Uber jako socjo-techniczna sieć. Zastosowanie teorii aktora-sieci do analizy pracy platformowej

• Authors: Dominika Polkowska

Title variants

EN

Uber as a Socio-technical Network. Application of the Actor-Network Theory to the Analysis of the Platform Work

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest analiza Ubera jako socjo-technicznej sieci i zrekonstruowanie roli poszczególnych aktorów (ludzkich i pozaludzkich) przy wykorzystaniu pojęć i kategorii ANT. Czynniki pozaludzkie spełniają tutaj rolę społecznego kleju w tworzeniu odpowiednich sieci translacji związanych z pracą kierowców Ubera. Wykorzystując teorię aktora-sieci jako inspirację teoretyczną, w artykule staram się odpowiedzieć na pytanie, czy aplikacja pełni rolę zapośredniczenia czy mediatora oraz jakie są zakulisowe wymiary Ubera. Pokazuję również, że aplikacja jest produktem rynkowym, a niektóre interesy Ubera mają charakter ukryty. W pracy wykorzystano wyniki wywiadów pogłębionych (IDI) z kierowcami Ubera zrealizowane w Warszawie w 2018 roku, a także wyniki analizy postów zamieszczanych w mediach społecznościowych w zamkniętych grupach dyskusyjnych.

EN

The aim of the article is to analyze Uber as a socio-technical network and to reconstruct the role of actors (human and non-human) with the help of the concepts and categories of the Actor-Network Theory (ANT). The article is based on the analysis of the in-depth interviews (IDI) with Uber drivers carried out in Warsaw in 2018 as well as the statements posted in social media in closed discussion groups. In the context of Uber, non-human factors play a role of the social glue in creating adequate translation networks for the drivers’ work. The main questions of the article that is theoretically informed by the Actor-Network Theory are whether the application acts as a mediator or rather as an intermediary and what the behind-the-scenes dimensions of Uber are. It is demonstrated that the application is a market product and some of Uber’s interests are hidden.

Keywords

PL

teoria aktora-sieci; praca platformowa; Uber; socjologia pracy; IDI

EN

Actor-Network Theory; platform-work; Uber; sociology of work; IDI

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2019
• Issue: 4(235)
• Pages: 245-272

