Tanatologia stosowana sztuki współczesnej

Title variants

EN

Applied Thanatology of Modern Art. Summary

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Możdżyński concentrates on fascination with death, which he considers as characteristic feature of modern art. After a short theoretical introduction, he analyses artwork by several artists of the end of the 20th century and the beginning of the 21st century. In the last part of the essay, Możdżyński analyses artists’ fascination with death in the sociological context of post-modernity, with anthropology and religious science as background. He uses such terms as sacred, taboo, initiation, anti-structurality. At the end of the text, he concentrates not only on interests, but also on thanatical experiences, which characterize contemporary art. He uses his own term ‘applied thanatology’ and he forms a thesis, that ‘applied thanatology’ was a form of practice in old contemplation practices connected with death.

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2011
• Volume: 12
• Pages: 112-132

Dates

published

2011

Contributors

References

• 1 Tekst napisany na podstawie referatu Śmierć inicjacyjna w sztukach plastycznych XX i XXI wieku wygłoszonego na XIV Zjeździe Socjologicznym w Krakowie w 2010 roku.
• 2 Kategorie struktury i antystruktury, jak też niżej wykorzystane pojęcia liminalności i communitas przejąłem z prac Victora Turnera (np. 2005a, 2005b, 2006). Antystrukturalności sztuki XX i XXI wieku poświęciłem swą ostatnią książkę (Możdżyński 2011).
• 3 Jak wiadomo, granice pomiędzy poszczególnymi sztukami: plastyką, teatrem, tańcem, muzyką itd., są bardzo płynne. Dzieła wielu artystów są zaliczane do kilku dziedzin jednocześnie. Są też całe kierunki (np. performens), które rozwijają się na granicy kilku sztuk. W swych badaniach stosuję jednak kryterium instytucjonalne, posługuję się pojęciem pola sztuki Pierre’a Bourdieu (np. 2001: 260 – 264; 2005: 11), tak więc badam dzieła np. Beuysa, Abramović czy Nitscha, pozostawiam jednak poza granicami mojego zainteresowania dokonania artystów, którzy funkcjonują w polu innych sztuk.
• 4 Artystka umieściła wypchanego konia, gdyż nie mogła zdobyć ciała osła, którego postać występuje w bajce.
• 5 Inną pracą Kozyry, odnoszącą się do nowotworu była Olimpia (1996) – na serii zdjęć widać nagie ciało artystki pozbawione włosów, podłączone do kroplówki, ułożone na łóżku szpitalnym, za łóżkiem stoi pielęgniarka. Charakterystyczna poza leżącej kobiety stanowi widoczne odniesienie do sławnego obrazu Maneta. Oczywiście Kozyra nie jest jedyną artystką mówiącą w swej twórczości o śmiertelnej chorobie. Przed nią choćby Alina Szapocznikow w pracach Nowotwory uosobione, Wielkie nowotwory, Pogrzeb Aliny (1968-1972) pokazała historię swojej choroby i zbliżającej się śmierci (Król 2001: 184). W inny sposób ukazał chore ciało starej umierającej kobiety Zbigniew Libera w wideo Obrzędy intymne i Perseweracja mistyczna (lata 80.)
• 6 Pojęcia numinosum, misterium tremendum i fascianans przejąłem od Rudolfa Otto (1999: 9–10, 16–17, 26, 56, 84–90).
• 7 W dziełach tego autora żywioły pojawiają się bardzo często, a w szczególności woda.
• 8 Literatura dotycząca śmierci inicjacyjnej jest oczywiście rozległa. Ja w swych badaniach korzystam z rozumienia inicjacji przekazanego przez Mirceę Eliadego (np. Eliade a: 159, Eliade b: 10, 84).
• 9 Oczywiście pustka ma ważne znaczenie religijne, szczególnie w buddyzmie (por. Eliade 1994: 146-150).
• 10 Artur Żmijewski ogłosił ważny dla polskiego środowiska artystycznego manifest Stosowane Sztuki Społeczne (Żmijewski 2007), w którym pisał o konieczności przywrócenia społecznej skuteczności sztuce – zdolności wpływania na procesy społeczne. Mój termin „tanatologia stosowana” jednak nie odnosi się do idei Żmijewskiego, który – jak sądzę – też nie zgodziłby się z moim punktem widzenia.