Proces laicyzacji francuskiego prawa pracy

• Authors: Falski Jacek

Title variants

EN

Process of laicisation of French labour law

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Referring to arguments of a dogmatic-doctrinal nature, pointing to successive substantive-legal solutions and, finally, citing the conclusions of jurisprudential practice (national courts, ECHR, CJEU), the author points to the progressive secularisation of labour law in the French Republic. This secularisation has already completely embraced the public sphere and is now also encroaching more and more dynamically on the scope of labour relations in private enterprises.

Keywords

EN

principle of secularity; principle of neutrality; principle of equality; principle of non-discrimination; secular state; secularisation of labour law; secularisation of the public sphere; contractual secularisation

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2022
• Issue: 5(172)
• Pages: 27–55

Contributors

author

Falski Jacek

• Dr hab. Jacek Falski, prof. INP PAN Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Polska Institute of Law Studies of the Polish Academy of Sciences, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-0893-3887

References

• Circulaire du 23 septembre 1967, no 901 relative aux autorisations d’absense pour fêtes religieuse, <https://www.fonction-publique.gouv.fr/files/files/statut_et_remunerations/laicite/C_19670923_FP901.pdf>.
• Circulaire du 10 février 2012 relative aux autoristions d’absence pouvant être accordées à l’occasion des principales fêtes religièuses des différentes confessions (NOR: MFPF1202144C), <https://www.fonction-publique.gouv.fr/files/files/textes_de_reference/2012/C_20120210_0002.pdf>.
• Circulaire du 15 mars 2017 relative au respect du principe de laïcité dans la fonction public, NOR: RDFF1708728C, <https://www.fonction-publique.gouv.fr/files/files/textes_de_reference/2017/C_20170315_0001.pdf>.
• Code du travail [francuski Kodeks pracy], <https://www.legifrance.gouv.fr/codes/id/LEGITEXT000006072050/>.
• Confédération française démocratique du travail [Francuska Demokratyczna Konfederacja Pracy], <https://www.cfdt.fr/portail/vos-droits/fil-d-actu-juridique-srv2_1130822>.
• Conseil d’Etat Dossier Thématique: Le juge administratif et l’expression des convictions religieuses z dnia 25 listopada 2014, <https://www.conseil-etat.fr/actualites/le-juge-administratif-et-l-expression-des-convictions-religieuses>.
• Decyzja Rady Konstytucyjnej z dnia 20 lipca 1988 r., nr 88-244 DC, <https://juricaf.org/arret/FRANCE-CONSEILCONSTITUTIONNEL-19880720-88244>.
• Decyzja Rady Konstytucyjnej z dnia 7 października 2010 r., nr 2010-613 DC, Journal Officiel du 12 octobre 2010.
• Decyzja Rady Konstytucyjnej z dnia 21 lutego 2013 r., nr 2012-297 (wydana w procedurze priorytetowych pytań o zgodność z konstytucją – QPC) w sprawie Association pour la promotion et l’expansion de laïcité [Stowarzyszenia promocji i szerzenia laickości].
• Défenseur des droits [materiały biura rzecznika praw obywatelskich we Francji], .
• Deklaracja praw człowieka i obywatela z dnia 26 sierpnia 1789 r., <https://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/francja-18.html>.
• Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, Dz. Urz. L 303 z dnia 2 grudnia 2000 r.
• Instruction ministérielle du 23 mars 1950 concernant l’applications des disposition des articles 86 et suivants du statut général relatives aux congés annuels et autorisations exceptionelles d’absence, .
• Konstytucja Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r., .
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284, ze zm.
• Loi du 9 décembre 1905 concernant la separation des Églises et de l’État, <https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000000508749/1905-12-11>.
• Loi no 46-2294 du 19 octobre 1946 relative au statut général des fonctionnaires, <https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000027380680/>.
• Loi no 59-1557 du 31 dècembre 1959 sur les rapports entre l’État et les établissements d’enseignement privés, <https://www.ddec92.fr/wp-content/uploads/2017/11/Loi-Debr%C3%A9-1959.pdf>.
