego S.B. Lindego oraz w tak zwanym Słowniku wileńskim i Słowniku warszawskim.

EN

Polish linguistic studies have shown marginal interest in the old phraseological stratum for the last few decades. Various factors contribute to the limited research into historical phraseology. Lexicographic sources seem to be one of these factors. Owing to the absence of various types of sources exclusively dedicated to old word combinations, vital for the diachronic description of phraseology, we are limited to the use of universal historical dictionaries of Polish language. The considerations of this article are dedicated to the characteristics of how phraseology has been registered in the selected Polish language dictionaries such as: The Dictionary of Polish Language by Samuel Boguslaw Linde, the so-called Vilnius Dictionary and The Warsaw Dictionary.

Keywords

PL

diachronia; frazeologia; historyczne słowniki języka polskiego

EN

diachrony; phraseology; historical dictionaries of the Polish language

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 65
• Pages: 137-153

Contributors

author

Piela Agnieszka

• Zakład Leksykologii i Semantyki, Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej, Uniwersytet Śląski

References

• Adamiec Dorota, 2004, Frazeologia w Słowniku języka polskiego XVII i I połowy XVIII wieku, w: A.M. Lewicki, red., Problemy frazeologii europejskiej, t. VI, „Norbertinum”, Lublin, s. 59–71.
• Basaj Mieczysław, 1988, Rozwój frazeologii staropolskiej w świetle słowników, w: M. Basaj, D. Rytel, red., Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. IV, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 185–191.
• Basaj Mieczysław, 1998, Najstarsza warstwa frazeologii słowiańskiej, w: J. Rusek, W. Boryś, red., Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, Wydawnictwo Energeia, Warszawa, s. 249–253.
• Buttler Danuta, 1993, Dziewiętnastowieczna frazeologia w świetle cytatów słownika wileńskiego, w: M. Basaj, Z. Zagórski, red., Munera linguistica Ladislao Kuraszkiewicz dedicata, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław– Warszawa–Kraków, s. 81–98.
• Chlebda Wojciech, 2001a, Frazeologia polska minionego wieku, w: S. Dubisz, S. Gajda, red., Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa, s. 155–165.
• Chlebda Wojciech, 2001b, Frazeologia, w: S. Gajda, red., Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej, Opole, s. 178–206.
• Doroszewski Witold, 1954, Z zagadnień leksykografii polskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Ehegoetz Erika, 1981, O reprezentacji frazeologii w „Słowniku języka polskiego” Samuela Bogumiła Lindego, „Prace Filologiczne”, t. XXX, s. 95–103.
• Fliciński Piotr, 2006, Frazeologia w Słowniku wileńskim – rekonesans, w: M. Białoskórska, red., Studia językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 5, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 69–79.
• Ignatowicz-Skowrońska Jolanta, 2004, Współczesna frazeografia polska, w: J. Liberek, red., Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Prace dedykowane Profesorowi Stanisławowi Bąbie w 65-lecie urodzin, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 109–119.
• Janowska Aleksandra, Pastuchowa Magdalena, 1995, Niebezpieczna kompetencja, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 11–19.
• Jawór Agnieszka, 2009, O badaniach polskiej frazeologii historycznej, w: M. Hawrysz, red., Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2006–2007, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, s. 57–67.
• Karłowicz Jan, 1876, Przyczynki do projektu wielkiego słownika polskiego, w: Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności IV, s. 15–20, https://polona.pl/item/10915594/14/ (dostęp: 27.01.2018).
• Kępińska Alina, 2011, Nowy dykcjonarz, to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski, Lipsk, 1764, Michał Abraham Trotz, w: M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski, red., Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, http://www.leksykografia.uw.edu.pl (dostęp: 27.01.2018).
• Kucała Marian, 1973, Wyrażenia i zwroty średniowieczne we współczesnej polszczyźnie, „Język Polski”, R. LIII, nr 4, s. 184–194.
• Majdak Magdalena, 2008, Słownik warszawski: koncepcja – realizacja – recepcja, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Matuszczyk Bożena, 2001, Leksykograficzne opracowanie frazeologii w „Słowniku języka polskiego” Samuela B. Lindego, w: M. Balowski, W. Chlebda, red., Frazeografia słowiańska: księga pamiątkowa poświęcona prof. dr hab.
• Halinie A. Lilicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 163–168.
• Matuszczyk Bożena, 2006, Słownik języka polskiego S.B. Lindego. Warsztat leksykografa, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
• Nowakowska Alicja, 1995, Frazeologia w „Słowniku języka polskiego” S.B. Lindego, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 32–40.
• Piela Agnieszka, 2016, Pozorna tożsamość. Polskie tradycjonalizmy z semantycznym archaizmem, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Piotrowski Tadeusz, 2001, Zrozumieć leksykografię, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Puzynina Jadwiga, 1961, „Thesaurus” Grzegorza Knapiusza. Siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Siwkowska Janina, 1953, O słowniku języka polskiego Osińskiego, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 22–28.
• Skorupka Stanisław, 1981, Rola Samuela Bogusława Lindego w leksykologii i leksykografii polskiej, „Prace Filologiczne”, t. XXX, s. 49–57.
• Skorupka Stanisław, 1982, Rozwój frazeologii w ostatnim sześćdziesięcioleciu, w: J. Rieger, M. Szymczak, red., Język i językoznawstwo polskie w sześćdziesięcioleciu niepodległości (1918–1978). Materiały z konferencji naukowej. Warszawa, 25 października 1978, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk– Łódź, s. 233–237.
• Skorupka Stanisław, 1985, Stan i perspektywy rozwoju frazeologii porównawczej w Polsce, w: M. Basaj, D. Rytel, red., Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 7–15.
• Skorupka Stanisław, 1988, Pojmowanie frazeologii w historii leksykografii polskiej, w: M. Basaj, D. Rytel, red., Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej, t. IV, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 7–14.
• Urbańczyk Stanisław, 1991, Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność, Wydawnictwo Katowickie przy Fundacji dla Wspierania Śląskiej Humanistyki, Kraków–Katowice.
• Walczak Bogdan, 1988, Kwalifikatory w słownikach języka polskiego, w: M. Basaj, H. Borek, D. Buttler, red., Wokół języka. Rozprawy i studia poświęcone pamięci prof. M. Szymczaka, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk, s. 413–423.
• Walczak Bogdan, 1991, Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii,
• Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Walczak Bogdan, 1997, Kontekst wyrazowy w leksykografii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. LIII, s. 157–167.
• Żmigrodzki Piotr, 2009, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• http://www.osinski.ibi.uw.edu.pl (dostęp: 27.01.2018).
• http://www.leksykografia.uw.edu.pl (dostęp: 27.01.2018).