Ideologiczna treść wymiaru lewica–prawica w Polsce w latach 1997–2015

• Authors: Agnieszka Kwiatkowska , Mikołaj Cześnik , Marta Żerkowska-Balas , Ben Stanley

Title variants

EN

The Ideological Essence of the Left–Right Dimension in Poland in the Years 1997-2015

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W okresie postkomunistycznego ćwierćwiecza wymiar lewica–prawica miał ważny, choć specyficzny wpływ na polską politykę. Strukturyzował dyskurs polityczny, określał zachowania wyborcze, pod jego wpływem partie tworzyły swe polityczne programy i budowały przekaz w kampaniach wyborczych. Nie był on jednak ideologicznie stabilny – wręcz przeciwnie, przechodził po 1989 roku ciekawe transformacje, a jego znaczenie się zmieniało i nadal ewoluuje. Niniejszy artykuł prezentuje badania „zawartości” wymiaru lewicowo-prawicowego w Polsce w perspektywie diachronicznej. Badamy naturę tej opozycji, jej ideologiczne, ekonomiczne, społeczne i polityczne wypełnienie, treść. Interesują nas też główne korelaty lewicy i prawicy: analizujemy związki między lewicowością i prawicowością a innymi ważnymi zjawiskami społecznymi i politycznymi (jak: zachowania wyborcze, postrzeganie pozycji partii, postawy wobec istotnych kwestii politycznych, struktura społeczna) oraz ich przemiany w czasie. Artykuł oparty jest na danych zgromadzonych w ramach projektu Polskie Generalne Studium Wyborcze z lat 1997–2015.

EN

During the first quarter-century of post-communism, the left-right dimension has had an important, albeit rather idiosyncratic, influence on Polish politics. It has structured political discourse, defined the parameters of electoral behaviour, and been referenced by parties in the creation of their political programmes and electoral campaigns. However, this dimension has not remained stable; on the contrary, since 1989 it has undergone interesting transformations and its meaning has changed. The purpose of this article is to analyse the ideological, economic, social, and political ‘content’ of the left-right divide in Poland in diachronic perspective. We also focus on the main correlates of left and right, and analyse the relationship between the left, the right, and other important social and political variables, such as voting behaviour, attitudes to key political issues, and social structure. To conduct these analyses, we drew on data from the Polish National Election Study, which spans the years 1997 to 2015. We find that the left-right divide is still a key element of electoral politics in Poland but that its meaning is slowly evolving.

Keywords

PL

orientacje lewicowo-prawicowe; zachowania wyborcze; pozycje ideologiczne partii; kwestie polityczne; wskazówki partyjne

EN

left-right orientations; voting behaviour; party ideal points; political issues; party cues

