Trzy „odczarowania” nowożytnej koncepcji prawa naturalnego

• Authors: WENDLAND MICHAŁ

Title variants

EN

Three “disenchantments” of the modern concept of natural law

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The article addresses, in the perspective of the history of modern philosophy, the issue of the transformation to which the concept of natural law was subject in the 17th and 18th centuries. The author shares the views of, among others, Habermas and Bobbio, according to which the modern concept of natural law has been made “more positive” or “disenchanted” (after Weber), and thus the traditionally understood law of nature was transformed into the concept of natural rights. The article distinguishes three forms of this process: the first one, i.e., the so-called bourgeois school of natural law (Grotius, Thomasius, Pufendorf); the second one, developed by representatives of the early (moderate) Enlightenment (Hobbes, Locke, Montesquieu); the third one, the most radical one, represented by the thinkers the late Enlightenment, mainly French encyclopaedists and materialists (La Mettrie, Holbach, Condorcet, Paine). Their common feature was the gradual abandonment of the metaphysical or theological foundations of natural law in favour of a naturalised ethic.

Keywords

EN

natural law; natural rights; enlightenment; modernity; materialism

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2020
• Issue: 6(161)
• Pages: 169-187

Contributors

author

WENDLAND MICHAŁ

• Dr hab. Michał Wendland, profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Filozoficzny, [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-2454-6836

References

• Arystoteles, Polityka, tłum. L. Piotrowicz, Dzieła wszystkie, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
• Bobbio N., Liberalizm i demokracja, tłum. P. Bravo, Znak, Warszawa 1998.
• Bobbio N., Thomas Hobbes and the Natural Law Tradition, The University of Chicago Press, Chicago 1993.
• Cyceron M.T., O państwie. O prawach, tłum. I. Żółtowska, Antyk, Kęty 1999.
• Condorcet N. de, Szkic obrazu postępu ducha ludzkiego poprzez dzieje, tłum. B. Suchodolski, PWN, Warszawa 1957.
• Dann O., Einleitung, [w:] Naturrecht — Spataufklarung — Revolution, red. O. Dann, D. Klippel, Felix Meiner Verlag, Hamburg 1995.
• Diderot D., Political Writings, Cambridge University Press, Cambridge 2012.
• Grotius H., O prawie wojny i pokoju, tłum. R. Bierzanek, PWN, Warszawa 1957.
• Habermas J., Klasyczna nauka o polityce a filozofia społeczna, [w:] J. Habermas, Teoria i praktyka, tłum. M. Łukasiewicz, Z. Krasnodębski, PIW, Warszawa 1983.
• Habermas J., Prawo naturalne i rewolucja, [w:] J. Habermas, Teoria i praktyka, tłum. M. Łukasiewicz, Z. Krasnodębski, PIW, Warszawa 1983.
• Hochstrasser T.J., Natural Law Theories in the Early Enlightenment, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
• Holbach P.H., System przyrody, tłum. K. Szaniawski, PWN, Warszawa 1957.
• Israel J., Democratic Enlightenment: Philosophy, Revolution, and Human Rights 1750–1790, Oxford University Press, Oxford 2011.
• Israel J., Enlightenment Contested: Philosophy, Modernity, and Emancipation of Man, Oxford University Press, Oxford 2006.
• Kelly J., Historia zachodniej teorii prawa, tłum. D. Pietrzyk-Reeves et al., WAM, Kraków 2006.
• Klemmer H., Vom Recht der Natur zur Natur des Rechts, Akademie Verlag, Berlin 1984.
• Laskowski J., Prawo naturalne, „Prawo Kanoniczne” 1991, nr 34.
• Łuszczyńska M., Łuszczyński A., Autorytarne prawa naturalne? Kilka uwag o negatywnym potencjale pozytywnych idei, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2017, t. 39, nr 2, https://doi.org/10.19195/2300-7249.39.2.1.
• Mably G.B. de, Pisma wybrane, tłum. D. Malewska, PWN, Warszawa 1956.
• Maciejewski M., Doktrynalne ujęcie relacji prawo naturalne — prawo stanowione od starożytności do czasów oświecenia, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2015, vol. 8, nr 2, https://doi.org/10.4467/20844131KS.15.007.3813.
• Maciejewski M., Odniesienia między prawem naturalnym i prawem stanowionym w wybranych doktrynach filozoficznych, politycznych i prawnych, [w:] Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury — tradycje sporu i jego współczesne implikacje, red. P. Kaczmarek, Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2010.
• Merkwa M., U źródeł nowożytnego rozumienia praw jednostki na przykładzie koncepcji uprawnień naturalnych Thomasa Hobbesa, „Humanities and Social Sciences” 2014, vol. XIX, nr 21(4), https://doi.org/10.7862/rz.2014.hss.60.
• Mettrie J.O. de la, Człowiek-maszyna, tłum. S. Rudniański, PWN, Warszawa 1953.
• Paine T., Political Writings, Cambridge University Press, Cambridge 2000.
• Pakaluk M., From Natural Law to Natural Rights in John Locke, [w:] The Modern Turn, red. M. Rohlf, The Catholic University of America Press, Washington 2017.
• Raburski T., Amerykański język praw podmiotowych a demokracja, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2014, t. 3, nr 1, https://doi.org/10.14746/fped.2014.3.1.4.
• Salij J., Prawo naturalne i prawa stanowione w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, „Łódzkie Studia Teologiczne” 2017, nr 26/2.
• Scattola M., Before and after Natural Law. Models of Natural Law in Ancient and Modern Times, [w:] Early Modern Natural Law Theories, red. T.J. Hochstrasser, P. Schröder, Springer Science, Berlin 2013.
• Schröder J., The Concept of (Natural) Law in the Doctrine of Law and Natural Law of the Early Modern Era, [w:] Natural Law and Laws of Nature in Early Modern Europe, red. L. Daston, M. Stolleis, Routledge, London 2016.
• Strugnell A., Diderot’s Politics. A Study of the Evolution of Diderot’s Political Thought after the Encyclopédie, Springer Science, Berlin 2012.
• Śmiałowski J., Pojęcie natury i prawa naturalnego w koncepcjach kontraktualistycznych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1994, t. 56, nr 4.
• Tokarczyk R., Historia filozofii prawa w retrospektywie prawa natury, Temida2, Białystok 1999.
• Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, tłum. P. Bełch, Veritas, Londyn 1978.
• Wellman K., La Mettrie: Medicine, Philosophy, and Enlightenment, Duke University Press, London 1992.
• Wesel U., Geschichte des Rechts: Von der Frühformen bus zur Gegenwart, C.H.Beck Verlag, München 2008.
• Voltaire, Elementy filozofii Newtona, tłum. H. Koczewska, PWN, Warszawa 1956.
• Voltaire, Oeuvres, t. 16, Dictionnaire philosophique, Paris 1838.
• Young B., Newtonianisn and the Enthusiasm of Enlightenment, „Studies in History and Philosophy of Science” 2004, nr 35, https://doi.org/10.1016/j.shpsa.2004.06.011.
• Zientkowski P., Prawa człowieka prawem natury — źródło czy tożsamość? Refleksja nad koncepcją praw człowieka w cywilizacji Zachodu, „Świat Idei i Polityki” 2010, nr 10.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2020.85