• Loi no 83-634 z dnia 13 lipca 1983 r. o prawach i obowiązkach funkcjonariuszy (tzw. ustawa Le Pors), <https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000000504704/>.
• Loi no 2004-228 du 15 mars 2004 encadrant en application du principe de laïcité le port de signes ou de tenues manifestant une appartenance religieuse dans les écoles, colléges et lycées public, <https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000000417977/>.
• Loi no 2010-1192 du 11 octobre 2010 interdisant la dissimulation du visage dans l’espace public, Journal Officiel, nr 0237 du 12 octobre 2010, <https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000022911670/>.
• Loi no 2016-483 du 20 avril 2016 relative à la deontologie et aux droits et obligations des fonctionaires, <https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000032433852/>.
• Loi no 2016-1088 du 8 août 2016 relative au travail, à la modernisation du dialoque social et à la sécurisation de parcours professionnels, <https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000032983213/>.
• Loi sur l’organisation de l’enseignement primaire du 30 octobre 1886, <https://www.education.gouv.fr/loi-sur-l-organisation-de-l-enseignement-primaire-du-30-octobre-1886-8324>.
• Rapport de Commission de reflexion sur l’application du principe de laïcité dans la Republique z dnia 11 grudnia 2003 r., <https://www.vie-publique.fr/rapport/26626-commission-de-reflexion-sur-application-du-principe-de-laicite>.
• Wyrok Administracyjnego Sądu Apelacyjnego w Wersalu z dnia 19 grudnia 2017 r., skarga nr 15vEO 3582, .
• Wyrok ETPC dnia 13 grudnia 2001 r. w sprawie Metropolitan Church of Bessarabia and Others vs. Mołdawia, skarga nr 45701/99.
• Wyrok ETPC z dnia 5 stycznia 2007 r., Moscow Branch of The Salvation Army vs. Rosja, skarga nr 72881/01.
• Wyrok ETPC z dnia 31 lipca 2008 r. w sprawie Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas and Others vs. Austria, skarga nr 40825/98.
• Wyrok ETPC z dnia 23 września 2010 r. w sprawie Obst vs. Niemcy, skarga nr 425/03, <https://www.lawpluralism.unimib.it/en/oggetti/681-obst-v-germany-no-425-03-e-ct-hr-fifth-section-23-september-2010>.
• Wyrok ETPC z dnia 3 lutego 2011 r. w sprawie Siebenhaar vs. Niemcy, skarga nr 18136/02, <https://www.lawpluralism.unimib.it/en/oggetti/685-siebenhaar-c-germania-n-18136-02-corte-edu-quinta-sezione-3-febbraio-2011>.
• Wyrok ETPC z dnia 15 maja 2012 r. w sprawie Fernandez Martinez vs. Hiszpania, skarga nr 56030/07, HUDOC, <https://www.google.pl/search?q=cedh+fernandez+martinez&ie=UTF-8&oe=UTF-8&hl=pl-pl&client=safari>.
• Wyrok ETPC z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Nadia Eweida i inni vs. Wielka Brytania, skargi nr 48420/10, 59842/10, 51671/10, 36516/10, HUDOC, <https://hudoc.echr.coe.int/fre#{%22itemid%22:[%22002-7391%22]}>.
• Wyrok ETPC z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie Christiane Ebrahimian vs. Francja, skarga nr 64846/11, <https://www.google.pl/search?q=cedh+christiane+ebrahimian+no+64846&ie=UTF-8&oe=UTF-8&hl=pl-pl&client=safari>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 10 maja 1912 r. w sprawie o. J. Bouteyre’a, skarga nr 46027, <https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/id/CETATEXT000007632135/>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 25 lipca 1939 r. w sprawie Demoiselle X.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 3 maja 1950 r. w sprawie Demoiselle X.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 21 września 1972 r., nr 309-354, Les Grands avis du Conseil d’État, Dalloz 1997.