Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym

• Authors: Jastrzębowska Grażyna

Title variants

EN

Neurodevelopmental Disorders. Changes in the Theoretical and Diagnostic Approach

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na potrzeby diagnozy i terapii powstały typologie medyczne o zasięgu ogólnoświatowym. Do najbardziej znanych i powszechnie stosowanych zalicza się ICD (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) – Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD oraz DSM (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – Klasyfikację Zaburzeń Psychicznych DSM, których nowe edycje stanowią przedmiot zainteresowań autorek. W artykule wskazano światowe trendy i kierunki zmian, jakie się dokonują w obszarze terminologii i kategoryzowania zaburzeń rozwoju psychicznego (neurorozwojowych) i związanych z nimi rozwojowych zaburzeń języka (Developmental Language Disorders – DLD). Przedstawiono tu i odniesiono się do propozycji zmian, jakie WHO planuje w najnowszej, 11. edycji międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych ICD, która w Polsce zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2022 roku. Podjęto też próbę ukazania, jak na przestrzeni 25 lat zmieniała się terminologia i jakie zmiany na tym polu obecnie się dokonują; jak rozwój wiedzy i świadomości społecznej wpływał na rewizję podejścia teoretycznego i nazewnictwa. Umożliwiły to szczegółowa analiza starszych i nowych edycji wzmiankowanych typologii ICD i DSM, tj.: DSM-IV (z 1994 i 2000 roku), DSM-5 (z roku 2013) oraz ICD-10 (rok wydania 1996) i ICD-11 (z 2019 roku). W tabeli zmieszczonej w końcowej części artykułu (zmodyfikowana wersja tabeli autorstwa G. Jastrzębowskiej z 1999 roku, uzupełniona o nowe propozycje zmian WHO i Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychiatrów) zaprezentowano, jak ewoluowało podejście teoretyczne w odniesieniu do zaburzeń psychicznych i zachowania i, w konsekwencji, jak zmieniały się nazwy powstających na tym tle zaburzeń rozwoju mowy i języka. W tabeli tej zestawiono rodzimą terminologię z aktualnie obowiązującą w ICD-10 oraz DSM-IV, DSM-5 i odniesiono ją do nazw kategorii oraz jednostek klinicznych, wyróżnionych w nowej, 11. edycji ICD. W celu porównania i właściwej oceny opisywanych zjawisk zestawienie to zostało uzupełnione o szczegółowy opis kryteriów diagnostycznych proponowanych w ICD-11 i DSM-5.

EN

For the sake of diagnosis and therapy, there were created medical typologies of worldwide range, among which the most recognized and commonly used are ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) and DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) whose new editions are of interest to the authors. This article points out the global trends and directions of changes that occur throughout the area of terminology and categorization of mental development disorders (neurodevelopmental) and associated with them Developmental Language Disorders (DLD). The work presents and refers to the proposals of changes, which are planned by WHO in the latest, eleventh edition of international classification of diseases and mental disorders ICD, that will be in force in Poland from the first of January 2022. There is also made an attempt to show how the terminology has been changing over the past 25 years and what changes are currently being made in this field; how the development of knowledge and social awareness impacted the revision of the theoretical approach and nomenclature. It was possible by the detailed analysis of the older and new editions of abovementioned ICD and DSM typologies, that is: DSM-IV from 1994 and 2000, DSM-5 (from 2013), ICD-10 (released in 1996) and ICD-11 (from 2019). The table placed in the final part of the article (which is a modified version of the table published by G. Jastrzębowska in 1999, supplemented with new changes proposed by WHO and the American Association of Psychiatrists) indicates how the theoretical approach has evolved in relation to mental disorders and behaviour, and as a consequence, how the names of speech and language development disorders created on this background have changed. This table compares the native terminology with the one that is currently in force in ICD-10 and DSM-IV, DSM-5, and it refers to the names of categories and clinical units distinguished in the new, eleventh edition of ICD. In order to make comparison and accurately evaluate the described phenomena, this collation has been complemented with a detailed description of diagnostic criteria proposed in ICD-11 and DSM-5.

