Wychowawcza rola ruchu strzeleckiego wśród uczniów szkół średnich autonomicznej Galicji początku XX wieku oraz II Rzeczypospolitej

• Authors: Juśko Edmund

Title variants

EN

Educational role of the shooting movement among school students the averages of autonomous Galicia in the early 20th century and the Second Polish Republic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wprowadzenie w monarchii Habsburgów konstytucji w roku 1867 oraz uchwalenie nowych ustaw w latach 1868–1873 poważnie wpłynęło na system oświaty austriackiej, również galicyjskiej. W kontekście polskim uzyskanie autonomii Galicji stworzyło większe możliwości rozwoju szkolnictwa. Wyrazem tego była powołana do życia w 1867 r. Rada Szkolna Krajowa, która miała pełnić funkcję władzy zwierzchniej nad polską oświatą. Od początku powstania Rada wyrażała zainteresowanie problematyką wychowania młodzieży. Odbywało się ono poprzez formy wychowania pozalekcyjnego. Należy do nich zaliczyć uroczystości dworskie, narodowe, strój szkolny, koła naukowe i zainteresowań, biblioteki, czytelnie, gminy, orkiestry, wycieczki, pomoc ubogim uczniom, zbiórki na cele narodowe i społeczne. Wychowanie realizowane było również w ramach działań pozaszkolnych we współpracy z instytucjami zajmującymi się problematyką oświatową. Poza szkołą wychowanie młodzieży odbywało się w trakcie uroczystości religijnych, działalności skautingu i harcerstwa, burs, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” czy ruchu strzeleckiego. Ta ostania forma odegrała szczególną rolę w rozwijaniu wartości narodowych i patriotycznych. W znacznym stopniu przyczyniła się do tworzenia Legionów, a potem w niepodległej rzeczywistości armii polskiej.

EN

The introduction of the constitution in the Habsburg monarchy in 1867 and the adoption of new laws between 1868–1873 seriously affected the Austrian and Galician education system. In the Polish context, achieving Galicia’s autonomy had created wider opportunities for the development of education. An expression of this was the National School Council established in 1867, which will act as the supreme authority over Polish education. From the beginning of the establishment, the Council expressed interest in the issue of raising young people. It takes place through forms of extra-curricular education. These include court ceremonies, national ceremonies, school attire, scientific circles and interests, libraries, reading rooms, school council, orchestras, trips, helping poor students collect money for national and social purposes Education was also carried out as part of out-of-school activities in cooperation with institutions dealing with educational issues. Outside the school, the upbringing of youth took place during religious ceremonies, scouting activities, dormitories, the „Sokół” Gymnastic Society or the shooting movement. This last form played a special role in the development of national and patriotic values. It significantly contributed to the creation of Legions, and then in the independent reality of the Polish army.

Keywords

PL

Galicja, szkoły średnie, wychowanie, szkoły średnie, ruch strzelecki.

EN

Galicia, high schools, education, high schools, shooting movement.

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Kultura – Przemiany – Edukacja
• Year: 2019
• Volume: 7
• Pages: 27-41

