Sprawa Józefa J. Polsko-niemieckie spory o reportaż sceniczny Eleonory Kalkowskiej

• Authors: Dżabagina Anna

Title variants

EN

The Case of Józef J.: The Polish-German Arguments about Eleonora Kalkowska’s Stage Reportage

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article discusses the background of Eleonora Kalkowska’s best-known play, Sprawa Jakubowskiego [The Case of Jakubowski], 1929. It is also a reconstruction of the work’s reception in Poland and Germany. The diplomatic materials uncovered in the archives, which shed a new light on the trial of a Polish farm labourer sentenced to death in the Weimar Republic, draw out a broader context and the political tensions surrounding the writer’s stage debut. The author of the article also analyzes the diametrically different modes of reading the drama at Berlin’s Volksbühne and Warsaw’s Ateneum, which led to its becoming the subject of national appropriations, particularly in the case of the play’s Polish reception.

Keywords

EN

Polish-German literature; Zeittheater; Weimar Republic; interwar period; Eleonora Kalkowska

• Publisher: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
• Journal: Didaskalia. Gazeta Teatralna
• Year: 2020
• Issue: 155
• Pages: 1-38

Dates

published

2020-02

Contributors

author

Dżabagina Anna

• Uniwersytet Warszawski

References

• „Na Szerokim Świecie” 1929 nr 25 (w przypisach jako „NSS”).
• „Sprawa Jakubowskiego” na scenach w całej Polsce, „Nowy Dziennik” 1929 nr 254.
• Adler, Henryk, Proces Jakubowskiego na scenie Teatru „Ateneum” w Warszawie, „Chwila” 1929 nr 3786.
• Appenszlak, Jakub, Scena polska, „Nasz Przegląd” 1929 nr 255.
• Autorka polska laureatką nagrody niemieckiej, „Dziennik Poznański” 1930 nr 249.
• Awantury w teatrze, „Górnoślązak” 1929 nr 88.
• Bossowski, Jan Józef, Materjały do sprawy Józefa Jakubowskiego, Poznań 1933.
• Boy-Żeleński, Tadeusz, Blume Boston, [w:] tegoż, Pisma, t. 25, Warszawa 1968.
• Tenże, Kalkowska „Sprawa Jakubowskiego”, [w:] tegoż, Flirt z Melpomeną. Wieczór dziewiąty i dziesiąty, oprac. J. Kott, Warszawa 1965.
• Büthner-Zawadzka, Małgorzata, Warszawa w oczach pisarek. Obraz i doświadczenie miasta w polskiej prozie kobiecej 1864-1939, Warszawa 2014.
• Chamberlain krzykiem chce zagłuszyć głos sprawiedliwości, „Ilustrowany Kuryer Codzienny” 1929 nr 77.
• Co mówi Eleonora Kalkowska o swoim utworze scenicznym p.t. „Józef”?, „Ilustrowany Kuryer Codzienny” 1929 nr 105.
• Deklaracja ideowa teatru „Ateneum”, „Robotnik” 1929 nr 250.
• Dołęga-Mostowicz, Tadeusz, Sprawa Jakubowskiego. Sztuka E. Kalkowskiej w teatrze „Ateneum”, „ABC” 1929 nr 260.
• Tenże, Życie i śmierć Jakubowskiego w powieści i sztuce, „ABC” 1929 nr 260.
• Duniec, Krystyna, Dwudziestolecie. Przedstawienia, Warszawa 2017.
• Dżabagina, Anna, Wokół polskiej recepcji Eleonory Kalkowskiej (w stronę perspektywy transnarodowej), [w:] Modele aktywności politycznej Polek od XIX do XX wieku, pod red. A. Siwiec, J. Szyszko-Trojanowskiej, A. Zawiszewskiej, Szczecin 2018.
