Urbi et orbi Michała Budzyńskiego, czyli opowieść o kuszeniu i nawróceniu emigranta (włóczęga biograficzno-literacka)

• Authors: Zofia Dambek

Title variants

EN

Urbi et orbi by Michał Budzyński – the story on emigrant’s temptation and confession (literary and biographical excursion)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy zapomnianego pisarza XIX w. Michała Budzyńskiego oraz jego twórczości: powieści Urbi et orbi (1859) oraz Wspomnień z mojego życia (powst. 1860, wyd. 1880). Autorka skupiła się na związkach fikcji (Urbi et orbi) z dokumentem (Wspomnienia z mojego życia) i sposobem, w jaki materia powieści funkcjonuje w pamiętnikach. I zadaje pytania o sens niezamierzonego przez autora zderzania fikcji i dokumentu. W konkluzji zauważa, że Budzyński potraktował Urbi et orbi jako swoistą przypowieść o przełomie duchowym i nawróceniu, natomiast pamiętniki są nie tylko zapisem biografii pisarza, lecz także apologią księcia Czartoryskiego.

EN

The article deals with Michał Budzyński’s novel Urbi et orbi (1859) and Memoirs of my life (1860). Budzyński belongs to the forgotten authors of XIX c. Polish literature. The author presents Budzyński’s biography and what can be called – leitmotiv of life: the attitude to Andrzej Towiański and Adam Mickiewicz. Budzyński presents himself as “child of XVIII’s philosophy” and keeps distance to the Catholic Church and all gnostic tendencies of his time. He leads so called “campaign of distrust” against Andrzej Towiański and Mickiewicz as Towiański’s supporter. Budzyński meets the author of Konrad Wallenrod in Rome 1848. A stay in Rome is one of the most important events in his life: once again he confronts Mickiewicz and his ideas, falls in love with a young Polish lady and finally he returns to the Church. All experiencesin Rome are described in the novel Urbi et orbi. This forgotten novel connects with the matter of Memoirs. The main character of fiction can be considered as a porte parole of Michał Budzyński. The fiction describes the turn in Budzyński’s life which leads him to return to country and conversion. This biography can be implicated in the historical context of XIX c., when the matter of national identity becomes primary towards the faith. Budzyński turns this dependence: first spiritual community designates community of nation. Being a patriot means to belong to the community.

Keywords

PL

biografistyka; dokument; XIX w.; emigracja; fikcja; historia; historia literatury; powieść XIX w.

EN

biography; emigration; fiction; history; history of literature; XIX c.; novel in XIX c.

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 29
• Pages: 355-376

Contributors

author

Zofia Dambek

• Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Poznań

References

• Biblioteka Czartoryskich, korespondencja Adama Czartoryskiego rkps 5377, 5378, 5380, 5382, 5451.
• Budzyński M., Wspomnienia z mojego życia, Poznań 1880, t. 1‒2.
• Budzyński M., Urbi et orbi. Powieść rzymska, „Biblioteka Warszawska” 1859, t. 1‒2.
• Bobrowski T., Pamiętniki mojego życia, Warszawa 1979, t. 1‒2.
• Byron, Poezje: Wędrówki Chajld Harolda, Petersburg 1857.
• Fiszman A., Archiwalia Mickiewiczowskie, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962.
• Iwanowski [Heleniusz] E., Listki wichrem do Krakowa z Ukrainyprzyniesione, Kraków 1901, t. 1‒2.
• Jenerał Zamoyski 1803‒1868, Poznań 1918, t. 1‒5.
• Konopacki S., Nekrolog M. Budzyńskiego, „Gazeta Polska” 1864, nr 196.
• Kostenicz K., Legion włoski i „Trybuna Ludów”: styczeń 1848 – grudzień 1848, Warszawa 1969.
• Królikiewicz G., Terytorium ruin, Kraków 1993.
• Legion Mickiewicza. Wybór źródeł, oprac. H. Batowski, A. Szklarska-Lohmannowa, Wrocław 1958.
• Lelewel J., Listy emigracyjne, Kraków 1952, t. 3.
• Litwornia A., W Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony, Warszawa 2004.
• Makowiecka Z., Kronika życia i twórczości Adama Mickiewicza październik 1840 – maj 1844, Warszawa 1968.
• Mickiewicz W., Żywot Adama Mickiewicza, Poznań 1894‒1895, t. 3‒4.
• Moraczewska B., Dziennik, Poznań 1911.
• Norwid C., Pisma wszystkie, Warszawa 1971, t. 8.
• Pigoń S., Towianizm Narcyzy Żmichowskiej, „Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności” 1935, nr 10.
• Skrzypek L., Legenda Mistrza Andrzeja. Fenomen towianizmu w latach 1841‒1878, Poznań 2009 (mps).
• Szpotański S., Andrzej Towiański, jego życie i nauka, Warszawa 1938.
• Trojanowiczowa Z., Dambek Z., (współudz.) Czarnomorska J., Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, Poznań 2007, t. 1.
• Trojanowiczowa Z., Ostatni spór romantyczny Julian Klaczko – Cyprian Norwid, Warszawa 1981.
• Wdowiszewski J., (rec.) Z Wspomnień Budzyńskiego, „Tydzień Polski” 1880, nr 47.
• Żmichowska N., Poganka. Książka pamiątek, Warszawa 1953.