Ewolucjonizm, memetyka i złożone systemy adaptacyjne, czyli filmoznawstwo w obliczu zwrotu biokulturowego

• Authors: Żyto Kamila

Title variants

EN

Evolutionism, Memetics, and Complex Adaptive Systems, or Film Studies in the Face of the Biocultural Turn

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pomimo istotnego wpływu, jaki na współczesną humanistykę wywarł zwrot biokulturowy (biocultural turn), filmo-znawstwo jedynie okazjonalnie dostrzega intelektualny potencjał perspektywy poznawczej przyrodoznawstwa. Wydaje się, że marginalizacji ulega zwłaszcza myśl Karola Darwina i jego spadkobierców. Niniejszy artykuł jest poświęcony szczątkowo rozpoznanemu w filmoznawstwie paradygmatowi teoretycznemu, jakim jest ewolucjonizm. Autorka wskazuje te obszary teorii filmu, na których pobrzmiewają jego echa (np. kognitywizm), oraz mapuje wyłaniające się na gruncie filmoznawstwa nowe, niejednorodne pole badawcze. Uzupełnieniem tych rozważań jest charakterystyka wad i zalet memetyki, nierzadko określanej mianem darwinizmu bez biologii. Last but not least, autorka przywołuje koncepcję złożonych systemów adaptacyjnych (CAS) jako modelu opartego o ewolucję replikatorów oraz potencjalnie użytecznego w procesie opisu nie tylko tekstów filmowych, ale i całej kultury filmowej.

EN

Despite the significant impact of the biocultural turn on humanities, film studies only occasionally recognise the intellectual potential of the cognitive perspective of nat-ural science. In particular, the thought of Charles Darwin and his followers seems to have been marginalised. The article outlines the barely recognised theoretical paradigm of evolutionism in film studies. The author describes the areas of film theory echoing evolutionism (e.g. cognitivism), as well as maps out new, heterogeneous fields of research emerging in film studies. These considerations are complemented by a weighing up the pros and cons of memetics, often referred to as Darwinism without biology. Last but not least, the author evokes the concept of complex adaptive systems (CAS) as a potentially useful model in the process of describing not only film texts, but film culture as a whole.

Keywords

PL

teoria filmu; zwrot biokulturowy; ewolucjonizm\; memetyka; złożone systemy adaptacyjne

EN

film theory; biocultural turn; evolutionism; memetics; complex adaptive systems

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 119 (Nowa) teoria filmu
• Pages: 30-55

Contributors

author

Żyto Kamila

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000-0003-2822-8341

References

• Aldrich, H. E. i in. (2008). In Defence of Generalized Darwinism. Journal of Evolutionary Economics, 18 (5), ss. 577-596. http://dx.doi.org/10.1007/s00191-008-0110-z
• Andrews, D., Andrews, C. (2012). Film Studies and the Biocultural Turn. Philosophy and Literature, 36 (1), ss. 58-78.
• Blackmore, S. (2002). Maszyna memowa (tłum. N. Radomski). Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”.
• Bordwell, D. (2008). Poetics of Cinema. New York – London: Routledge.
• Bordwell, D. (2010). What Snakes, Eagles, and Rhesus Macaques Can Teach Us. W: B. Boyd, J. Carroll, J. Gottschall (red.), Evolution, Literature, and Film: A Reader (ss. 270-288). New York: Columbia University Press.
• Bortolotti, G. R., Hutcheon, L. (2020). O pochodzeniu adaptacji. Biologiczne przemyślenia o dyskursie wierności i „sukcesu” (tłum. M. Pytko). Tekstualia, (1), ss. 9-25.
• Boyd, B. (2011). O pochodzeniu opowieści. Spojrzenie wstecz i perspektywy: ewolucja, literatura, krytyka (tłum. T. Markiewka). Teksty Drugie, (3), ss. 145-164.
• Budzicz, Ł. (2010). Naturalistyczny model ewolucji kulturowej. W: Z. Błaszczak, A. Szczuciński (red.), Wokół ewolucjonizmu. Dylematy biologów, filozofów i fizyków (ss. 49-62). Poznań: Oficyna Wydawnicza Batik.
• Carmichael, T., Hadžikadić, M. (2019). The Fundamentals of Complex Adaptive Systems. W: T. Carmichael, A. J. Collins, M. Hadžikadić (red.), Complex Adaptive Systems: Views from the Physical, Natural, and Social Sciences (ss. 1-16). Cham: Springer International Publisher.
• Carroll, J. (1995). Evolution and Literary Theory. Columbia: University of Missouri Press.
• Carroll, J. (2008). An Evolutionary Paradigm for Literary Study. Style, (2-3), ss. 103-134.
• Castelfranchi, C. (2001). Towards a Cognitive Memetics: Socio-Cognitive Mechanism for Memes Selection and Spreading. Journal of Memetics: Evolutionary Models of Information Transmission, (5), ss. 1-19. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2740560
• Creed, B. (2009). Darwin’s Screens: Evolutionary Aesthetics, Time and Sexual Display in the Cinema. Melbourne: Melbourne University Publishing.
• Dawkins, R. (1996). Samolubny gen (tłum. M. Skoneczny). Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Grodal, T. (2017). How Film Genres Are a Product of Biology, Evolution and Culture: An Embodied Approach. Palgrave Communications, (3), ss. 1-8. https://www.nature.com/articles/palcomms201779.pdf
• Helman, A., Ostaszewski, J. (2007). Historia myśli filmowej. Podręcznik. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Hendrykowski, M. (2015). Metodologia nowej historii filmu. Images, 17 (26), ss. 311-316.
• Heylighen, F., Chielens, K. (2009). Cultural Evolution and Memetics. W: R. A. Meyers (red.), Encyclopedia of Complexity and Systems Science (ss. 3205-3220). New York: Springer.
• Hoffman, A. (1997). Wokół ewolucji. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Kowalczyk-Purol, K. (2018). Teoretyczne trudności memetyki. Diametros, (58), ss. 65-86.
• Mathews, P. D. (2014). The Morality Meme: Nietzsche and „A Serious Man”. Cultura. International Journal of Philosophy of Culture and Axiology, 11 (1), ss. 63-81.
• Naremore, J. (2008). More Than Night: Film Noir in Its Contexts. Berkley – Los Angeles – London: University of California Press.
• Pabiś-Orzeszyna, M. (2014). Nowa Historia Filmu, Nowa Historia Kina. Część druga: rewidowanie rewizjonistów. Ekrany, (1), ss. 55-60.
• Pabiś-Orzeszyna, M. (2020). Zwrot historyczny w badaniach filmoznawczych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Smith, I. R. (2017). The Hollywood Meme: Transnational Adaptations in World Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Smith, M. (2017). Film, Art, and the Third Culture: A Naturalized Aesthetics of Film. Oxford – New York: Oxford University Press.
• Wężowicz-Ziółkowska, D., Borkowski, W. (2013). Kultura jako adaptacja. Kultura w paradygmacie przyrodoznawstwa. Biblioteka Postscriptum Polonistycznego, (3), ss. 25-40.
• Żyto, K. (2017). Film noir i kino braci Coen. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.