Źródła do dziejów południowo-wschodnich Inflant (późniejszych Inflant Polskich) w latach 1561-1600 w archiwach Rygi i Wilna

• Authors: Jeziorski Paweł A.

Title variants

EN

Sources to the history of the South-East Livonia (later the Polish Livonia) in the years 1561-1600 at the archives of Riga and Vilnius

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest prezentacja wybranych źródeł do dziejów Łatgalii w latach 1561–1600, a więc w najwcześniejszym okresie przynależności tej części dawnych Inflant do państwa polsko–litewskiego. Obecnie są one przechowywanych w archiwach i bibliotekach Rygi oraz Wilna. Łatgalia, jedna z głównych krain historycznych współczesnej Łotwy, od 2. połowy XVII w. zwana Inflantami Polskimi, w granicach Rzeczypospolitej dotrwała do 1772 r. Omówieniem objęło wybrane źródła przechowywane w Łotewskim Państwowym Archiwum Historycznym (Latvijas Valsts vēstures arhīvs) w Rydze oraz zgromadzone w związanym z nim Archiwum Zewnętrznym Rady Ryskiej (Rīgas Magistrāta Arejais Arhīvs), a także w Łotewskiej Bibliotece Narodowej (Latvijas Nacionālā bibliotēka). Scharakteryzowano też zbiory przechowywane w Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym (Lietuvos valstybės istorijos archyvas) w Wilnie oraz dawnej Bibliotece Wróblewskich (Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka) w Wilnie. Omówiono też losy publicznych i prywatnych archiwów i bibliotek, mających w swych zbiorach źródła do dziejów Łatgalii w ostatnim czterdziestoleciu XVI w., które w przeciągu XIX i 1. połowy XX w. uległy rozproszeniu bądź zniszczeniu. Skoncentrowano tu uwagę na wybranych archiwach i bibliotekach polsko–inflanckiej szlachty, a także omówiono zasób i losy zniszczonego prawie całkowicie u schyłku XVIII w. archiwum miejskiego Dyneburga (Daugavpils).

EN

The purpose of this article is to present selected sources to the history of Latgale in the years 1561-1600, the earliest period of the membership of the former Livonia to the Polish-Lithuanian Commonwealth. Currently the records are stored in the archives and libraries of Riga, and Vilnius cities. Latgale, one of the major contemporary historical regions of Latvia, since the late 17th century was called the Polish Livonia, but within the borders of Poland stayed to 1772. The article discusses selected sources stored in the Latvian State Historical Archives (Latvijas Valsts vēstures arhīvs) in Riga and in the External Archives of the City Council of Riga (Rīgas Magistrate Arejais Arhīvs), as well as the National Library of Latvia (Latvijas Nacional Library). Characterized were also fonds stored in the Lithuanian State Historical Archives (Lietuvos Valstybės istorijos archyvas) in Vilnius and the former Wróblewski Library (Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių library) in Vilnius. Moreover, there was discussed the fate of public and private archives and libraries that had in their holdings sources to the history of Latgale in the last forty years of 16th century that within the 19th and first half of the 20th century were dispersed or destroyed. The attention was focused on the selected archives and libraries of Polish-Livonian nobility. Furthermore, there was discussed the holdings and fate of the Daugavpils municipal archives that was almost completely destroyed in the late 18th century.

Keywords

PL

Inflanty; Inflanty Polskie; Łatgalia

EN

Livonia; the Polish Livonia; Latgale

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2013
• Issue: 20
• Pages: 63-76

Dates

published

2013-09-18

Contributors

author

Jeziorski Paweł A.

