Rezydencja Dzięki. Krajobraz dyskretny

• Authors: Marcinek Roman

Title variants

EN

Dzięki residence. A discreet landscape

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Pałac Dzięki w Wiązownicy-Kolonii należy do tych dzieł architektury, na które zwykle nie zwraca się szczególniejszej uwagi. Ukryty w dolinie rzeki Kacanki, XIX-wieczny pałacyk jest podniszczony i tak wpasowany w krajobraz, że łatwo go przeoczyć. Zatarło się również jego dawne, parkowo- ogrodowe otoczenie, które zrealizowano, kiedy postanowił tu osiąść carski urzędnik Wasilij W. Pogodin. Donatariuszy Mikołaja I historiografia ocenia surowo, ale dla Wiązownicy przybycie nowego właściciela było cywilizacyjnym przełomem. Historia jego córki i zięcia to glosa do tzw. opolaczenia – zjawiska wsiąkania rdzennych Rosjan w polskie otoczenie. W artykule podjęto próbę identyfikacji historycznych granic założenia.

EN

The Dzięki Palace in Wiązownica-Kolonia is one of those works of architecture which are not usually given any special attention. Hidden in the valley of the Kacanka River, the 19th century palace is now tattered and so well fitted into the landscape that it is easy to overlook it. Its former park and garden environment has also been blurred – this complex was established when a tsarist official Wasilij W. Pogodin decided to settle here. The donatories of Nicholas I have been severely evaluated by historiography, but in the case of Wiązownica the arrival of the new owner was a civilization breakthrough. The story of his daughter and son-in-law is an example of “Polonization” – a phenomenon of the infiltration of indigenous Russians into the Polish environment. The article attempts to determine the historical boundaries of the complex.

Keywords

PL

pałac,; krajobraz kulturowy,; ochrona zabytków,; parki; i ogrody,; architektura XIX wieku

EN

palace,; cultural landscape,; preservation of historical; monuments,; parks and gardens,; 19th century architecture

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2020
• Issue: 2
• Pages: 65-94

Dates

published

2020

Contributors

author

Marcinek Roman

• historyk, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy w Krakowie
• historian, National Institute of Cultural Heritage, Regional Office in Krakow

References

• Berg M.W., Zapiski o polskich spiskach i powstaniach, Lwów 1906.
• Chimiak Ł., Gubernatorzy rosyjscy w Królestwie Polskim. Szkic do portretu zbiorowego, Wrocław 1999.
• Chomać R., Zmiany własności struktury agrarnej guberni kaliskiej w latach 1864-1914, ,,Rocznik Kaliski” 1968, nr 1.
• Czemeryński K., O dobrach koronnych byłej Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów 1870.
• „Dziennik Praw Królestwa Polskiego” 1836, t. 17; 1837, t. 20.
• „Gazeta Lwowska” 16.12.1856, nr 289.
• „Gazeta Sądowa Warszawska” 1875, R. 3, nr 25.
• Grabski W., Historia wsi w Polsce, Warszawa 2004.
• Grzeliński W., Monografia Chęcin skreślił ks. Witalis Grzeliński, Kielce 1908.
• Kaczkowski J., Donacye w Królestwie Polskim, Warszawa 1917.
• Kalendarzyk polityczny na rok 1843 wydany za upoważnieniem rządu przez Franciszka Radziszewskiego w Warszawie, 1843, R. 11.
• Kalina D., Starościńska rezydencja w Podzamczu Chęcińskim. Przyczynek do monografii chęcińskiego zamku, [w:] Między Wisłą a Pilicą. Materiały historyczne, t. I, Bracha K., Wiech S. (red.), Kielce 2000.
• Kalina D., Świętokrzyskie ślady Kacpra Fodygi, [w:] Chęciny na starej fotografii, Chęciny 2008.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, Łoziński J.Z., Wolff B. (red.), t. 3, Województwo kieleckie, z. 4, Przypkowski T., Miłobędzki A., Powiat kielecki, Warszawa 1957.
• Kłosiński W., Pamiątka od ks. proboszcza z Wiązownicy, Sandomierz 1913.
• Kowalska H., Adam Idźkowski (179-1879), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/ adam-idzkowski.
• Kronika emigracji polskiej, t. III, Paryż 1835.
• Kukulski J., Donacje paskiewiczowskie w okresie reform agrarnych, Kielce 1987.
• Kukulski J., Donacje po powstaniu styczniowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1986, t. 24.
• Kukulski J., Generałowie carscy i ich majątki ziemskie w Królestwie Polskim (1835-1920), Warszawa 2007.
• Kukulski J., Państwo – chłopi – kościół w okresie wielkich reform ziemskich Królestwa Polskiego, Piotrków Trybunalski 2007.
• Kukulski J., System organizacji produkcji folwarcznej i zarządzania dobrami donacyjnymi w Królestwie Polskim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1984, t. 18.
• Łossowski P., Młynarski Z., Rosjanie, Białorusini i Ukraińcy w powstaniu styczniowym, Wrocław 1959.
• Pamiatnaja Kniżka Radomskoj Gubiernii na 1872 god, Radom 1871.
• Pamiatnaja Kniżka Radonskoj Gubiernii na 1881 god, Radom 1880.
• Petrozolin-Skowrońska B., Inteligencja Warszawy przed powstaniem styczniowym, [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia, t. 4, Czepulis-Rastenis R. (red.), Warszawa 1985.
• Piątkowski S., Klęska intendenta. Senator Bazyli Pogodin jako donatariusz dóbr osieckich (1835-1863), [w:] Studia nad ziemiaństwem w XIX i XX wieku, Lublin 2014.
• Piątkowski S., Majorat Iwana Paskiewicza w guberni lubelskiej (1840-1856). Karta z biografii Księcia Namiestnika Królestwa Polskiego, [w:] Studia z dziejów ziemian 1795-1944, Koprukowniak A. (red.), Lublin 2005.
• Rawita-Witanowski M., Dawny powiat chęciński. Z ilustracjami prof. Jana Olszewskiego, Kalina D. (oprac.), Kielce 2001.
• Sławiński P., Prawosławie w Sandomierzu i okolicy, Warszawa 2008.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, Warszawa 1881.
• Wawrzykowska-Wierciochowa D., Z umiłowania. Opowieść biograficzna o Wandzie z Wolskich Umińskiej (1841-1926), Lublin 1973.
• http://impereur.blogspot.com/2017/03/1791-1857.html
• https://zabytek.pl/pl/obiekty/starocheciny-zespol-kosciola-par-pw-sw-stanislawa
• https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biography/101731/%D0 %9F%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD

Identifiers

ISSN

0029-8247