„Wolność” i „równość”, …a może „zbawienie”? Wartości determinujące postawy wobec ustroju ekonomicznego i kwestii socjalnych

• Authors: Mirosława Czerniawska

Title variants

EN

„Freedom” and „equality”, … or „salvation”? – the values which determine attitudes towards economic system and social issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym badaniu określono postawy wobec ustroju ekonomicznego i kwestii socjalnych oraz dokonano diagnozy systemu wartości (Skala Wartości Rokeacha). Założono, że postawy uzależnione są od preferencji wartości „wolność” i „równość”. Wartości te stanowią podstawę modelu ideologii politycznej Rokeacha. W badaniu wzięło udział 1072 studentów pedagogiki i zarządzania. Uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, że postawy były w największym stopniu determinowane nie przez wartości „wolność” i „równość”, ale przez wartość „zbawienie”. Kto cenił wyżej „zbawienie”, ten występował przeciw liberalnym zasadom w gospodarce i opowiadał się za ideą państwa opiekuńczego.

EN

In this research attitudes towards economic system and social issues were measured as well as value system (Rokeach Value Survey). It was assumed that the attitudes depend on preference of “freedom” and „equality”, which are the basic values for the model of political ideology of Rokeach. The sample of 1072 students from department of pedagogy and department of management was examined. Analysis of data revealed that it is not „freedom” and „equality” but „salvation“ which have greatest influence on attitudes. The one who valued higher „salvation“ was against liberal rules in economics and favour the idea of welfare state.

Keywords

PL

system wartości; postawy wobec ustroju ekonomicznego i kwestii socjalnych

EN

value system; attitudes towards economic system and social issues

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2018
• Volume: 160
• Pages: 19-40

Contributors

author

Mirosława Czerniawska

• Politechnika Białostocka, Wydział Zarządzania, Katedra Ekonomii i Nauk Społecznych