Contributors

author

Dominika Polkowska

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

References

• Abriszewski, Krzysztof. 2008a. Rzeczy w kontekście Teorii Aktora-Sieci. W: J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa (red.). Rzeczy i Ludzie. Humanistyka wobec materialności. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, s.103–129.
• Abriszewski, Krzysztof. 2008b. Poznanie, zbiorowość, polityka. Analiza teorii aktora-sieci Bruno Latoura. Kraków: Universitas.
• Abriszewski, Krzysztof. 2010. Splatając na nowo ANT. Wstęp do Splatając na nowo to, co społeczne. W: B. Latour. Splatając na nowo to, co społeczne. Tłum. A. Derra, K. Abriszewski. Kraków: Universitas, s. V–XXXVI.
• Abriszewski, Krzysztof. 2015. Teoria Aktora-Sieci jako teoria kultury. „Prace Kulturoznawcze” 18: 99–116. https://www.academia.edu/29057400/Teoria_Aktora-Sieci_jako_teoria_kultury. Dostęp 1.04.2019.
• Adriaanse, Mark Lievisse. 2016. Profits and Precarity : Uber and the Crisis of Work. „Working Paper, Leiden University” 1–15.
• Afeltowicz, Łukasz i Krzysztof Pietrowicz. 2008. Koniec socjologii, jaką znamy, czyli o maszynach społecznych i inżynierii socjologicznej. „Studia Socjologiczne” 3 (3): 43–73.
• Afeltowicz, Łukasz i Krzysztof Pietrowicz. 2009. Czy socjologowie są w stanie budować maszyny społeczne? Rekonceptualizacja różnicy między przyrodoznawstwem a naukami społecznymi. „Kultura i Społeczeństwo” 53 (1):19–44.
• Afeltowicz, Łukasz i Michał Wróblewski. 2013. A-socjo-logia choroby. Studium kontrowersji wokół etiologii, diagnozy i terapii ADHD. „AVANT” IV (1): 77–118.
• Afeltowicz, Łukasz. 2016. Performatywność: w jaki sposób ekonomia współtworzy przedmiot swoich badań. „Studia Metodologiczne” 36: 199–232.
• Berg, Janine, Marianne Furrer, Ellie Harmon, Uma Rani i M Six Silberman. 2018. Digital Labour Platforms and the Future of Work. Towards Decent Work in the Online World. Geneva: International Labour Organization.
• Berger, Thor, Carl Benedikt Frey, Guy Levin i Santosh Rao Danda. 2019. Uber Happy? Work and Well-Being in the ‘Gig Economy,’ „Economic Policy” eiz007. DOI:10.1093/epolic/eiz007.
• Bińczyk, Ewa. 2006. Program badawczy Bruno Latoura i jego zalety w kontekście badań nad światem współczesnym. W: P. Bytniewski, M. Chałubiński (red.). Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy. T. 1. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 303–313.
• Bińczyk, Ewa. 2010. Inwazja ANT na „rynek” polski. „Teksty Drugie” 1–2: 329–37.
• Bińczyk, Ewa. 2012. Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Bińczyk, Ewa i Aleksandra Derra (red). 2014. Studia nad nauką i technologią: wybór tekstów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Callon, Michael. 1986. Some Elements of a Sociology of Translation: Domestication of the Scallops and the Fishermen of St. Brieuc Bay. W: J. Law (red.). Power, Action and Belief: A New Sociology of Knowledge? London: Routledge, s. 196–229.
• Callon, Michel. 1989. Society in the Making: The Study of Technology as a Tool for Sociological Analysis. W: W. Bijker, T. Hughes, T. Pinch (red.). The Social Construction of Technological Systems New Directions in the Sociology and History of Technology, s. 83–106.
• Callon, Michel. 1991. Techno-economic Networks and Irreversibility. W: J. Law (red.). A Sociology of Monsters: Essays on Power Technology and Domination. London: Routledge, s. 132–161.
• Callon, Michel. 1995. Four Models for the Dynamics of Science. W: S. Jasanoff, G. E. Markle, J. C. Peterson, T. J. Pinch (red.). Handbook of science and technology studies. Thousand Oaks, London, New Delhi: SAGE.
• Callon, Michel. 1998. The Laws of the Markets. Oxford: Blackwell.
• Callon, Michel. 1999. Actor-network theory–the market test. „The Sociological Review” 47(S1): 181–195. DOI:10.1111/j.1467-954X.1999.tb03488.x.
• Callon, Michel i Bruno Latour. 1981. Unscrewing the big Lewiathan: How Actors Macro-struc-ture Reality and Sociologists Help Them to do so. W: K. Knorr-Cetina i A. Cicourel (red.). Advances in Social Theory and Methodology. Toward an Integration of Micro- and Macro-Sociologies. London: Routledge and Kegan Paul, s. 277–303.
• Chen, M. Keith i Michael Sheldon. 2016. Dynamic Pricing in a Labor Market: Surge Pricing and Flexible Work on the Uber Platform. „Proceedings of the 2016 Acm Conference on Economics and Computation” 1–19. DOI:10.1145/2940716.2940798.
• Codagnone, Cristiano, Fabienne Abadie i Federico Biagi. 2016. The Future of Work in the ‘Sharing Economy’. Market Efficiency and Equitable Opportunities or Unfair Precarisation? Institute for Prospective Technological Studies, JRC Science for Policy Report, 37 (3): 1–100. DOI: 10.2139/ssrn.2793901.
