Życie zapomniane – praca i działalność oświatowa Marii Gomólińskiej w pierwszych instytucjach oświaty dorosłych w Polsce

• Authors: Urszula Tabor
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest wspomnieniu o Marii Leontynie Gomóliń-skiej, nauczycielce i działaczce oświatowej, żyjącej w latach 1866-1935. Mimo, że wkład Gomólińskiej w działalność pedagogiczną w Polsce przełomu XIX i XX wieku był znaczący, jest to postać niemal zapomniana, nie tylko wśród przeciętnych czytelników, ale także w kręgach pedagogów i andragogów. W artykule opi-sana została przede wszystkim jej działalność na rzecz oświaty dorosłych – zarów-no ta praktyczna, gdy nauczała w organizacjach tajnych, jak i organizacyjna, gdy uczestniczyła w powołaniu i pracy pierwszych instytucji oświaty dorosłych w Pol-sce. Jej postać ukazana jest na tle działalności takich instytucji jak: Czytelnie Bez-płatne Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, Koło Kobiece Oświaty Lu-dowej, Koło Wychowawców, Towarzystwo Kursów Naukowych a także Centralne Biuro Kursów dla Dorosły. Gomólińska czynnie działała we wszystkich wymie-nionych instytucjach, nieraz zaangażowana w ich powołanie, nie pozostawiła jed-nak żadnej znaczącej pracy naukowej, która wieńczyłaby dzieło jej nauczania. Jej dorobek ma przede wszystkim charakter praktyczny – w postaci opracowanych ka-talogów dla Czytelni Bezpłatnych WTD, wykształconych przez nią na tajnych lekcjach licznych nauczycieli i dorosłych. Jawi się ona, jako postać pracująca w cie-niu wielkich nazwisk polskiej andragogiki jak Heleny Radlińskiej czy Stanisława Michalskiego, tym bardziej zatem wspomnienie o niej warte jest rewitalizacji jako przykładu postaci zapomnianej a znaczącej dla narodzin polskiej andragogiki.

EN

The article is devoted to Maria Leontyna Gomólińska, the teacher and the activist, who lived between 1866 and 1935. At present she is forgotten not only by ordinary readers, but also by professional teachers of adult education. The publication describes her activity in the field of practice and theory of pedagogy and andragogy. She organized clandestine adult teaching and also participated in estab-lishing organizations like: Czytelnie Bezpłatne Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności Free Reading Rooms of the Warsaw Charitable Society. (Free of Charge Reading Room of Warsaw Company of the Charity), Koło Kobiece Oświaty Ludowej (Women's Folk Education Club), Koło Wychowawców (Society of Tutors) and also Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych (Central Office of Adult Courses).Even though she was very active in these organizations, she left no publication about her work. The practical results of her activity are: library catalogues (drawn up by her) and many educated adults and teachers. She worked “in the shadows” of great people of Polish andragogy, like: Helena Radlińska or Stanisław Michalski. Therefore it is important to recall her, since she is an example of a forgotten teacher and activist.

Keywords

PL

historia edukacji dorosłych; edukacja dorosłych w Polsce; początki andragogiki w Polsce; tajna oświata dorosłych; tajne nauczanie w okresie zaborów; Czytelnie Bezpłatne WTD; Instytut Oświaty Dorosłych; Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych

EN

history of adult education; adult education in Poland; andragogy in Poland; clandestine adults teaching; Central Office of Adult Courses in Poland

• Publisher: Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
• Journal: Edukacja Dorosłych
• Year: 2010
• Issue: 2(63)
• Pages: 132-147

Contributors

author

Urszula Tabor

• Zakład Podstaw Pedagogiki i Historii Wychowania Instytut Pedagogiki Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytet Śląski ul. Grażyńskiego 53 40-126 Katowice