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 3 maja 2000 r. w sprawie Mlle Marteaux, nr 217017, <https://www.legifrance.gouv.fr/search/all?tab_selection=all&searchField=ALL&query=217017&searchType=ALL&typePagination=DEFAULT&pageSize=10&page=1&tab_selection=all#all>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 3 maja 2000 r. w sprawie Mlle X, nr 217017, <http://affairesjuridiques.aphp.fr/textes/avis-du-conseil-detat-3-mai-2000-mlle-x-neutralite-signe-dappartenance-religieuse/>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 6 kwietnia 2001 r. w sprawie Syndicat National des enseignement du second degré (SNES), nr 219379, 221 699, 22 1700, <https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/id/CETATEXT000008022932/>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 16 lutego 2004 r. w sprawie Ahmed Benaissa vs. OPHLM Saint-Dizier, nr 264314, <https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/id/CETATEXT000008176106/>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie Ministre de l’autre-mer, nr 265560, <https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/id/CETATEXT000008163913>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 19 lutego 2009 r., nr 311633, <https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/id/CETATEXT000020288741/>.
• Wyrok Rady Stanu z dnia 10 kwietnia 2009 r. w sprawie El Haddioui, nr 311888, <https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/id/CETATEXT000020868561/>.
• Wyrok Sądu Administracyjnego w Paryżu z dnia 6 czerwca 1991 r. w sprawie Societé Sofrapain Lyon vs. Hakim i Juris Data, nr 1991-022838, <https://www.cfdt.fr/portail/vos-droits/fil-d-actu-juridique-srv2_1130822>.
• Wyrok Sądu Administracyjnego w Wersalu z dnia 23 marca 2011 r. w sprawie N. Benyahia vs. Cabinet Koskas, 10/03264, <https://www.cfdt.fr/portail/vos-droits/fil-d-actu-juridique-srv2_1130822>.
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Paryżu z dnia 19 czerwca 2003 r. w sprawie Societé Téléperformance France vs. Tahni, [w:] Adam G., Jurisprudence, <https://www.la-croix.com/Archives/2003-11-10/JURISPRUDENCE-_NP_-2003-11-10-194480>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 17 października 1973 r. w sprawie Societê Fives – Lille – Cail vs. David, skarga nr 484.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 29 maja 1986 r., skarga nr 83-45.409, <https://www.legifrance.gouv.fr/juri/id/JURITEXT000007017200/>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 24 marca 1998 r., nr 95-44.738, <https://juricaf.org/arret/FRANCE-COURDECASSATION-19980324-9544738>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 18 grudnia 2002 r., skarga nr 01-00.519, <https://www.legifrance.gouv.fr/juri/id/JURITEXT000007046554?init=true&page=1&query=01-00.519&searchField=ALL&tab_selection=all>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 28 maja 2003 r., skarga nr 02-40.273, <https://www.legifrance.gouv.fr/juri/id/JURITEXT000007048346/>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 19 marca 2013 r. w sprawie Fatima vs. Association Baby Loup, skarga nr 11-28.845, <https://www.legifrance.gouv.fr/juri/id/JURITEXT000027209800/>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 19 marca 2013 r. w sprawie X vs. Caisse primaire d’assurance maladie de Seine-Saint-Denise e.a., skraga nr 12-11.690, <https://www.legifrance.gouv.fr/juri/id/JURITEXT000027209863/>.
• Wyrok Sądu Kasacyjnego z dnia 22 listopada 2017 r., nr 13-19.855, <https://www.fricore.eu/db/cases/france-court-cassation-22-november-2017-13-19855>.
• Wyrok Trybunału Administracyjnego w Lyonie z dnia 17 czerwca 2015 r., nr 1204943, [w:] P. Villeneuve, Appliquer le principe de laïcité dans la fonction publique, <https://www.tendancedroit.fr/wp-content/uploads/2019/10/N_3882_Appliquer_le_principe_de_laicite_dans_la.pdf>.
• Wyrok Trybunału Administracyjnego w Paryżu z dnia 7 lipca 1970 r. w sprawie Spagnol vs. Ministerstwo Edukacji Narodowej, <http://www.michael-balandier-formation.fr/PBCPPlayer.asp?ID=1361736>.
• Wyrok Wielkiej Izby TSUE z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie A. Bougnaoui i Association de défance des droits de l’homme vs. Micropole SA, nr C 188/15, <https://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?num=C-188/15&language=PL>.
• Wyrok Wielkiej Izby TSUE z dnia 14 marca 2017 r. w sprawie S. Achbita Centrum voor gelijkheid van kansen en voor recismebestrijoling vs. G 4 S Secure Solution NV, nr C 157/15, <https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A62015CJ0157>.