• Corrigan, Lawrence T. i Albert J. Mills. 2012. Men on board: Actor-network theory, feminism and gendering the past. „Management & Organizational History” 7 (3): 251–265. DOI:10.1177/1744935912444357
• Cramer, Judd i Alan B Krueger. 2016. Disruptive Change in the Taxi Business: The Case of Uber. „American Economic Review: Papers & Proceedings” 106 (5):177–182. DOI:10.3386/w22083
• Crespo, Yanelys. 2016. Uber v. Regulation: ‘ Ride-Sharing ’ Creates a Legal Gray Area. „Univeristy of Miami Business Law Review” 25 (1): 79–110.
• Czarniawska, Barbara. 2013. Trochę inna teoria organizacji. Organizowanie jako konstrukcja sieci działań. Warszawa: Poltext.
• De Groen, Willem, Ilaria Maselli i Brian Fabo. 2016. The Digital Market for Local Services: A one-night stand for workers? „CEPS Special Report” 133: 1–31. DOI:10.2788/536883
• Degryse, Christophe. 2017. Shaping the World of Work in the Digital Economy. http://www.etui.org/content/download/25487/242907/file/Foresight+brief_01_EN_web.pdf [dostęp 11.12.2018].
• Drahokoupil, Jan i Brian Fabo. 2016. The Platform Economy and the Disruption of the Employment Relationship. „ETUI Policy Brief European Economic, Employment and Social Policy” 5 (1): 2–5. DOI:10.13140/RG.2.2.11554.63687
• Farías, Ignacio i Thomas Bender (red.). 2010. Urban Assemblages: How Actor-Network Theory Changes Urban Studies. London, New York: Routledge.
• Fenwick, Tara i Richard Edwards. 2010. Actor-Network Theory in Education. London: Routledge.
• Fusch, Patricia, Lawrence Ness. 2015. Are we there yet? Data saturation in qualitative research. „The Qualitative Report” 20(9): 1408–1416.
• Gdula, Maciej. 2009. Socjologia końca socjologii. O koncepcji teoretycznej Bruno Latoura. „Kultura i Społeczeństwo” 53 (1): 3–15.
• Gdula, Maciej. 2014. W stronę nie-ludzkiej wspólnoty. Actor-Network Theory. W: M. Gdula, L. Nijakowski (red.). Oprogramowanie rzeczywistości społecznej. Warszawa: Wyd. Krytyki Politycznej.
• Gierten, David. 2016. New Forms Of Work In The Digital Economy. OECD.
• Gillespie, Tarleton. 2010. The Politics of ‘Platforms. „New Media and Society” 12 (3): 347–364. DOI:10.1177/1461444809342738.
• Głowacka-Grajper, Małgorzata i Ewa Nowicka. 2007. Jak się dzielimy i co nas łączy: przemiany wartości i więzi we współczesnym społeczeństwie polskim. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Hall, Jonathan i Alan Krueger. 2017. An Analysis of the Labor Market for Uber’s Driver-Partners in the United States. „ILR Review” 71 (3): 705–732. DOI: 10.1177/0019793917717222.
• Huang, Jonathan Yinhao, Farhan Majid i Mark Daku. 2019. Estimating Effects of Uber Ride-Sharing Service on Road Traffic-Related Deaths in South Africa: A Quasi-Experimental Study. „Journal of Epidemiology and Community Health” 73(3): 263–271. DOI:10.1136/jech-2018-211006.
• Huws, Ursula, Neil H. Spencer i Simon Joyce. 2016. Crowd Work in Europe. Brussels: Fundation for European Progressive Studies.
• Jamil, Rabih i Yanick Noiseux. 2018. Shake That Moneymaker: Insights from Montreal’ s Uber Drivers. „Revue Interventions Économiques” 60 (December): 1–30. DOI:10.4000/interventionseconomiques.4139.
• Jóhannesson, Gunnar Thór. 2005. Tourism translations: Actor–Network Theory and tourism research. „Tourist Studies” 5 (2): 133–150. DOI:10.1177/1468797605066924.
• Karpieszuk, Wojciech. 2019. Klientka Ubera oskarża kierowcę o kradzież. Zginął sprzęt wart 40 tys. zł. „Gazeta Wyborcza” 16.03.2019. http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,24553819,klientka-ubera-oskarza-kierowce-o-kradziez.html [dostęp 1.04.2019].
• Kashyap, Rina i Anjali Bhatia. 2018. Taxi Drivers and Taxidars: A Case Study of Uber and Ola in Delhi. „Journal of Developing Societies” 34 (2): 1–26. DOI: 10.1177/0169796X18757144.
• Knorr-Cetina, Karin. 1983. The Ethnographic Study of Scientific Work: Towards a Constructivist Interpretation of Science. W: K. Knorr-Cetina i M. Mulkay (red.). Science Observed: Perspectives on the Social Study of Science. London: SAGE Publications, s. 115–141.
• Komisja Europejska. 2016. Europejski Program Na Rzecz Gospodarki Dzielenia Się. Bruksela.
• Kralka, Jakub. 2014. Taksówki XXI wieku – Uber – od dziś w Polsce. Techlaw http://techlaw.pl/taksowki-xxi-wieku-uber-dzis-polsce/ (dostęp 12.03.2019).
• Kute, Selabe William. 2017. The Sharing Economy in the Global South: Uber’ s Precarious Labour Force in Johannesburg. Niepublikowana praca magisterska University of the Witwatersrand. http://wiredspace.wits.ac.za/bitstream/han-dle/10539/24466/540932%20MA%20submission.pdf?sequence=2&isAllowed=y (dostęp 21.02.2019).
