Tempo artykulacji i tempo mówienia w otępieniu alzheimerowskim

• Authors: Michalik Mirosław , Milewski Stanisław , Kaczorowska-Bray Katarzyna , Solak Anna , Krajewska Małgorzata

Title variants

EN

The Pace of Articulation and Pace of Speech in Cases of Alzheimer’s Disease

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W opracowaniu podjęto temat szybkości mówienia osób dotkniętych chorobą Alzheimera (AD). Odwołując się do studiów literaturowych, badań eksperymentalnych, obliczeń ilościowych oraz ich statystycznej weryfikacji z wykorzystaniem testów: Shapiro-Wilka i Manna-Whitneya, wyznaczono tempo tworzenia wypowiedzi słownych w tej jednostce chorobowej. Dokonując analizy i deskrypcji tempa artykulacji (articulation rate) oraz tempa mówienia (speaking rate), decydujących o szybkości, z jaką mówią osoby dotknięte otępieniem alzheimerowskim, ocenie poddano także następujące parametry szczegółowe: średni udziału pauz w wypowiedziach (liczba + dane procentowe), średni czas trwania wszystkich pauz (s), średni czas trwania pauz właściwych (s), średni czas trwania pauz wypełnionych (s), średni czas trwania pauz częściowo wypełnionych (s). Rezultaty porównano z normami określonymi dla polszczyzny na gruncie ontolingwistyki. Otrzymane wyniki odniesiono także do wyników analogicznych, uzyskanych w grupie osób starzejących się fizjologicznie. Dodatkowo, dążąc do szerszej perspektywy badawczej, rezultaty porównano z wynikami uzyskanymi wśród osób autystycznych oraz niepełnosprawnych intelektualnie.

EN

This work discusses the subject of the pace of speech among people affected by Alzheimer’s disease (AD). Referring to published studies, experimental research, quantitative calculations and their statistical verification with the use of the Shapiro–Wilk and Mann–Whitney tests, the tempo of formation of word utterances with this disease is indicated. In conducting an analysis and description of the articulation rate as well as the speaking rate, determining the speed at which people suffering from Alzheimer’s speak, the following detailed parameters were evaluated: average share of pauses in utterances (number + percentage data), average duration of all pauses (s), average duration of appropriate pauses (s), average duration of filled pauses (s), average duration of partially filled pauses (s). The results were compared with norms determined for the Polish language on an ontolinguistic basis. The obtained results were also referred analogically to those obtained in the group of people physically aging. Additionally, in aiming to achieve a broader research perspective, the results were compared with results obtained among autistic and intellectually disabled people.

Keywords

PL

tempo; pauza; szybkość mówienia; choroba Alzheimera

EN

tempo; pause; pace of speech; Alzheimer’s disease

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2019
• Volume: 48
• Issue: 1
• Pages: 231-250

Dates

published

2020-08-30

Contributors

author

Michalik Mirosław

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Katedra Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej
• Uniwersytet Gdański, Instytut Logopedii, Pracownia Gerontologopedii