References

• Ball-Rokeach S.J., Tallman I., 1979, Social movements as moral confrontation: With special reference to civil right, w: M. Rokeach (ed.), Understanding Human Values (s. 82–94), New York, Free Press.
• Barnea M.F., Schwartz S.H., 1998, Values and voting, „Political Psychology”, 19(1): 17–40.
• Beierlein C., Kuntz A., Davidov E., 2016, Universalism, conservation and attitudes toward minority groups, „Social Science Research”, 58: 68–79.
• Boninger D.S., Krosnick J.A., Berent M.K., 1995, Origins of attitude importance: Self-interest, social identification, and value relevance, „Journal of Personality and Social Psychology”, 68(1): 61–80.
• Braithwaite V.A., 1997, Harmony and security value orientation in political evaluation, „Personality and Social Psychology Bulletin”, 23(1): 401–414.
• Brzozowski P., 1989, Skala Wartości (SW). Polska adaptacja Value Survey M. Rokeacha, Warszawa, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Cochrane R., Billing M., Hogg M., 1979, Politics and values in Britain: A test of Rokeach’s two-value model, „British Journal of Social and Clinical Psychology”, 18(2): 159–167.
• Czerniawska M., 2001, Wyznanie religijne a system wartości. Analiza porównawcza systemów wartości dziewięciu wyznań religijnych, w: K. Krzysztofek, A. Sadowski (red.), Pogranicza etniczne w Europie. Harmonia i konflikty (s. 248–261), Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Czerniawska M., 2010, Zmiany wartości i postaw młodzieży w okresie transformacji ustrojowej. Kolektywizm vs indywidualizm, Białystok, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.
• Devos T., Spini D., Schwartz S.H., 2002, Conflicts among human values and trust in institutions, „British Journal of Social Psychology”, 41(4): 481–494.
• Datler G., Jagodzinski W., Schmidt P., 2013, Two theories on the test bench: Internal and ex-ternal validity of the theories of Ronald Inglehart and Shalom Schwartz, „Social Science Research”, 42(3): 906–925.
• Feather N.T., 1979, Value correlates of conservatism, „Journal of Personality and Social Psy-chology”, 37(9): 1617–1630.
• Feather N.T., 1994, Attitudes toward high achievers and reactions to their fall: Theory and research concerning tall poppies, w: M.P. Zanna (ed.), Advances in Experimental Social Psychology (vol. 26) (s. 1–73), San Diego, CA: Academic Press.
• Feather N.T., 1995, Values, valences, and choice: The influence of values on the perceived attractiveness and choice of alternatives, „Journal of Personality and Social Psychology”, 68(6): 1135–1151.
• Feather N.T., O’Brein G.E., 1987, Looking for employment: An expectancy-valence analysis of job-seeking among young people, „British Journal of Psychology”, 78(2): 251–272.
• Feldman S., 1988, Structure and consistency in public opinion: the role of core beliefs and values, „American Journal of Political Science”, 32(2): 416–440.
• Feldman S., 2008, Wartości, ideologia i strukturalizacja postaw politycznych, w: D.O. Sears, L. Huddy, R. Jervis (red.), Psychologia polityczna (s. 435–464), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Heaven P.C.L., 1990, Human values and suggestions for reducing unemployment, „British Journal of Social Psychology”, 29(3): 257–264.
• Heaven P.C.L., 1991, Voting intention and the two-value model: A further investigation, „Australian Journal of Psychology”, 43(2): 75–77.
• Hofstede G., 1980, Culture’s Consequences: International Differences in Work-Related Values, Beverly Hills CA, Sage Publications.
• Jost J.T., Glase J., Kruglanski A.W., Sulloway F.J., 2003, Political conservatism as motivated social cognition, „Psychological Bulletin”, 129(3): 339–375.
• Kasser T., 2004, Personal well-being in the culture of consumption, w: A. Linley, S. Joseph (eds), Positive Psychology in Practice (s. 55–67), New York, Wiley.
• Kristiansen C.M., Zanna M. P., 1994, The rhetorical use of values to justify social and intergroup attitudes, „Journal of Social Issues”, 50(4): 47–65.
• Maio G.R., Olson J.M., 1998, Values as truisms: Evidence and implications, „Journal of Personality and Social Psychology”, 74(2): 294–311.
• Myers D.G., 2004, Human connections and the good life: Balancing individuality and community in public policy, w: A. Linley, S. Joseph (eds), Positive Psychology in Practice (s. 641–657), New York, Wiley.
• Mayton II D.M., Furnham A., 1994, Values, world peace, and political activism, „Journal of Social Issues”, 50(4): 117–128.
• McDonald P., Gandz J., 1991, Identification of values relevant to business research, „Human Resource Management”, 30(2): 217–236.