Dates

published

2019

Contributors

author

Juśko Edmund

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Księga pamiątkowa poświęcona zjazdowi jubileuszowemu z okazji 50-lecia istnienia gimnazjum I. w Jarosławiu 1884–1934, Jarosław 1934.
• Pierwsze sprawozdanie dyrekcji państwowego gimnazjum humanistycznego w Bydgoszczy za lata od 1920 do 1927 ze szczególnym uwzględnieniem roku szkolnego 1926/27, Bydgoszcz 1917.
• Program nadobowiązkowej nauki strzelania i ćwiczeń w strzelaniu w szkołach średnich i zakładach pokrewnych, „Muzeum”, R. XXVI, t. 2, s. 561–564.
• Sprawozdanie c. k. Rady Szkolnej Krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1890/91, Lwów 1891.
• Sprawozdanie c. k. Rady Szkolnej Krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1905/1906, Lwów 1906.
• Sprawozdanie c. k. Rady Szkolnej Krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1906/1907, Lwów 1907.
• Sprawozdanie c. k. Rady Szkolnej Krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1907/1908, Lwów 1908.
• Sprawozdanie c. k. Rady Szkolnej Krajowej o stanie szkół średnich galicyjskich w roku szkolnym 1911/1912, Lwów 1913.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum VIII we Lwowie za rok szkolny 1912, Lwów 1912.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum II z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1913/14, Stanisławów 1914.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. wyższej szkoły realnej w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13, Stanisławów 1913.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum z wykładowym językiem polskim w Przemyślu za rok szkolny 1912, Przemyśl 1912.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Wadowicach za rok szkolny 1911, Wadowice 1911.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Wadowicach za rok szkolny 1912, Wadowice 1912.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Wadowicach za rok szkolny 1912/13, Wadowice 1913.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Bochni za rok szkolny 1913, Bochnia 1913, s. 69.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Mielcu za rok szkolny 1912/13, Mielec 1913.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Złoczowie za rok szkolny 1914, Złoczów 1914.
• Sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum im. arcyksiężniczki Elżbiety w Samborze za rok szkolny 1914, Sambor 1914.
• IX sprawozdanie dyrekcji c. k. wyższej szkoły realnej w Tarnowie za rok szkolny 1911/12, Tarnów 1912.
• XI sprawozdanie dyrekcji c. k. wyższej szkoły realnej w Tarnowie za rok szkolny 1913/14, Tarnów 1914.
• XIII sprawozdanie dyrekcji państwowego gimnazjum w Dębicy za rok szkolny 192/21, Dębica 1921.
• XXIX sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Jarosławiu za rok szkolny 1913, Jarosław 1913.
• XIV sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum w Podgórzu za rok szkolny 1912, Kraków 1912.
• VIII sprawozdanie dyrekcji c. k. wyższej szkoły realnej w Jarosławiu za rok szkolny 1911/12, Jarosław 1912.
• X sprawozdanie dyrekcji c. k. wyższej szkoły realnej w Jarosławiu za rok szkolny 1913/14, Jarosław 1914.
• XXIX sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum III w Krakowie za rok szkolny 1912, Kraków 1912.
• XXX sprawozdanie dyrekcji c. k. gimnazjum III w Krakowie za rok szkolny 1912/13, Kraków 1913.
• IX sprawozdanie dyrekcji państwowego gimnazjum im. hetmana Jana Tarnowskiego w Tarnobrzegu za rok szkolny 1925/26, Tarnobrzeg 1926.
• I sprawozdanie dyrekcji państwowego gimnazjum im. S. Staszica w Lublinie za okres czasu od upaństwowienia gimnazjum do końca 1924/25 roku szkolnego, Lublin 1925.
• Artymiak A., Lwowianin Henryk Schmitt. Spiskowiec, powstaniec, bibliotekarz, publicysta, organizator szkolnictwa, Jędrzejów 1939.
• Dutkowa R., Polityka szkolna w Galicji 1866–1890 [w:] Galicja i jej dziedzictwo, t. III: Nauka i oświata, Rzeszów 1995.
• Kardas J.S., Edukacja obronna w Polsce. Zarys historii i perspektywy rozwoju, Warszawa 1999.
• Krajewski K., Bój pod Firlejówką [w:] Księga pamiątkowa 70-lecia państwowego gimnazjum imienia króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle 1868–1938, Jasło 1938.
• Kucharski M., Edukacja obronna, Warszawa 2002.
• Majorek C., Projekty reform szkolnictwa ludowego w Galicji u progu autonomii (1860–1873), Wrocław 1980.
• Niedojadło A., Wychowanie narodowe i państwowe w szkołach powszechnych Okręgu Szkolnego Krakowskiego w latach 1918–1939, Lublin–Tarnów 2013.
• Pawłowiczowa M., Księga Pamiątkowa I-ego Państwowego Gimnazjum w Stanisławowie z 1929 roku jako druk zabytkowy i dokument [w:] W kręgu książki, biblioteki i informacji naukowej,
• red. K. Heska-Kwaśniewicz, D. Pietruch-Reizes, Katowice 2004.
• Schmitt H., Kilka słów bezstronnych w sprawie ruskiej, Lwów 1861.
• Sikorski M., Myśl wychowawczo-szkoleniowa Marszałka Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1935, Toruń 2005.
• Sitnia M., Państwowe szkolnictwo gimnazjalne w Krakowie w okresie galicyjskim, Kraków 2004, s. 185.
• Urbanowicz B., Przysposobienie wojskowe w edukacji szkolnej II Rzeczypospolitej, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Res Politicae” 2014, t. VI.
• Wojtycza J., Studia i materiały z dziejów przysposobienia wojskowego w Polsce w latach 1918–1926, Kraków 2001.

Identifiers

ISSN

2300-9888

EISSN

2544-1205

ISBN

978-83-7996-775-9

DOI

10.15584/kpe.2019.7.2