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 4(223)
• Pages: 97-129

Contributors

author

Agnieszka Kwiatkowska

• Uniwersytet SWPS, ul. Chodakowska 19/31, 03-815 Warszawa

author

Mikołaj Cześnik

• Uniwersytet SWPS, ul. Chodakowska 19/31, 03-815 Warszawa

author

Marta Żerkowska-Balas

• Uniwersytet SWPS, ul. Chodakowska 19/31, 03-815 Warszawa

author

Ben Stanley

• Uniwersytet SWPS, ul. Chodakowska 19/31, 03-815 Warszawa

References

• Arian, Asher i Michal Shamir. 1983. The Primarily Political Functions of the Left–Right Continuum. „Comparative Politics” 15 2: 139–158.
• Bakker, Ryan, Erica Edwards, Liesbet Hooghe, Seth Jolly, Jelle Koedam, Filip Kostelka i Gary Marks. 2015. 1999–2014 Chapel Hill Expert Survey Trend File. Chesdata.Eu. Chapel Hill.
• Bobbio, Norberto. 1996. Left and Right: the Significance of a Political Distinction. Cambridge: Polity Press.
• Butler, David i Donald Stokes. 1969. Political Change in Britain. New York: St. Martin’s.
• Campbell, Angus, Philip Converse, Warren Miller i Donald Stokes. 1960. The American Voter. Chicago: University of Chicago Press.
• Cześnik, Mikołaj, Michał Kotnarowski i Marta Żerkowska-Balas. 2015. New dimension of political cometition: Liberal vs Solidary Poland. Referat przedstawiony na ECPR Joints Sessions, Warszawa 29.03–2.04.2015.
• Dalton, Russel, Davis Farrell i Ian MacAllister 2011. Political Parties & Democratic Linkage. How Parties Organize Democracy. Oxford: Oxford University Press.
• EVS 2015. European Values Study Longitudinal Data File 1981–2008 EVS 1981–2008. GESIS Data Archive, Cologne. ZA4804 Data fi le Version 3.0.0.
• Freire, Andre. 2006. Bringing Social Identities Back In: The Social Anchors of Left–Right Orientation in Western Europe. „International Political Science Review” 27: 359–378.
• Freire, Andre. 2008. Party Polarization and Citizens’ Left–Right Orientations. „Party Politics” 14 2: 189–209.
• Geser, Hans 2012. Self-guided and Party-guided Ideological Orientations. http://ge-ser.net/par/ges_19.pdf [dostęp 2016.09.26].
• Goren, Paul, Christopher M. Federico i Miki Caul Kittilson. 2009. Source Cues, Partisan Identities, and Political Value Expression. „American Journal of Political Science” 53 4: 805–820.
• Grabowska, Mirosława i Tadeusz Szawiel. 2001. Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce. Warszawa: WN PWN.
• Grabowska, Mirosława. 2005. Podział postkomunistyczny. Społeczne podstawy polityki w Polsce po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hooghe, Lisbet, Gary Marks i Carole J. Wilson 2002. Does Left/Right Structure Party Positions on European Integration? „Comparative Political Studies” 35 8: 965–989.
• Huber, John. 1989. Values and Partisanship in Left–Right Orientations: Measuring Ideology. „European Journal of Political Research” 17: 599–621.
• Inglehart, Ronald i Hans-Dieter Klingemann. 1976. Party Identification, Ideological Preference and the Left–Right Dimension among Western Mass Publics. W: I. Budge, I. Crewe i D. Farlie (red.). Party Identification and Beyond. London: John Wiley.
• Jahn, Detlef. 2010. Conceptualizing Left and Right in Comparative Politics: Towards a Deductive Approach. „Party Politics” 17 6: 745–765.
• Katz, Richard S. i Peter Mair. 1995. Changing Models of Party Organization and Party Democracy. The Emergence of the Cartel Party. „Party Politics” 1 1: 5–28.
• Kitschelt, Herbert. 1992. The Formation of Party Systems in East Central Europe. „Politics and Society” 20: 7–50.
• Kitschelt, Herbert, Zdenka Mansfeldova, Radosław Markowsk i Gabor Tóka. 1999. Post-Communist Party Systems, Competition, Representation, and Inter-Party Cooperation. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kitschelt, Herbert. 2000. Citizens, Politicians, and Party Cartelization: Political Representation and State Failure in Post-Industrial Democracies. „European Journal of Political Research” 37 2: 149–179.
• Klingemann, Hans-Dieter. 1979. Measuring Ideological Conceptualizations. W: S.H. Barnes i M. Kaase (red.). Political Action. Beverly Hills: Sage.
