The basilicas at Ptolemais: a historian’s commentary on the results of archaeological exploration

• Authors: Wipszycka Ewa

Title variants

PL

Kościoły w Ptolemais: komentarz historyka do wyników badań archeologicznych

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Artykuł ten został pomyślany jako podsumowanie zamieszczonych w tym numerze „Światowita” studiów przedstawiających to, co nam wiadomo o kościołach Ptolemais na podstawie badań nieinwazyjnych i opisu pozostałości w terenie. Autorka świadomie przyjęła inną perspektywę, mianowicie historyka instytucji kościelnych i ich działalności pastoralnej. Dwie kwestie wymagały rozpatrze¬nia: miejsce kościołów Ptolemais w tkance miejskiej i funkcje pomieszczeń wchodzących w skład kompleksu budynków towarzyszących (często zwanych aneksami). W obu częściach tego studium trzeba było sięgnąć po źródła zewnętrzne w stosunku do Ptolemais, a nawet do Cyrenajki, gdyż materiałów miejscowych jest zbyt mało, aby na ich podstawie można było budować satysfakcjonujące wyjaśnienia. Czytelnik znajdzie w artykule zestawienie danych na temat liczby kościołów w niektórych miastach cesarstwa (tych, dla których mamy stosowne źródła), a także ustalenia na temat ich położenia na planie miasta w stosunku do starych centrów miast, pogańskich budynków kultowych, obszarów peryferyjnych. Zestawienie to pozwala nam wy-jaśnić położenie kościołów w tkance miejskiej Ptolemais. Wykopaliska prowadzone na terenie Cyrenajki dostarczyły kilku ważnych kompleksów towarzyszących kościołom, zostały one szczegółowo omówione. To one stanowiły punkt wyjścia dla interpretacji wyników badań geofizycznych bazylik Ptolemais, z wyjątkiem sporej budowli w pobliżu Kościoła Centralnego, w formie hexagonu, dla której nie znajdujemy odpowiedników w innych miastach Cyrenajki. Bez badań wykopaliskowych trudno odpo-wiedzieć, jaką pełniła ona funkcję; autorka artykułu jest zdania, że prawdopodobnie mamy do czynienia z baptysterium zlokalizowanym poza kościołem, który ono obsługiwało. Takie położenie jest czymś niecodziennym. Funkcje poszczególnych pomieszczeń w kompleksach kościelnych Ptolemais (a także innych miast Cyrenajki), poza baptysteriami, pozostają dla nas tajemnicą, gdyż źródła archeologiczne nie są w stanie ich wyjawić. Trzeba więc było odwołać się do źródeł pisanych, tekstów normatywnych i literackich, niestety z innych obszarów, gdyż Cyrenajka ma ich od drugiej ćwierci IV w bardzo niewiele. Warto wiedzieć, że tematyka aneksów kościelnych nie była dotąd szczegółowo studiowana, artykuł stanowi więc uzupełnienie istotnej luki w wiedzy o architekturze kościelnej, choć autorka nie jest historykiem architektury i nie pretendowała do zajmowania się tą tematyką. Autorka artykułu, tak jak każdy badacz epoki późnoantycznej Ptolemais, stanęła przed pytaniem o kondycję miasta. Położenie kościołów w planie zabudowy miasta, ich rozmiary i charakter należą do najważniejszych argumentów w toczącej się dyskusji na ten temat. Autorka, świadoma hipotetyczności swoich opinii, plasuje się po stronie ostrożnych optymistów, którzy nie widzą w posiadanym przez nas materiale archeologicznym dostatecznie silnych dowodów na drastyczne skurczenie się liczby ludności, upadek miasta, i szerzej, Cyrenajki.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2009-2010
• Volume: Tom VIII (XLIX), fasc. A
• Pages: 51-67

Contributors

author

Wipszycka Ewa