Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne w polityce wojewody wołyńskiego Henryka Józewskiego (1928-1938)

• Authors: Wawryniuk Andrzej , Kotsan Roman
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po traktacie ryskim zatwierdzonym przez Radę Ambasadorów Kresy Wschodnie - Wołyń i Galicja Wschodnia stały się pełnoprawnymi terytoriami państwa polskiego. Nowa sytuacja polityczna, w której znalazła się Rzeczypospolita wraz z odzyskanymi częściowo ziemiami na wschodzie, które utraciła utraconymi w wyniku trzech zaborów w XVIII w., spowodowała, że odrodzone po 123 latach niewoli państwo polskie musiało odtwarzać wszelkie struktury, w tym administrację, wojskowość, formacje ochrony granic, służbę zdrowia, instytucje kultury itp. Zadanie na wschodnich rubieżach Polski dotyczące zabezpieczenia kordonu i zagwarantowania bezpieczeństwa wewnętrznego były wyjątkowo trudne. Między innymi z tych powodów wojewodą wołyńskim został Henryk Józefowicz, Polak urodzony w Kijowie, gdzie spędził młode lata. Tam też ukończył studia wyższe. Był również wiceministrem spraw wewnętrznych w rządzie Semena Pelury. Nie dziwi więc fakt, że jako osobie znającej realia ukraińskie, powierzono mu stanowisko wojewody, które pełnił dziesięć lat. Głównym zadaniem politycznym jego planu dla Wołynia było doprowadzenie do zgodnej współpracy Polaków i Ukraińców. Ambitne założenia nie przyniosły spodziewanych rezultatów, a jak twierdzą niektórzy, nawet pogorszyły stosunki międzyludzkie w województwie. Pod koniec pełnienia obowiązków wojewody jego działania na Wołyniu spotykały się z negatywną oceną nacjonalistów ukraińskich oraz wojska. Prezentowany artykuł ukazuje, co prawda w skróconej wersji, złożoność problemów narodowościowych na Wołyniu, a także akcentuje szukanie dróg porozumienia.

EN

Following the Treaty of Riga approved by the Council of Ambassadors, the Eastern Borderlands, including among others Volyn and Eastern Galicia, became the territory of the Polish state. The new political situation in which the Republic of Poland found itself, together with the partially regained lands in the east, which it lost as a result of three partitioning in the 18th century, meant that the Polish state, which was reborn after 123 years of slavery, had to reconstruct all structures, including administration, military, border protection formations, health care, cultural institutions, etc. The Polish state was forced to restore all its structures. The task on Poland's eastern borders concerning the protection of cordon and the guarantee of internal security was extremely difficult. Among other reasons, Henryk Józefowicz, a Pole born in Kiev, where he spent his childhood and youth, became Wolhynia voivode. There he graduated from university. He was also Deputy Minister of Internal Affairs in Symon Petlura's government. It is not surprising, therefore, that he was entrusted with the position of a voivode, who had been in possession of Ukrainian reality for ten years. The main political task of his plan for Volhynia was to bring about a consensual cooperation between Poles and Ukrainians. Ambitious assumptions did not bring the expected results and, according to some, people-to-people relations in the voivodeship have even deteriorated. At the end of his duties as a voivode of Volhynia he was subject to negative evaluation by Ukrainian nationalists and the army. Although the presented article shows, in a shortened version, the complexity of nationality problems in Volhynia, but also emphasizes the search for ways of understanding.