• Echa ze świata. Proces Jakubowskiego na scenie. Skandal teatralny w Berlinie, „Nowy Dziennik” 1929 nr 106.
• Gajek, Konrad, Z tradycji niemieckiego teatru faktu, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Germanica Wratislaviensia” 1977, nr 373.
• Grubiński, Wacław, Refleksje podczas przedstawienia, „Kurjer Warszawski” 1929 nr 258.
• H.H., Mord sprawiedliwości na scenie. „Sprawa Jakubowskiego” – reportaż poetycki w 3 częściach Eleonory Kalkowskiej, „Chwila” 1930 nr 3915.
• Harych, Theo, Im Nahmen des Volkes – Der Fall Jakubowski, Berlin 1958.
• Tenże, Morderstwo bez kary. Sprawa Jakubowskiego, przeł. I.T. Sławińska, Katowice 1965.
• Hernik-Spalińska, Jagoda, Anty-Ifigenia, Warszawa 2014.
• Taż, Eleonora Kalkowska – przywracanie pamięci, [w:] Eleonora Kalkowska, Sprawa
• Jakubowskiego. Doniesienia drobne. Dramaty, przeł. J. Brodzki, B. Bernhardt, Warszawa 2005.
• Hertz, Benedykt, Listy z Warszawy, „Kurjer Wileński” 1929 nr 221.
• Innes, Christopher D., Erwin Piscator’s Political Theatre. The Development of Modern German Drama, London-New York 1972.
• Irmer, Thomas, A Search for New Realities: Documentary Theatre in Germany, „TDR” 2006, vol. 50 No. 3.
• Irzykowski, Karol, Dzienniki. Tom 2. 1916-1944, oprac. B. Górska, Kraków 2001.
• Tenże, Sprawozdanie teatralne, „Robotnik” 1929 nr 262.
• J.S., Sąd sądzony na scenie, „Robotnik” 1929 nr 108.
• J.S., Sprawa Jakubowskiego. Przed premjerą w Teatrze Wielkim, „Chwila” 1930 nr 3916.
• Kafka, Hans, Dramatikerinnen. Frauen erobern die Bühne, „Die Dame” 1933, H. 8.
• Kalkowska, Eleonora, Dramen, oprac. A. Sturzer, Munich 2009.
• Taż, Głód życia, wstęp i oprac. A. Dżabagina, Gdańsk 2016.
• Taż, Sprawa Jakubowskiego. Doniesienia drobne. Dramaty, wstęp J. Hernik Spalińska, Warszawa 2005.
• Kerz, Leo, Brecht and Piscator, „Educational Theatre Journal” 1968, Vol. 20 no. 3.
• Klabund [wł. Alfred Henschke], Deutsche Literaturgeschichte in einer Stunde. Von den älsten Zeiten bis zur Gegenwart, Bremen 2010.
• K. L., Z pochodzenia Polka wychowana po niemiecku. Autorka sztuki o Jakubowskim opowiada czytelnikom „ABC” o sobie, „ABC: Nowiny Codzienne” 1929, nr 258.
• Kończyc, Tadeusz, Z teatru, „Kurjer Warszawski” 1929 nr 252.
• Kossowski, Jerzy, Śmierć w słońcu, Warszawa 1930.
• Kotłowski, Tadeusz, Historia Republiki Weimarskiej 1919-1933, Poznań 2004.
• Kramsztykowa, Zofia, Eleonora Kalkowska, „Wiadomości Literackie” 1929 nr 19.
• Krzywicka, Irena, Sąd idzie, Warszawa 1935.
• Kuligowska-Korzeniewska, Anna, Faktomontaże Leona Schillera, [w:] Faktomontaże Leona Schillera, pod red. A. Kuligowskiej-Korzeniewskiej, Warszawa 2015.
• Layton, Roland V., The Völkischer Beobachter, 1920-1933: The Nazi Party Newspaper in the Weimar Era, „Central European History” 1970, Vol. 3, iss. 4.
