Skrwawione miasto. Uniejów i jego rejon w czasie wojny obronnej 1939 roku

• Authors: Wójcik Tomasz

Title variants

EN

Uniejów and its region during the 1939 war

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku Uniejów i jego okolice były miejscem zaciętych walk pomiędzy oddziałami polskiej armii „Poznań” i niemieckiej 8 armii. Taktyczne znaczenie Uniejowa związane było ze znajdującą się tutaj przeprawą mostową, której utrzymanie miało kluczowe znaczenie dla wojsk polskich, maszerujących znad granicy w kierunku Warszawy. Pierwsza faza walk miała miejsce w dniach 6–7 września, gdy polski 60 pp z 25 DP uniemożliwił oddziałom 30 DP z 8 armii zdobycie i zniszczenie mostu w Uniejowie, a tym samym zapewnił bezpieczeństwo przeprawy oddziałom macierzystej armii. Uniejów był miejscem starcia wrogich sobie sił także nocą i rankiem 10 września. Oddziały kawalerii, podporządkowane armii „Poznań” i osłaniające rozpoczynającą się polską ofensywę (bitwa nad Bzurą), pod Uniejowem powstrzymały idące z odsieczą pod Łęczycę dalsze oddziały Wehrmachtu. Ułani 6 puł pokonali znajdujący się w Uniejowie oddział rozpoznawczy niemieckiej 221 DP. Intensywne walki w rejonie Uniejowa przyniosły znaczne straty wśród ludności cywilnej, zarówno mieszkańców miasta i okolicznych wsi, jak i uciekinierów w zachodnich części Polski. Niemieccy żołnierze dokonali kilku zbrodni wojennych. Autor zidentyfikował oddziały Wehrmachtu, odpowiedzialne za dokonane zbrodnie.

EN

During the defensive war in September 1939 Uniejów and its region were the site of fierce combat between the troops of Polish army „Poznań” and German 8th army. The tactical importance of Uniejów was connected with a bridge crossing through the river, which was of key significance for Polish armed forces marching from the state border towards Warsaw. The first phase of fights took place on 7–8 September, when Polish troops prevented the 8th army from capturing and destroying the bridge, thus ensuring a safe crossing for Polish army. Fighting continued on 10th September. The cavalry troops belonging to army „Poznań”, covering the Polish offensive which was just being launched (the Bzura River battle), managed to stop Wermacht forces hastening with relief towards Łęczyca. Intensive fights brought heavy casualties among the population, both residents of Uniejów and the nearby villages, and refugees from the western part of Poland. German soldiers committed a number of war crimes. The author has identified Wermacht troops responsible for these crimes.

Keywords

PL

wojna obronna; wrzesień 1939 r.; bitwa nad Bzurą; Uniejów; armia „Poznań”; 8 armia (Niemcy); 25 Dywizja Piechoty; 6 pułk ułanów; 30 Dywizja Piechoty (Niemcy); 221 DP (Niemcy)

EN

defensive war; September 1939; Battle of the Bzura; Uniejów; Army „Poznań”; 8th Army (Germany); 25th Infantry Division; 6th Uhlans Regiment; 30 Infantry Division (Germany); 221 Infantry Division (Germany)

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2018
• Volume: 7
• Pages: 47-63