Keywords

PL

Wołyń; porozumienie; nacjonalizm; mniejszość narodowa; wojewoda; dywersja; granica

EN

Volhynia; consensus; nationalism; national minority; voivode; diversion; border

• Publisher: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
• Journal: Language. Culture. Politics. International Journal
• Year: 2018
• Volume: 1/2018
• Pages: 277-302

Contributors

author

Wawryniuk Andrzej

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie

author

Kotsan Roman

• Wschodnioeuropejski Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki

References

• Archiwum Akt Nowych (AAN), Urząd Wojewódzki Wołyński (UWW), sygn. 27. AAN, UWW, sygn. 36.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce (IPUSA), Kolekcja dotycząca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, sygn. 701/74/1.
• Державний архів Волинської області (ДАВО), Спр. 10. Распоряжение Волынского воеводы об установлении пограничной полосы, 1936 г.
• ДАВО, Спр 1273. Информационный коммуникат командования Корпуса пограничной охраны, 1929 г.
• ДАВО, Спр. 1052. Информации Корпуса пограничной охраны, 18.01.1936. – 07.01.19 гг.
• ДАВО, Спр. 1094. Ситуационные сообщения Корпуса пограничной охраны, 20.02.1939 – 17.08.1939 гг.
• ДАВО, Спр. 28. Донесения поветовых староств о приезде репатриированных лиц в Польшу и переписка о выдаче паспортов для выезда за границу, о выселении жителе из пограничной зоны.
• ДАВО, Спр. 3083. Переписка с воеводской комендой государственной полиции и поветовыми староствами о совместной работе полиции и Корпуса пограничной охраны по охране государственных границ, 28.03.1935. – 10.02.1937 гг.
• ДАВО, Спр. 3946. Ситуационный отчет Волынского воеводского управления за апрель 1937 г.
• ДАВО, Спр. 808. Ситуационные донесения І бригады пограничной охраны, 24.07.1926. – 15.12.1926 гг.
• ДАВО, Спр. 985. Оперативные сводки командования Корпуса пограничной охраны, 01.12.1925. – 30.12.1925 гг.
• Державний архів Львівської області (ДАЛО) Спр. 4126. Уведомление воеводских управлений об установлении в пограничных зонах правил предвижения и др.
• ДАЛО, Спр. 343. Циркуляри, распоряжения, переписка с Министерством внутренних дел и поветовыми староствами по вопросу запрещения ввоза из-за границы печатных изданий.
• Державний архів Рівненської області (ДАРО), Спр. 20. Обзоры печати, присланные Корпусом пограничной охраны в батальйон «Житынь» для сведения. 1936 г.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 stycznia 1928 r. o organizacji i zakresie działania władzy administracyjnej, Dziennik Ustaw (Dz.U.) 1928, poz. 86, nr 11. Ruch służbowy, Wołyński Dziennik Wojewódzki 1928, № 14, poz. 255.
• Gałęziowski, M. (2004). „Henryk Józewski „Olgierd””. W: Zeszyty Historyczne, nr 150. Paryż: Instytut Literacki.
• Iwański, T. (2010). „Nieskrywana radość”. W: Nowa Europa Wschodnia, nr 3-4. Wrocław: Kolegium Europy Wschodniej.
• Józewski, H. (1982). „Zamiast pamiętnika”. W: Zeszyty Historyczne, nr 60. Paryż: Instytut Literacki
• Józewski, H. (1983). „Zamiast pamiętnika”. W: Zeszyty Historyczne, nr 63. Paryż: Instytut Literacki.
• Kęsik, J. (1995a). Zaufany komendanta. Biografia polityczna Jana Henryka Józewskiego 1892-1981. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Kęsik, J. (2003). „Henryk Jan Józewski, polityk (1892-1981)”. W: Niepodległość i Pamięć, nr 10/1. Warszawa: Muzeum Niepodległości.
• Kęsik, J. (2014). „Udział wojska w akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej we wschodnich i południowych powiatach województwa lubelskiego w latach 1937-1939. W: Kwartalnik Historyczny, nr 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Semper”.
• Kiryłowicz, S. (2012). „Z dziejów prawosławia w II Rzeczypospolitej Polskiej. Niektóre problemy na tle polityki wyznaniowej państwa 1918-1939. W: Biuletyn Informacyjny, nr 3, Dodatek Historyczny, nr 3. Białystok: Bractwo Prawosławne św. św. Cyryla i Metodego.