• Kolarska-Bobińska, Lena (red.). 2003. Przed referendum europejskim: absencja, sprzeciw, poparcie. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Koole, Ruud. 1996. Cadre, Catch-all or Cartel? – A comment on the notion of the cartel party. „Party Politics” 2: 507–527.
• Markowski, Radosław (red.). 1997. Wybory parlamentarne 1997. System partyjny, postawy polityczne, zachowania wyborcze. Warszawa: Ośrodek Wydawniczo-Poligraficzny SIMP.
• Markowski, Radosław i Mikołaj Cześnik. 2002. Polski system partyjny: dekada zmian instytucjonalnych i ich konsekwencje. W: R. Markowski (red.), System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń. Warszawa: ISP PAN i Fun-dacja im. F. Eberta, s. 17–47.
• Markowski, Radosław i Mikołaj Cześnik 2011. Wybory parlamentarne 2007 roku – ciągły zamęt czy utrwalenie nowego rozłamu? „Studia Polityczne” 27: 109–128.
• Marks, Gary, Lisbeth Hooghe, Moira Nelson i Erica Edwards. 2006. Party Competition and European Integration in East and West. Different Structure, Same Causality. „Comparative Political Studies” 39: 155–175.
• Mazur, Marek. 2014. Polityka z twarzą. Personalizacja parlamentarnych kampanii wyborczych w Polsce w latach 1993–2011. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Pankowski, Krzysztof. 1997. Lewicowość–prawicowość: deklaracje polityczne Polaków 1990–1997. W: L. Kolarska-Bobińska i R. Markowski (red.). Prognozy i wybory – polska demokracja ’95. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Popkin, Samuel L. 1994. The Reasoning Voter: Communication and Persuasion in presidential campaigns. Chicago: University of Chicago Press.
• Raciborski, Jacek. 2003. Wybory i wyborcy. W: J. J. Wiatr, J. Raciborski, J. Bartkowski, B. Frątczak-Rudnicka i Jarosław Kilias. Demokracja polska 1989–2003. Warszawa: Scholar.
• Schmitt, Hermann, Sara Hobolt, Sebastian Popa i Eftichia Teperoglou. 2015. European Parliament Election Study 2014, Voter Study, First Post-Election Survey. GESIS Data Archive, Cologne. ZA5160 Data file Version 3.0.0.
• Słomczyński, Kazimierz M. 1995. Typologia Międzykrajowych Badań Porównawczych. „Studia Socjologiczne” 138–139 3–4: 23–40.
• Sniderman, Paul M., Richard A. Brody i Philip E. Tetlock 1993. Reasoning and Choice: Explorations in Political Psychology. Cambridge: Cambridge University Press.
• Stoll, Heather. 2010. Elite Level Conflict Salience and Dimensionality in Western Europe: Concepts and Empirical Findings. „West European Politics” 33 3: 445–473.
• Szawiel, Tadeusz 1999. Zróżnicowanie lewicowo-prawicowe i jego korelaty. W: R. Markowski (red.). Wybory parlamentarne 1997. System partyjny, postawy polityczne, zachowania wyborcze. Warszawa: Ośrodek Wydawniczo-Poligraficzny SIMP.
• Szawiel, Tadeusz. 2001. Podział lewica-prawica w polityce oraz w szerszym kontekście kulturowym. W: M. Grabowska i T. Szawiel (red.). Budowanie demokracji. Podziały społeczne, partie polityczne i społeczeństwo obywatelskie w postkomunistycznej Polsce. Warszawa: WN PWN.
• Szawiel, Tadeusz. 2002. Podział na lewicą i prawicę w Polsce po 1989 roku – jego sens i trwałość. W: R. Markowski (red.). System partyjny i zachowania wyborcze. Dekada polskich doświadczeń. Warszawa: ISP PAN.
• Szawiel, Tadeusz. 2012. Sens autoidentyfikacji lewicowo-prawicowych w Polsce w świetle badania IS UW 2012. W: Metoda i znaczenie. Problematyka rozumienia w badaniach sondażowych. „Opinie i diagnozy” 23. Warszawa: CBOS.
• de Vries, Caterine, Armen Hakhverdian i B. Lancee 2013. The Dynamics of Voters’ Left/Right Identification: The Role of Economic and Cultural Attitudes. „Political Science Research and Methods” 1 2: 223–238.
• WVS 2015. World Value Survey 1981–2014 official aggregate v.20150418, 2015. World Values Survey Association www.worldvaluessurvey.org. Aggregate File Producer: JDSystems, Madrid.
• Żerkowska-Balas, Marta i Mikołaj Cześnik. 2011. Głosowanie jako nawyk w nowych demokracjach – przykład Polski. „Studia Socjologiczne” 2 201: 109–122.