Keywords

PL

międzynarodowe klasyfikacje medyczne DSM; ICD; zaburzenia rozwoju psychicznego; zaburzenia neurorozwojowe; rozwojowe zaburzenia języka; zaburzenia rozwoju mowy i języka

EN

international medical classifications DSM; ICD; mental development disorders; neurodevelopmental disorders; language development disorders; language and speech development disorders

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2019
• Volume: 48
• Issue: 1
• Pages: 27-45

Dates

published

2020-08-30

Contributors

author

Jastrzębowska Grażyna

• Uniwersytet Opolski, Instytut Językoznawstwa

References

• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, 1994, American Psychiatric Association, Washington.
• Kryteria Diagnostyczne w DSM-5, 2015, Desk Reference, Wrocław.
• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (fifth edition) – DSM-V, 2013, American Psychiatric Association, Waszyngton.
• Banach E., Cybulski M., Krajewska-Kułak E., 2015, Profilaktyka wad wymowy u dzieci do siódmego roku życia, „Hygeia Public Health”, 50 (4), s. 566–571.
• Bee H., 2004, Psychologia rozwoju człowieka, Poznań.
• Dżaluk E., 2019, Zaburzenia językowe w świetle obowiązujących klasyfikacji międzynarodowych DSM i ICD, (nieopublikowana praca dyplomowa napisana pod kierunkiem G. Jastrzębowskiej w Podyplomowym Studium Logopedycznym UO), Opole.
• Filip A., Skoczek A., 2016, Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka u dzieci – krótki przegląd problematyki terminologicznej, badawczej, diagnostycznej i terapeutycznej, „Forum Logopedyczne”, 24, s. 11–31.
• Gałecki P., Święcicki Ł., 2015, Kryteria diagnostyczne DSM-5, Desk Reference, Wrocław.
• Grabias S., 1991, Logopedia, jej przedmiot i stopień zaawansowania refleksji metanaukowej, [w:] Przedmiot logopedii, red. S. Grabias, Lublin, s. 26–48.
• Grabias S., 1997, Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia”, 10, s. 9–36.
• Jastrzębowska G., 1999, Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci w świetle kategoryzacji międzynarodowych (ICD-10 i DSM-IV), [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, wyd. 1, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s. 352–365.
• Jastrzębowska G., 2003, Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci w świetle kategoryzacji międzynarodowych (ICD-10 i DSM-IV), [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, wyd. 2, t. 2, Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole, s. 66–79.
• Jastrzębowska G., 2005, Zaburzenia rozwoju mowy i języka – terminologia i kategoryzacje stosowane w krajach zachodnich, [w:] Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole, s. 343–359.
• Jastrzębowska G., 2013, Kilka refleksji o polskiej terminologii logopedycznej, [w:] Język – Człowiek – Społeczeństwo, red. J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 377–394.
• Jastrzębowska G., 2016, Co utrudnia opis logopedycznych zjawisk? Od głuchoniemoty, afazji, wrodzonej alalii do specyficznego zaburzenia językowego (SLI), „Stylistyka”, XXV, s. 543–554.
• Jastrzębowska G., 2017, SLI – ujęcia teoretyczne, historia i kierunki badań, [w:] Neuropsychologia, neurologopedia i neurolingwistyka: in honorem Maria Pąchalska, red. G. Jastrzębowska, J. Góral-Półrola, A. Kozołub, Opole.
• Kenney M.K., Kogan M.D., 2011, Special needs children with speechand hearing difficulties: prevalence and unmet needs, „Acad Pediatr”, 11 (2), s. 152–160.
• Kitlińska-Król M., 2011, Opieka logopedyczna nad mową dziecka, Dąbrowa Górnicza, s. 11–23.
• Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta, 1998, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne, Kraków–Warszawa.
• Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, ICD-10, V rozdział, 2000, red. przekładu S. Pużyński, J. Wciórka, Kraków–Warszawa.
• Pużyński S., 2007, Choroba psychiczna – Problemy z definicją oraz miejscem w diagnostyce i regulacjach prawnych, „Psychiatria Polska” 2007, t. XLI, 3, s. 299–308.
• Wciórka J., 2008, Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR, Wrocław.
• International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems. ICD-11, 2019, World Health Organization; MMS, 04/2019 – https://icd.who.int/en/
• WHO wprowadza nową klasyfikację chorób ICD 11. (n.d.). Retrieved from https://www.politykazdrowotna.com/33435,who-wprowadza-nowa-klasyfikacje-chorob-icd-11.
• World Health Organization, 2018, International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (11th Revision). Retrieved from https://icd.who.int/en/.
• Statistics on Voice, Speech, and Language (11.04.2019). Retrieved from: http://www.nidcd.nih.gov/health/statistics/pages/vsl.aspx.