• Krasicki, S. (1937). Polityka wojewody Józewskiego na Wołyniu w świetle cyfr i faktów. Stratyń: Nakładem Autora.
• Lorek, M., Pawlikowicz, L., Surowiec, K. (2013). „Bezpieczeństwo narodowe i wewnętrzne – teoria i praktyka na przykładzie wybranych zagadnień w Drugiej Rzeczpospolitej (1918 1939)”. W: Humanites and Social Science, nr 3. Rzeszów: Politechnika Rzeszowska.
• Madajczyk, Cz. (1972). „Dokumenty w sprawie polityki narodowościowej władz polskich po przewrocie majowym”. W: Dzieje Najnowsze, nr 3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Mądziel, M. (2011). „Polityka Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej wobec mniejszości ukraińskiej w latach trzydziestych XX wieku”. W: Colloquium, nr 3. Gdynia: Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej.
• Misiło, E. (1984). „Prasa ukraińska w Polsce (1918-1939)”. W: Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, nr 23-24, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
• P. (1928). „Pogranicze polsko-sowieckie. Wrzesień 1928”. W: Przegląd Wołyński, 23. IX. Łuck: Wołyńskie Zrzeszenie Demokratyczne.
• Pisuliński, J. (2003). „Pacyfikacja w Małopolsce Wschodniej na forum Ligi Narodów”. W: Zeszyty Historyczne, nr 144. Paryż: Instytut Literacki.
• Pisuliński, J. (2013). Nie tylko Petlura. Kwestie ukraińskie w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1923. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Radwan, (1938). „Na polskim Wołyniu”. W: Myśl Narodowa, 25. IX. Warszawa: Z. Wasilewski.
• Samuś, P. (1995). „Pierwszy gabinet Walerego Sławka (29 III – 23 VIII 1930)”. W: Acta Universitatis Lodziensis, nr 54. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Serednicki, A. (1997). „Symon Petlura – życie i działalność”. W: Mazowieckie Studia Humanistyczne, nr 1. Łowicz: Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna.
• Siemaszko, E. (2010). „Przemiany relacji polsko-ukraińskich od połowy lat trzydziestych do II wojny światowej”. W: Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 7-8. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.
• Skubisz, P. (oprac.) (2010). Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Snyder, T. (2008). Tajna wojna. Henryk Józewski i polsko-sowiecka rozgrywka o Ukrainę. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Szumiło, M. (2002). „Ukraińska elita polityczna w Drugiej Rzeczypospolitej”. W: Dzieje Najnowsze, nr 34/2. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Włodarkiewicz, W. (2011). „Mieszkańcy województwa wołyńskiego wobec groźby wybuchu wojny w 1939 roku”. W: Przegląd Historyczno-Wojskowy, nr 12. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej.
• Wyszczelski, L. (2008). „Bezpieczeństwo wewnętrzne Polski lat 1918-1939 jako czynnik bezpieczeństwa narodowego państwa”. W: Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka, nr 1-2. Kraków: Krakowska Szkoła Wyższa im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
• Бортник, Л. (2015). Корпус Охорони Прикордоння на Волині у 1924–1939 рр., Дисертація на здобуття наукового ступеня кандидата історичних наук. Луцьк: рукопис.
• Вавринюк, A. A. (2012a). „Osadnictwo wojskowe i jednostki Wojska Polskiego na Wołyniu w latach 1920 – 1939”. W: Актуальі проблеми вітчизняної та всесвітньої їсторії. Наукові записки Рівненського державного гуманітарного університету, вип. 23. Рівне: Рівненський державний гуманітарний університет ім. Дем'янчука.
• Вавринюк, A. A. (2012b). „Polska administracja rządowa, samorządowa i specjalna na Wołyniu w latach 1921–1939”. W: Науковий вісник Волинського національного університету імені Лесі Українки: Серія „Mіжнародні відносини”, ч. 20. Луцьк: Волинський національний університет імені Лесі Українки.