References

• 1. „Gazeta Polska” 1935, wydanie z 30 maja.
• 2. „Goniec Częstochowski. Dziennik polityczny, społeczny, ekonomiczny i literacki Zagłębia Dąbrowskiego” Nr 61, Niedziela 3 marca 1907.
• 3. „Niepodległość” 1932. Tom VI.
• 4. „Praca Oświatowa”. Warszawa 1935 nr 6-7..
• 5. Aneks 12: Straty. W: H. Radlińska: Z dziejów pracy społecznej i oświato-wej. Wybór i oprac. Wyrobkowa-Pawłowska W.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa – Kraków 1964.
• 6. Baranowska J.(Red.): Oświata pozaszkolna samorządu miasta stołecznego Warszawy. Instytut Oświaty dorosłych, Warszawa, 1930.
• 7. Borowiecka M.: Ś.P. Marja Gomólińska. W: „Praca Oświatowa” nr 6-7, Warszawa 1935, s. 314-316.
• 8. Brodowska H.: Warszawa ognisko myśli i działań społecznych i oświato-wych. W: Reymont S., Rapacka M.(Red.): Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Tom 1 Ludzie i organizacje. Warszawa ognisko myśli i działań społecznych i oświatowych (1882-1939). Warszawa 1987.
• 9. Drzewiecki S., Nowicki Z., Wojeński T.(Red.): Walka o szkołę polską. W 25-lecie strajku szkolnego. Warszawa 1930.
• 10. Grabiec J.: Czerwona Warszawa przed ćwierć wiekiem. Moje wspomnienia z licznemi ilustracjami. Poznań 1925.
• 11. Heflich A.: Walka o Czytelnie Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynno-ści (1897-1899). W: „Niepodległość” 1932, Tom VI, s. 353.
• 12. Kalendarzyk Polityczno – Historyczny Miasta Stołecznego Warszawy na rok 1916, Warszawa 1916.
• 13. Kalendarzyk Polityczno – Historyczny Miasta Stołecznego Warszawy na rok 1917, Warszawa 1917.
• 14. Kalinowska Z.: Ludwik Wertenstein- polski pionier radiologii. W: Reymont S.(Red.): Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej. Tom 2 Ludzie i organizacje (1882-1939). Warszawa 1984.
• 15. Lepalczyk I.: Kolejowe Ministerstwo Oświaty. W: Stanisława Michalskiego autobiografia i działalność oświatowa, Opr. H. Radlińska, I. Lepalczyk, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1967.
• 16. Michalski S.: Pobyt w Warszawie (1889-1905). W: Stanisława Michalskie-go autobiografia i działalność oświatowa, Opr. H. Radlińska, I. Lepalczyk, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1967.
• 17. Michalski S.: Społeczna i pedagogiczna działalność Stefanii Sempołowskiej na tle epoki, Warszawa 1973.
• 18. Nawroczyński B.(Red.): Nasza walka o szkołę polską 1901-1917, T. II. Warszawa 1934.
• 19. Polski Słownik Biograficzny T. VIII: Girdwoyń Michał-Gor., Oprac. 1959-1960.
• 20. Próchnik A., Konarski S.: Gomólińska Maria Leontyna. W: Polski Słownik Biograficzny T. VIII: Girdwoyń Michał-Gor., Oprac. 1959-1960, s. 273-274
• 21. Radlińska H.: Cz. V. Materiały autobiograficzne: Listy o nauczaniu i pracy badawczej. W: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Wybór i oprac. W. Wyrobkowa – Pawłowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –Warszawa – Kraków 1964.
• 22. Radlińska H.: Cz. VI. O szkołę polską. Koło Wychowawców. W: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Wybór i oprac. W. Wyrobkowa – Pawłow-ska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –Warszawa – Kraków 1964.
• 23. Radlińska H.: Organizacja bibliotek i czytelnictwa. W: Stanisława Michal-skiego autobiografia i działalność oświatowa. Opr. H. Radlińska, I. Lepal-czyk, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1967.
• 24. Radlińska H.: Wspomnienia uczennicy i nauczycielki. W: „Niepodległość” 1932, Tom. VI, s. 41-63.
• 25. Radlińska H.: Związek Towarzystw Samopomocy Społecznej. W: Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Wybór i oprac. W. Wyrobkowa – Pawłow-ska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –Warszawa – Kraków 1964.
• 26. Radwan W.: Wspomnienia o Stanisławie Michalskim. W: Stanisława Mi-chalskiego autobiografia i działalność oświatowa. Opr. H. Radlińska, I. Lepalczyk, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1967.
• 27. Reymont S., M. Rapacka M.(Red.): Z dziejów pracy społecznej i oświato-wej. Tom 1. Ludzie i organizacje. Warszawa ognisko myśli i działań spo-łecznych i oświatowych (1882-1939). Warszawa 1987.
• 28. Reymont S.: Władysław Umiński – działacz i pisarz. W: Reymont S. (Red.): Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej. Tom 2. Ludzie i organizacje (1882-1939). Warszawa 1984.
• 29. Stanisława Michalskiego autobiografia i działalność oświatowa. Opr. H. Radlińska, I. Lepalczyk, Wydawnictwo PAN, Wrocław – Warszawa – Kra-ków, 1967.
• 30. Wawrzyńska W.: Antoni Konewka. Życie. Działalność. Poglądy (1883-1944). W: Reymont S., M. Rapacka M.(Red.): Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Tom 1. Ludzie i organizacje. Warszawa ognisko myśli i dzia-łań społecznych i oświatowych (1882-1939). Warszawa 1987.
• 31. Z dziejów pracy społecznej i oświatowej. Wybór i oprac. W. Wyrobkowa – Pawłowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –Warszawa – Kraków 1964.
• 33. Bucher K.: Szkice ekonomiczne, w przekł. z niem. M. Gomólińskiej. Księ-garnia Naukowa, Warszawa 1906.
• 34. Gomólińska M.: Początki pracy. W: Baranowska J.(Red.): Oświata pozasz-kolna samorządu miasta stołecznego Warszawy. Instytut Oświaty doro-słych, Warszawa, 1930.
• 35. Katalog informacyjny dzieł naukowych Biblioteki Kolejowej przy Drodze Żelaznej Warszawsko – Wiedeńskiej. Przedmowa M. Gomólińska, Do czy-telników, T. I., Warszawa 1910; T. II, 1911; T. III-IV, 1912.
• 36. Kowalewski M.: Zarys początków i rozwoju rodziny i własności. Przekł. z franc. Marji Gomólińskiej, Skł. Gł. w Księgarni Naukowej Warszawa 1903.
• 37. Sorel A.: Kwestia Wschodnia w wieku XVIII: rozbiór polski i traktat w Kajnardżi. Z drugiego wyd. francuskiego przejrz. przez autora, przetłuma-czyła Marya Gomólińska, Biblioteka Tygodnika Ilustrowanego, Warszawa 1905.
• 38. Wielka Genealogia Minakowskiego: www.wielcy.pl (dostęp 8 sierpnia 2010)
• 39. A forgotten life – the work and educational activity of Maria Gomolińska in the first Polish institutions of adult learning