• Morawski W., 1991, Rynek i państwo jako instytucje sprawiedliwości rynkowej i sprawiedliwości politycznej, czyli o Polsce jako społeczeństwie półotwartym, w: B. Cichomski, W. Kozek, P. Morawski, W. Morawski (red.), Sprawiedliwość społeczna. Polska lat dziewięćdziesiątych (s. 115–171), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Mueller D.J., 1974a, The relationship of political orientation to the values of freedom and equality, „Journal of Psychology”, 86(1): 105–109.
• Mueller D.J., 1974b, The test of the validity of two scales on Rokeach’s Value Survey, „Journal of Social Psychology”, 94(2): 289–290.
• Nafstad H.E., Blakar R.M., Carlquist E., Phelps J.M., Rand-Hendriksen K., 2009, Globalization, neo-Liberalism and community psychology, „American Journal Community Psychology”, 43: 162–175.
• Reykowski J. (red.), 1993, Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Roccas S., 2005, Religion and value system, „Journal of Social Issues”, 61(4): 689–706.
• Rohan M.J., 2000, A rose by any name? The values construct, „Personality and Social Psychology Review”, 4(3):255–277.
• Rokeach M., 1973, The nature of human values, New York, Free Press.
• Rokeach M., 1979, Two-value model of political ideology and British politics, w: M. Rokeach (ed.), Understanding Human Values (s. 192–196), New York, Free Press.
• Sagiv L., Schwartz S.H., 1995, Value priorities and readiness for out-group social contact, „Journal of Personality and Social Psychology”, 69(3): 437–448.
• Saroglou V., Delpierre V., Dernelle R., 2004, Values and religiosity: A meta-analysis of studies using Schwartz’ model, „Personality and Individual Differences”, 37: 721–734.
• Schwartz S.H., 1996, Value priorities and behavior: Applying a theory of integrated value systems, w: Seligman C., Olson J.M., Zanna M.P. (eds), The Psychology of Values: The Ontario Symposium (vol. 8) (s. 1–24), Mahwah, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associate.
• Schwartz S.H., Huismans S., 1995, Value priorities and religiosity in four Western religions, „Social Psychology Quarterly”, 58(2): 88–107.
• Schwartz S.H, 2014, National culture as value orientations: Consequences of value differences and cultural distance, w: V.A. Ginsburgh, D. Th rosby (eds), Handbook of the Economics of Art and Culture (vol. 2) (s. 547–586), Amsterdam, Elsevier.
• Schwartz S.H., Caprara G.V., Vecchione M., Bain P., Bianchi G., Caprara M.G., Cieciuch J., Kirmanoglu H., Baslevent C., Lönnqvist J-E., Mamali C., Manzi J., Pavlopoulos V., Posnova T., Schoen H., Silvester J., Tabernero C., Torres C., Verkasalo M., Vondráková E., Welzel C., Zaleski Z., 2014, Basic personal values underlie and give coherence to political values: A cross national study in 15 countries, „Political Behavior”, 36(4): 899–930.
• Searing D.D., 1979, A study of values in the British House of Commons, w: M. Rokeach (ed.), Understanding Human Values (s. 154–178), New York, Free Press.
• Seligman C., Katz A.N., 1996, The dynamics of value systems, w: C. Seligman, J.M. Olson, M.P. Zanna (eds), The Psychology of Values: The Ontario Symposium (vol. 8) (s. 53–75), Mahwah, New Jersey, Lawrence Erlbaum Associate.
• Skarżyńska K., 2005, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Suedfeld P., Bluck S., Loewen L., Elkins D.J., 1994, Sociopolitical values and integrative complexity of members of student political groups, „Canadian Journal of Behavioural Science”, 26(1): 121–141.
• Thannhauser D., Caird D., 1990, Politics and values in Australia: Testing Rokeach’s two-values model of politics – a research note, „Australian Journal of Psychology”, 42(1): 57–61.
• Thorisdottir H., Jost J.T., Liviatan I., Shrout P.E., 2007, Psychological needs and values underlying left-right political orientation: Cross-national evidence from Eastern and Western Europe, „Public Opinion Quarterly”, 71(2): 175–203.
• Tourangeau R., Rasinki K. A., D’Andrade R., 1991, Attitude structure and belief accessibility, „Journal of Experimental Social Psychology”, 27(1): 48–75.
• Triandis H.C., Gelfand M.J., 1998, Converging measurement of horizontal and vertical individualism and collectivism, „Journal of Personality and Social Psychology”, 74(1): 118–128.
• Tuulik K., Õunapuu T., Kuimet K., Titov E., 2016, Rokeach’s instrumental and terminal values as descriptors of modern organization values International, „Journal of Organizational Leadership”, 5: 151–161.
• Wilson M.S., 2004, Values and political ideology: Rokeach’s two-value model in a proportional representation environment, „New Zealand Journal of Psychology”, 33(3): 155–162.
• Wysocka E., 2000, Młodzież a religia. Społeczny wymiar religijności młodzieży, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.