• Barbier M., Pour une définition de laïcité française, „Débat” 2005, nr 134, <https://www.diplomatie.gouv.fr/IMG/pdf/0205-Barbier-FR-5.pdf>.
• Benelbaz C., Liberté religieuse et laïcité dans relations du travail dans les secteurs public et privé, „Revue du Droit Public” 2018, nr 5.
• Bergounioux A., La laïcité valeur de la République, „Pouvoirs” 1995, nr 75.
• Biddulph M., Newman D., Eweida v. United Kingdom (European Court of Human Rights, Chamber...), „Australian International Law Journal” 2013, nr 20.
• Brice-Delajoux C., La laïcité et l’accueil de petite enfante dans les structures de droit privé (à propos de l’arrêt rendu en appel dans l’affaire de la crèche Baby Loup), „Revue du Droit Public et de la Science Politique en France et à l’Étranger” 2012, nr 6.
• Bui-Xuan O., Concilation de l’obligation de neutralité religieuse et du principe de non-discrimination en dront de la fonction publique, „Revue du Droits des Religions” 2017, nr 4, <https://journals.openedition.org/rdr/673>.
• Cubaynes C., Lois dites de Louis Rolland, <http://www.journal-du-droit-administratif.fr/lois-dites-de-louis-rolland/>.
• Dieu F., Laïcite et espace public, „Revue du Droit Public” 2013, nr 3.
• Duguit J.L., Monnier H., Bonnard R., Les constitutions et les principales lois politiques de la France depuis 1789, Librairie générale de droit et de jurisprudence, Paris 1952.
• Falski J., Dyskryminacja ze względu na religię w miejscu pracy w kontekście orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, „Przegląd Sejmowy” 2019, nr 2.
• Falski J., Francuska laickość państwa w orzecznictwie sądowym, „Państwo i Prawo” 2015, nr 4.
• Fortier V., Justice, religion et croyance, Edition de CNRS Collection droit, Paris 2000.
• Francuska ustawa nr 2010-1192 z dnia 11 października 2010 r. zakazująca zakrycia twarzy w miejscach publicznych, przeł. M. Zawiślak, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2011, t. 3.
• Hennette Vauchez S., Séparation, garantie, neutralité... les multiples grammaires de laïcité, <https://www.conseil-constitutionnel.fr/nouveaux-cahiers-du-conseil-constitutionnel/separation-garantie-neutralite-les-multiples-grammaires-de-la-laicite>.
• O’Cienneide C., The Evolution and Impact of the Case-Law of the Court of Justice of the European Union on Directives 2000/43/EC and 2000/78/EC, European Network of Legal Experts in the non-Discrimination field, European Commission, Brussels 2012.
• Poucet B., L’État et l’enseignement privé: l’application de la loi Debré (1959), Presse universitaires de Rennes, Rennes 2011.
• Prélot P.H., Définir juridiquement la laïcité, [w:] Laïcité, liberté et Convention européenne des droits de l’Homme, red. G. Gonzalez, Bruylant, Bruxelles 2006, nr 67.
• Ségur P., Le principe constitutionnel de laïcité, „Annales de l’Université de Sciences Sociales de Toulouse” 1996, t. 44.
• Spaventa E., What Is the Point of Minimum Harmonization of Fundamenthal Rights? Some Futher Reflection on the Achbita Case EU Lae Analysis, <https://free-group.eu/2017/03/21/what-is-the-point-of-minimum-harmonization-of-fundamental-rights-some-further-reflections-on-the-achbita-case/>.
• Ufarte T., La liberté de conscience des salariés face au culte de liberté d’entreprise prôné par C.J.U.E.: Une nouvelle guerre de religion?, „La Revue des Droits de l’Homme” 2017, nr 6.
• Un siècle de laïcité – Rapport public 2004 – Conseil d‘État, <https://www.conseil-etat.fr/publications-colloques/etudes/un-siecle-de-laicite-rapport-public-2004>.
• Woehrling J.M., L‘interdiction pour l‘État de reconnaître et de financer un culte. Quelle valeur juridique aujourd‘hui?, „Revue du Droit Public” 2006, nr 6.
• Woehrling J.M., Le principe de neutralité confessionelle de l’État, „Societé, Droit et Religion”, 2011, nr 1.
• Woehrling J.M., Reflexion sur le principe de la neutralité de l’État en matière religièuse et sa mis en oeuvre en droit français, „Archives de Sciences Sociales des Religions” 1998, nr 101.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2022.138