author

Milewski Stanisław

• Uniwersytet Gdański, Instytut Logopedii, Pracownia Gerontologopedii

author

Kaczorowska-Bray Katarzyna

• Uniwersytet Gdański, Instytut Logopedii, Pracownia Gerontologopedii

author

Solak Anna

• Tarnowska Szkoła Wyższa

author

Krajewska Małgorzata

• Wojskowy Szpital Kliniczny w Krakowie

References

• Crystal D., 2008, A dictionary of linguistics and phonetics 6th editio, Oxford.
• Domagała A., 2015, Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim, Lublin.
• Domagała A., Sitek E., 2019, Choroba Alzheimera. Zaburzenia komunikacji językowej, Gdańsk.
• Dubisz S. (red.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. IV, Warszawa.
• Essen O., 1967, Fonetyka ogólna i stosowana, Warszawa.
• Franke U., 2014, Podręczny leksykon logopedyczny, Gdańsk.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 16–69.
• Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa.
• Herzyk A., 2005, Wprowadzenie do neuropsychologii klinicznej, Warszawa.
• Kielar-Turska M., Byczewska-Konieczny K., 2014, Specyficzne właściwości posługiwania się językiem przez osoby w wieku senioralnym, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 429–443.
• Kim S., Yoon J., Chang S.E., Kim H., 2012, The role of subcortical regions in speech production, “Journal of the Korean Neurological Association”, 30 (1), s. 1–9.
• Krajewska M., 2012, Ograniczenia i możliwości językowe osób z demencją u osób starzejących się fizjologicznie – analiza porównawcza, „Nowa Logopedia”, t. 3: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, red. M. Michalik, A. Siudak, Z. Orłowska-Popek, Kraków, s. 469–484.
• Lovit A., 2014, Acquired motor speech disorders, [w:] The Cambridge handbook of communication disorders, ed. L. Cummings, s. 400–418.
• Michalik M., Cholewiak A., 2017, Tempo wypowiedzi w oligofazji, „Logopedia”, 46, s. 267–283.
• Michalik M., Solak A., 2017, The pace of speech in autistic spectrum disorder (ASD), “Acta Neuropsychologica”, 15, 4, s. 433–441.
• Michalik M., Czaplewska E., Solak A., Szkotak A., 2018, Articulation and speaking rates of Polish-French bilingual children, “Health Psychology Report”, 4 (6), s. 1–9.
• Michalik M., Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Solak A., 2018a, Jak szybko mówią dzieci niepełnosprawne intelektualnie?, „Szkoła Specjalna”, LXXIX (2), s. 102–113.
• Michalik M., Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Solak A., 2018b, The speech rate of people at an advanced old age, “Acta Neuropsychologica”, 16, 2, s. 167–175.
• Michalik M., Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Solak A., 2019, Rytm wypowiedzi osób starzejących się dementywnie i fizjologicznie – analiza porównawcza, w druku.
• Milewski S., 2004, Mowa dorosłych kierowana do niemowląt. Studium fonostatystyczno-fonotaktyczne, Gdańsk.
• Milewski S., 2013, Tempo mówienia, http://www.encyklopedialogopedii.pl/tiki-index.php?page=TEMPO+M%C3%93WIENIA (dostęp: 21.09.2018).
• Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2015, Późna dorosłość jako przedmiot zainteresowania współczesnej logopedii – perspektywy badawcze, [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 153–170.
• Młynarska G., 2015, Rytm w perspektywach: lingwistycznej i neurobiologicznej, „Investigationes Linguisticae”, XXXII, s. 53–83.
• Pąchalska M., Kurzbauer H., MacQueen B.D., Grochmal-Bach B., Godziniec K., 2004, Kliniczny Test Funkcji Wykonawczych – Zrewidowany w diagnostyce różnicowej depresji, zespołu lekkich zaburzeń poznawczych oraz otępienia typu Alzheimera, „Psychogeriatria Polska”, 1 (2), s. 119–144.
• Podemski R., Słotwiński K., 2003, Zaburzenia mowy w procesach otępiennych, [w:] Choroby otępienne. Teoria i praktyka, red. J. Leszek, Wrocław, s. 271–283.
• Rocławski B., 1976, Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki języka polskiego, Gdańsk.
• Sobów T., Nagata K., Sikorska B., Magierski R., Bratosiewicz-Wąsik J., Jaskólski M., Liberski P.P., 2004, Choroba Alzheimera, [w:] Otępienie, red. A. Szczudlik, P.P. Liberski, M. Barcikowska, Kraków, s. 177–210.
• Solak A., 2018, Tempo wypowiedzi dziecięcych, Niepublikowana praca doktorska napisana w Zakładzie Neurolingwistyki Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie pod kierunkiem dr. hab. M. Michalika.
• Straś-Romanowska M., 2011, Późna dorosłość, [w:] Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, Warszawa, s. 326–350.
• Szatloczki G., Hoffmann I., Vincze V., Kalman J., Pakaski M., 2015, Speaking in Alzheimer’s disease, is that an early sign? Importance of changes in language abilities in Alzheimer’s disease, “Frontiers in Aging Neuroscience”, 7, www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnagi.2015.00195/full (dostęp: 5.10.2018).
• Szeląg E., 2005, Nowe tendencje w terapii logopedycznej w świetle badań nad mózgiem, [w:] Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, E. Szeląg, Opole, s. 1028–1048.
• Surowaniec J., 2008, Logopedyczne kompendium, Kraków–Pysznica.
• Śniatkowski S., 2002, Milczenie i pauza w gramatyce nadawcy i odbiorcy. Ujęcie lingwoedukacyjne, Kraków.
• Tarkowski Z., 2001, Jąkanie, Warszawa.
• Tłokiński W., 1990, Mowa ludzi u schyłku życia, Warszawa.
• Tłokiński W., Olszewski H., 2014, Zaburzenia mowy związane z wiekiem, [w:] Biomedyczne podstawy logopedii, red. S. Milewski, J. Kuczkowski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 410–428.
• Tomik J., 2014, Fizjologia narządu słuchu u osób w wieku podeszłym, „Nowa Logopedia”, red. M. Michalik, t. 5: Diagnoza i terapia logopedyczna osób dorosłych i starszych (s. 97–106), Kraków.
• Wagner A., 2017, Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym. Warszawa.
• Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, Warszawa.
• Woźniak T., 2015, Ocena płynności mówienia, „Nowa Audiofonologia”, 4 (4), s. 9–19.
• Wysocka M., 2012, Zaburzenia prozodii mowy, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, s. 165–181, Lublin.
• Wysocka M., 2015, Narzędzia badawcze do oceny prozodii mowy, „Nowa Audiofonologia”, 4 (4), s. 20–27.