• Lagesen, Vivian A. 2012. Reassembling gender: Actor-network theory (ANT) and the making of the technology in gender. „Social Studies of Science” 42 (3): 442–448. DOI:10.1177/0306312712437078.
• Lang, Robert i Steven P. Hornburg. 1998. What is social capital and why is it important to public policy? „Housing Policy Debate” 9(1): 1–16.
• Latour, Bruno. 1987. Science in Action: How to Follow Scientists and Engineers Through Society. Cambridge: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 2000. Pandora’s Hope: Essays on the Reality of Science Studies. Cambridge, London: Harvard University Press.
• Latour, Bruno. 2002. Morality and Technology. „Theory, Culture & Society” 19 (5–6): 247–60. DOI:10.1177/026327602761899246.
• Latour, Bruno. 2005. Reassembling the Social – An Introduction to Actor-Networ Theory. Oxford: Oxford University Press.
• Latour, Bruno. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Latour, Bruno i Steve Woolgar. 1979. Laboratory Life: The Social Construction of Scientific Facts. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
• Law, John, 1986a. Power, Action and Belief. A New Sociology of Knowledge? Keele: Routledge.
• Law, John. 1986b. On Power and Its Tactics: a View from the Sociology of Science. „The Sociological Review” 34: 1–38.
• Law, John. 1992. Notes on the Theory of the Actor Network: Ordering, Strategy and Heterogeneity. „Systems Practice” 5: 379–393.
• Lobel, Orly. 2016. The Law of the Platform. „Minnesota Law Review” 16–212: 2–56.
• Łopusiewicz, Adam. 2016. Miliard przejazdów w pół roku. Uber chwali się danymi o firmie. mamstartup (https://mamstartup.pl/miliard-przejazdow-w-pol-roku-uber-chwali-sie-danymi-o-firmie (dostęp 12.03.2019).
• Marody, Mirosława i Anna Giza-Poleszczuk. 2004. Przemiany więzi społecznych: zarys teorii zmiany społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Malin, Brenton i Curry Chandler. 2017. Free to Work Anxiously: Splintering Precarity Among Drivers for Uber and Lyft. „Communication, Culture and Critique” 10 (2): 382–400.
• McKee, Derek. 2017. The Platform Economy: Natural, Neutral, Consensual and Efficient? „Transnational Legal Theory” 8 (4): 455–495. DOI:10.1080/20414005.20 17.1416516.
• Meszmann, Tibor. 2018. Industrial Relations and Social Dialogue in the Age of Collaborative Economy (IRSDACE). National Report: Hungary. „CELSI Research Report” 27.
• Nowak, Andrzej, W. 2015. Ontologia a aksjologia – co możemy zyskać, a co stracić, używając teorii aktora-sieci? Diagnoza wstępna. „Prace Kulturoznawcze” 18: 65–79.
• Owczarek, Dominik (red.). 2018. Nowe formy pracy w Polsce. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Pianezzi, Daniela i Giuseppe Grossi. 2018. Corruption in migration management: a network perspective. „International Review of Administrative Sciences”. Published online: May 10, 2018. DOI:10.1177/0020852317753528.
• Podgórecki, Adam. 1966. Pięć funkcji socjologii. „Studia Socjologiczne” 3: 227–243.
• Powell, Walter i Laurel Smith-Doerr. 1994. Networks and economic life. W: N. Smelser i R. Swedberg (red.). Handbook of Economic Sociology. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Prabhat, Shantanu, Sneha Nanavati i Nimmi Rangaswamy. 2019. India’s ‘Uberwallah’: Profiling Uber Drivers in the Gig Economy. W: Tenth International Conference on Information and Communication Technologies and Development (ICTD ’19), January 4–7, 2019, Ahmedabad, India. ACM, New York, NY, USA.
• Prassl, Jeremias i Martin Risak. 2015. Uber, Taskrabbit, & Co: Platforms As Employers? Rethinking The Legal Analysis Of Crowdwork. „Comparative Labor Law & Policy Journal” 37 (3): 619–649.
• Rosenblat, Alex i Luke Stark. 2016. Algorithmic Labor and Information Asymmetries: A Case Study of Uber’s Drivers. „International Journal of Communication” 10: 3758–3784. DOI:10.2139/ssrn.2686227.
• Rosenblat, Alex. 2018. Uberland: How Algorithms Are Rewriting the Rules of Work. Oakland, California: University of California Press.
• Sedlakova, Maria. 2018. Industrial Relations and Social Dialogue in the Age of Collaborative Economy (IRSDACE ). National Report: Slovakia. „CELSI Research Report” 28.
• Sojak, Radosław. 2004. Paradoks antropologiczny: socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Sundararajan, Arun. 2016. The Sharing Economy: The End of Employment and the Rise of Crowd-Based Capitalism. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.
• Wróblewski, Michał. 2011. Choroba jako hybryda. ADHD w świetle Teorii-Aktora Sieci. „Studia Socjologiczne” 4: 121–153.
• Zwick, Austin. 2018. Welcome to the Gig Economy: Neoliberal Industrial Relations and the Case of Uber. „GeoJournal” 83 (4): 679–691. DOI: 10.1007/s10708-0179793-8.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2019.126162