Contributors

author

Wójcik Tomasz

References

• CAW, II/3/29, k. 53, Relacja por. R. Kaczmarczyka, dowódcy 5 kompanii 60 pp.
• PISM, B.I.37A, Relacja kpt. Z. Wronieckiego, http://polishinstitute.com/B/BI37a.pdf [dostęp: 27.07.2018].
• PISM, B.I.37G, k. 5, Sprawozdanie kpt. Cz. Kiełczewskiego z udziału w kampanii polskiej 1939 roku, http://polishinstitute.com/B/BI37g.pdf [dostęp: 27.07.2018].
• PISM, B.I.37G, k. 5, Sprawozdanie ppor. Cz. Baranowskiego z kampanii wrześniowej 1939 r., http://polishinstitute.com/B/BI37g.pdf [dostęp: 27.07.2018].
• PISM, B.I.37G, k. 5, Sprawozdanie ppor. Cz. Mrozińskiego, http://polishinstitute.com/B/BI37g.pdf [dostęp: 27.07.2018].
• Zbiory Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa, archiwum Koła ZBOWiD w Uniejowie, karty ewidencyjne członków ZBOWiD.
• Baranowski J., Wojna obronna Polski w 1939 r. i lata okupacji hitlerowskiej, [w:] Uniejów. Dzieje miasta, red. J. Szymczak, Polskie Towarzystwo Historyczne – Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Łódź–Uniejów 1995, s. 267.
• Bauer P., Polak B., Armia Poznań w wojnie obronnej 1939, Wyd. Poznańskie, Poznań 1982, s. 174.
• Böhler J., Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce. Wrzesień 1939. Wojna totalna, Znak, Kraków 2009, s. 22.
• Breihaupt H., Die Geschichte der 30. Infanterie-Division 1939–1945, Podzun Pallas, Bad Nauheim 1955, s. 17–18.
• Centralne Archiwum Wojskowe, Zbiór relacji uczestników kampanii wrześniowej 1939 roku, II/3/29, k. 53, Relacja por. R. Kaczmarczyka, dowódcy 5 kompanii 60 pp.
• Elble R., Die Schlacht an der Bzura im September 1939 aus deutscher und polnischer Sicht, Rombach, Freiburg 1975, s. 114–116.
• Gdy bój nad Bzurą wrzał... Wspomnienia Józefa Wątroby – ułana 6. Pułku Ułanów Kaniowskich, „Konspekt. Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie” 2007, nr 2 (29), s. 91.
• Hlawaty A., Dzieje 6 Pułku Ułanów Kaniowskich, Wyd. „Przeglądu Kawalerii i Broni Pancernej”, Londyn 1973, s. 106.
• Józefowicz A.Z., Działania wojenne w Uniejowie we wrześniu 1939 roku, „W Uniejowie” 2005, nr 23, s. 4.
• Józefowicz A.Z., Uniejów w przededniu II wojny światowej, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 22–23.
• Karnicki S., Wrzesień 1939 roku – wspomnienia wojenne, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 24.
• Kozłowski W., Niedoszła akcja armii „Poznań” między Prosną a Wartą w 1939 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1981, nr 3, s. 117–137.
• Kraszewska J., Fontanny z Uniejowa, „Przegląd Koniński” 1985, nr 23.
• Kutrzeba T., Bitwa nad Bzurą (9–22 września 1939 r.). Przyczynek do historii kampanii polsko-niemieckiej w obszarze Poznań – Warszawa (we wrześniu 1939 r.), Czytelnik, Warszawa 1957, s. 36–37.
• Kuźmiński K., Dziennik dowódcy kompanii, [w:] Wspomnienia z wrześniowych dni. Wielkopolanie o kampanii wojennej 1939 roku, opr. E. Makowski, Wyd. Poznańskie, Poznań 1975, s. 189.
• Lexikon der Wehrmacht: http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Gliederungen/MGBataillone/MGBat6-R.htm [dostęp: 8.06.2018]; http://www.lexikon-der-wehrmacht.de/Zusatz/Heer/PanzerabwehrAbteilung.htm [dostęp: 8.06.2018].
• Listowska-Wichrowska Z., Jak zginął Wiktor Listowski, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 69–70.
• Mitcham S.W. jr, Niemieckie siły zbrojne 1939–1945. Wojska lądowe. Order de Bataille, Bellona, Warszawa 2009, s. 271–272.
• Miśkiewicz W., Egzekucja na łące, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 60–61.
• Mozio J., Relacje uczestników walk września 1939, „Dziennik Ludowy” 1982, nr 208.
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 2, Przebieg działań od 1 do 8 września, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn 1986.
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I, Kampania wrześniowa 1939, cz. 3, Przebieg działań od 9 do 14 września, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Londyn 1959.
• Rezmer W., Armia „Poznań” 1939, Bellona, Warszawa 1992.
• Sawicka-Miszewska D., Sawicki L., Sawicki R., Tadeusz Sawicki (1912–1939) – lotnik poległy na ziemi szadkowskiej. Wspomnienie rodziny, „Biuletyn Szadkowski” 2017, t. 17, s. 135–148.
• Szepietowski K., 60 pułk piechoty na szlaku bojowym, [w:] Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, red. B. Polak, Federacja Towarzystw Kulturalnych Ziemi Kaliskiej, Kalisz 1979, s. 300.
• Szymański W., Z kart historii. Wrzesień 1939 r. – Uniejów w ogniu walk, „W Uniejowie” 2000, nr 3, s. 9.
• Tomasik K., Tragedia Sempółek, Grocholic, Balina, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 59–60.
• Tomaszewski L., Wspomnienia z działań 60 pułku piechoty we wrześniu 1939 r., [w:] Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, red. B. Polak, Federacja Towarzystw Kulturalnych Ziemi Kaliskiej, Kalisz 1979, s. 402.
• Trzeszczak B., Wspomnienia ze szlaku bojowego II batalionu 29 Pułku Strzelców Kaniowskich we wrześniu 1939 roku, [w:] Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, red. B. Polak, Federacja Towarzystw Kulturalnych Ziemi Kaliskiej, Kalisz 1979, s. 368.
• Udział społeczeństwa ziemi kaliskiej w wojnie obronnej 1939 roku, red. B. Polak, Federacja Towarzystw Kulturalnych Ziemi Kaliskiej, Kalisz 1979.
• Uniejów. Dzieje miasta, red. J. Szymczak, Polskie Towarzystwo Historyczne – Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Łódź–Uniejów 1995.
• Urbaniak U., Pamiętny poniedziałek – ze wspomnień Jadwigi Kaczorowskiej, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 48.
• Urbaniak U., Pierwsze ofiary bombardowań w Uniejowie – tragedia rodziny Lorenców, [w:] Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014, s. 49.
• Wojdanowicz A., Wspomnienia artylerzysty. O działaniach bojowych 25 pal ziemi kaliskiej w kampanii wrześniowej 1939 roku, „Ziemia Łęczycka” 1960, nr 10, s. 7.
• Wspomnienia z wrześniowych dni. Wielkopolanie o kampanii wojennej 1939 roku, opr. E. Makowski, Wyd. Poznańskie, Poznań 1975.
• Zapamiętane z Brückstädt. Wspomnienia wojenne mieszkańców ziemi uniejowskiej, red. T. Wójcik, Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa, Uniejów 2014.

Identifiers

DOI

10.18778/2299-8403.07.04