Franciszkanie w Gdańsku- zaplecze społeczne klasztoru oraz jego związki z miastem w XV i pierwszej połowie XVI w.

• Authors: Kubicki Rafał

Title variants

EN

The Franciscans in Gdańsk- social backgraound area of the cloister and its connections with the in XV - first half of XVI century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

EN

The foundation o f the Franciscans cloister in Gdańsk, realized with the support of the Teutonic Order was made in the first half o f XV century. This cloister similarly like the other abbeys located in the Teutonic Order State and functioned later in the Prussia belonged to Saxon province of the Franciscans Order. The contacts between the Franciscans and the local middle-class people, what certifies the agreement concerning the acceptance to the participation in spirituals goods o f the Order the members o f the butchers guild dated on 1381 (the edition of this document as the attachment). The monks realizing their mission in big Hanseatic city did not limit their religious activity only in the cloister. For example: the brothers from the Franciscans abbey in Gdańsk travelled also to Falsterbo in the Danish Kingdom, where took spiritual care of the merchants from Gdańsk, who were in the annual fair o f herrings. The monks exerted the influence not only on Middle-class people, but also on the local knighthood. In 1476 the guardian Jan Rolle, having the consent obtained from Saxon Province minister and the Holy Scripture lector Mikołaj Lackmann, accepted to the participation in spiritual goods of the cloister the knighthood from Gdańsk district. The Franciscans had the near relations with the peasants. In 1488 the provincial minister o f the Franciscans edited the document confirming the acceptance to the participation in spiritual goods of the Order the habitants of the village Zaroślak. Then in 1495 to the participation in spiritual goods of the cloister were accepted the members o f the guild o f cups and buckets manufacturers with their families. These examples show the wide backup of the cloister, which till the Reformation was supported by the municipal authorities. The close contacts o f the Franciscans in Gdańsk and the local Middle-class people were confirmed by many legacies made in the testaments for the Franciscans. All these examples confirm the success o f the cloister by the building big worshippers community often connected with the cloister by formal agreements. That, which was the strength o f the cloister became the weakness in the situation, when large majority o f the Middle-class people declared for the Protestantism. This situation deepened the difficulties o f the cloister and caused the internal problems and the crisis o f the Saxon Province o f the Franciscans and finally the decline o f the foundation.

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2011
• Volume: 115-116
• Pages: 163-182

Contributors

author

Kubicki Rafał

References

• Ariès P., Człowiek i śmierć, Warszawa 1989, s. 81-100.
• Arnold U., Zakon Niemiecki a rozwój urbanistyczny Gdańska, [w:] Tożsamość miejsca i ludzi. Gdańszczanie i ich miasto w perspektywie historyczno-socjologicznej, red. M. Dymnicka, Z. Opacki, Warszawa 2003, s. 57.
• Bogucka M., Przemiany społeczne i walki społeczno-polityczne w XV i XVI w., [w:] Historia Gdańska, red. E. Cieślak, t. 2, Gdańsk 1982, s. 234.
• Diecezja chełmińska zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928, s. 443;
• Doelle F., Die martinianische Reformbewegung in der sächsischen Franziskanerprovinz (Mittel- und Nordostdeutschland) im 15. und 16. Jahrhundert, Münster in Westf. 1921, s. 83,
• Engel B., R. von Hanstein, Danzigs mittelalterliche Grabsteine, Danzig 1893, s. 33-34.
• Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008, s. 538-539.
• Hirsch T., Die Ober=Pfarrkirche von St. Marien in Danzig, Th. 1, Danzig 1843, s. 214, przyp. 2; K. Kantak, dz. cyt., s. 354.
• Kantak K., Franciszkanie polscy, t. 1, Kraków 1937, s. 353
• Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Opole 2000, s. 21-50.
• Kościelak S., Lokaty i renty klasztorne na kontach gdańskiej kamlarii w XVI-XVIII w., „Roczniki dziejów społecznych i gospodarczych”, 70(2010), s. 207.
• Księga komturstwa gdańskiego, wyd. K. Ciesielska, I. Janosz-Biskupowa, Fontes, nr 70, Warszawa-Poznań-Toruń 1985, nr 231, s. 226.
• Kubicki R., Dwa dokumenty franciszkanów gdańskich z drugiej połowy XV w. – przyczynek do badań nad społecznym kręgiem oddziaływania zakonu, „Rocznik Gdański”, 57-58, 2007-2008, (druk 2010 r.), s. 90-91;
• Kubicki R., Participationem omnium bonorum forma i znaczenie przyjęcia do udziału w dobrach duchowych zakonu na przykładzie mendykantów w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, „Nasza Przeszłość”, 112(2009), s. 55-86.
• Kubicki R., Środowisko dominikanów kontraty pruskiej od XIII do połowy XVI wieku, Gdańsk 2007, s. 108, 201.
• Lemmens L., Aus der Geschichte der deutschen Franziskaner im Ordenslande Preussen, „Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn”, 20(1912), s. 58-60;
• Mindermann A., Bettelordenskloster und Stadttopographie. Warum lagen Bettelordensklöster am Stadtrand?, [w:] Könige, Landesherren und Bettelorden Konflikt und Kooperation in West- und Mitteleuropa bis zur Frühen Neuzeit, hg. von D. Berg, „Saxonia Franciscana. Beiträge zur Geschichte der Sächsischen Franziskanerprovinz”, 10(1998), s. 83-103.
• Możejko B., Gdański mieszczanin, s. 137; taż, Rozrachunek z życiem, s. 57.
• Muhl J., Geschichte der Dörfer auf der Danziger Höhe, Danzig 1938, s. 48.
• Niedermeier H., Die Franziskaner in Preußen, Livland und Litauen im Mittelalter, „Zeitschrift für Ostforschung Länder und Völker im östlichen Mitteleuropa”, 27(1978), H. 1, s. 5-16.
• Oliński P., Mieszczanin w trosce o zbawienie. Uwagi o funkcjach memoratywnych fundacji mieszczańskich w wielkich miastach pruskich, [w:] Kościół i życie religijne w mieście średniowiecznym, red. H. Manikowskiej, H. Zaremskiej, Warszawa 2002, s. 347-359;
• R. Kubicki, dz. cyt., s. 78-81.
• Roth W., Die Dominikaner und Franziskaner im Deutsch-Ordensland Preußen bis zum Jahre 1466, Königsberg 1918, s. 1-8, 87-97
• Schmidt P., Die St. Trinitatis=Kirche zu Danzig nach Vergangenheit und Gegenwart, Danzig 1901, s. 3-7.
• Schultze J., Richtlinien für die äußere Textgestaltung bei Herausgabe von Quellen zur neueren deutschen Geschichte, Blätter für deutsche Landesgeschichte, 98(1962), s. 1-11.
• Simson P., Geschichte der Stadt Danzig, Bd. I, Danzig 1913, s. 169-170;
• Spuren franziskanischer Geschichte. Chronologischer Abriß der Geschichte der Sächsischen Franziskanerprovinzen von ihren Anfängen bis zur Gegenwart (Saxonia Franciscana, Sonderband), bearb. von B. Schmies, K. Rakemann, hg. von D. Berg, Werl 1999, s. 243, 259.
• Stankiewicz J., [w:] Historia Gdańska, red. E. Cieślak, t. 2, Gdańsk 1982, s. 33.
• Urkundenbuch des alten sächsischen Franziskanerprovinzen, Th. 2 Die Kustodie Preussen, (dalej: UB Franz.) hg. von L. Lemmens, Düsseldorf 1913, nr 549, s. 142;
• Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, Studia Źródłoznawcze, t. 1, 1957