• Lex Caritas, „Przegląd Katolicki” 1929 nr 37.
• Łazarewicz, Cezary, Koronkowa robota, Wołowiec 2018.
• Ławnikowska-Koper, Joanna, W obronie sprawiedliwości: Eleonora Kalkowska (1883-1937) – między Warszawą a Berlinem, „Roczniki Humanistyczne” 2015 z. 5.
• Marczak-Oborski, Stanisław, Teatr czasu wojny 1939-1945, Warszawa 1967.
• Tenże, Teatr polski w latach 1918-1965. Teatry dramatyczne, Warszawa 1985.
• Tenże, Teatr w Polsce 1918-1939. Wielkie ośrodki, Warszawa 1984.
• Mühlberger, Detlef, Hitler’s Voice. The Völkischer Beobachter, 1920-1933, Oxford-Bern-Berlin 2004.
• N.O., Autorka „Sprawy Jakubowskiego” żywi wyjątkowy sentyment dla chłopa polskiego, „Głos Poranny” 1929 nr 222.
• Nałkowska, Zofia, Dzienniki 1918-1929, oprac. H. Kirchner, Warszawa 1980.
• Nie wiemy, nie możemy… Biurokratyczno-dyplomatyczne zmanierowanie naszego M-stwa Spraw Zagranicznych na przykładzie straconego niewinnie robotnika polskiego Jakubowskiego, „ABC” 1929 nr 63.
• Nieprzeciętny ruch teatralny na Śląsku, „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1930 nr 70.
• Olden, Rudolf; Bornstein, Josef, Der Justizmord an Jakubowski, Berlin 1928.
• Piscator, Erwin, Teatr polityczny, przeł. R. Szydłowski, Warszawa 1983.
• Pomirowski, Leon, Z życia teatru. Premjera w Ateneum. „Sprawa Jakubowskiego (Józef)”. Sztuka w 3-ch aktach Eleonory Kalkowskiej, „Polska Zbrojna” 1929, nr 253.
• Przed otwarciem jesiennego sezonu w teatrze „Ateneum”. Prasa niemiecka o sztuce Eleonory Kalkowskiej „Sprawa Jakubowskiego”, „Robotnik” 1929 nr 257.
• Przybyszewska, Stanisława, Listy, t. 2, oprac. T. Lewandowski, Gdańsk 1983.
• Taż, Rita Gorgon, ofiara zastępcza, „Wiadomości Literackie” 1933 nr 12.
• R.G., Gdzie byłam? Co widziałam?, „Ewa. Pismo Tygodniowe” 1929 nr 38.
• Sajewska, Dorota, Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny, Warszawa 2016.
• Scena polska, „Nasz Przegląd” 1929 nr 255.
• Sierotwiński, Stanisław, Eleonora Kalkowska (1883-1937). Przyczynek do dziejów kultury polskiej na obczyźnie, „Przegląd Humanistyczny” 1966 nr 2.
• Słonimski, Antoni, Inauguracja „Ateneum”, „Wiadomości Literackie” 1929 nr 38.
• Solska, Irena, Listy, oprac. L. Kuchtówna, Warszawa 1984.
• Stürzer, Anne, Dramatikerinnen und Zeitstücke. Ein vergessenes Kapitel der Theatergeschichte von der Weimarer Republik bis zur Nachkriegszeit, Stuttgart 1993.
• Szurło, Michał, Teatralny feljeton tygodniowy, „Maska Toruńska” 1929 nr 1.
• Tenschert, Joachim, Teatry Berlina, przeł. D. Żmij-Zielińska, Berlin 1957.
• Trapp, Agnes, Die Zeitstücke von Eleonore Kalkowska, München2009.
• Warszawski Teatr Objazdowy, „Kurier Poznański” 1929, nr 454.
• Wat, Aleksander, Reportaż jako rodzaj literacki, „Miesięcznik Literacki” 1930 nr 7.
• Węgrzyniak, Rafał, Procesy doktora Weicherta, Warszawa 2017.
• Z Teatru Miejskiego, „Ziemia Lubelska” 1929 nr 285.

Identifiers

DOI

10.34762/h2xd-bs45

URI

https://didaskalia.pl/pl/artykul/sprawa-jozefa-j