• Instytut Historii PAN, Toruń

References

• Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 3, Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław etc. 1992 (wyd. 2)
• Bartoszewicz J., Znakomici mężowie polscy w XVIII wieku, t. 2, Petersburg 1856
• Biskup M., Uformowanie się duchownych władztw terytorialnych w średniowiecznych Inflantach i ich granice państwowe [w:] Inflanty w średniowieczu. Władztwa zakonu krzyżackiego i biskupów, red. M. Biskup, Toruń 2002
• Bobiatyński K., Daugavpils un Poļu Inflantija (Latgale) Polijas–Lietuvas (Žečaspospoļitas) valsts kara laikā ar Maskaviju 1654.–1655. gadā, „Latvijas Kara muzeja gadagrāmata”, t. 6, 2005, s. 82–95
• Bobiatyński K., Dyneburg i Inflanty Polskie podczas wojny Rzeczypospolitej z Moskwą 1654–1656, „Zapiski Historyczne”, t. 70, 2005, z. 2–3, s. 107–123
• Bobiatyński K., Między Rzeczpospolitą a Moskwą – Dyneburg i Inflanty Polskie w latach 1665–1667, „Zapiski Historyczne”, t. 76, 2011, z. 3, s. 37–53
• Bujnicki K., Pamiętniki (1795–1875), wstęp i oprac. P. Bukowiec, Kraków 2001
• Chwalewik E., Z moich wspomnień o zbieractwie, oprac. H. Łaskarzewska, M. Figiel, Warszawa 2006
• Chwalewik E., Zbiory polskie. Archiwa, bibljoteki, gabinety, galerie, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, t. 1–2, Warszawa–Kraków 1926–1927 (wyd. 2, Kraków 1991)
• Codex Diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae [...], wyd. M. Dogiel, t. 5, Wilno 1759
• Dybaś B., Geschichtsdenken in Livland um die Mitte des 18. Jahrhunderts. Zur livländischen Geschichte im historischen Werk des Hochadeligen Jan August Hylzen [w:] Die Konstruktion der Vergangenheit. Geschichtsdenken, Traditionsbildung und Selbstdarstellung im frühneuzeitlichen Ostmitteleuropa, red. J. Bahlcke, A. Strohmeyer („Zeitschrift für Historische Forschung“, Beiheft 29), Berlin 2002, s. 91–98
• Dybaś B., Inflanty a polsko–litewska Rzeczpospolita po pokoju oliwskim (1660) [w:] Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. J. Staszewski, K. Mikulski, J. Dumanowski, Toruń 2002, s. 108–127
• Dybaś B., Księgi grodzkie dyneburskie w Łotewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Rydze, „Zapiski Historyczne”, t. 61, 1996, z. 4, s. 111–117
• Dybaś B., Livland und Polen–Litauen nach dem Frieden von Oliva (1660) [w:] Reiche und Territorien in Ostmitteleuropa. Historische Beziehungen und politische Herrschaftslegitimation, red. D. Willoweit, H. Lemberg, München 2006, s. 107–127
• Dybaś B., Materiały do dziejów sejmiku województwa inflanckiego w XVII-XVIII wieku w zbiorach ryskich, wileńskich i warszawskich [w:] Istorijos akiračiai. Skiriama Profesoriaus habilituoto daktaro Antano Tylos 75–mečiui, Vilnius 2004, s. 255–267
• Dybaś B., Materiały źródłowe do dziejów województwa inflanckiego i powiatu piltyńskiego w Państwowym Archiwum Historycznym Łotwy w Rydze, „Archeion”, t. 101, 2000, s. 87–91
• Gizbert-Studnicki W., Z archiwum dyneburskiego [w:] Z okolic Dźwiny. Księga zbiorowa na dochód czytelni polskiej w Witebsku, Wilno–Witebsk 1912
• http://www.postdiploma.pl/ryga.xml [dostęp: 2012-04-25]
• Inflanty w dawnych swych i wielorakich aż do wieku naszego dziejach i rewolucjach [...], Wilno 1750
• Jeziorski P. A., Dyneburg w ostatnim stuleciu istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Przyczynek do dziejów społecznych i gospodarczych miasta [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, red. W. Walczak, K. Łopatecki, t. 2 , Białystok 2010
• Jeziorski P. A., Właściciele majątków ziemskich na terenie Inflant Polskich u schyłku XVI wieku [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, red. W. Walczak, K. Łopatecki, t. 3, Inflanty, Białystok 2012
• Johann Renner’s Livländische Historien, wyd. R. Hausmann, K. Höhlbaum, Göttingen 1876
• Konarski S., Platerowie. Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej. Źródła i opracowania, t. 4, Buenos Aires–Paryż 1967
• Latvija 16.–18. gadsimta kartēs, Latvijas Nacionālā Bibliotēka 2002; http://data.lnb.lv/nba05/kartes/frame.htm [dostęp: 2012-04-29]
• Latvijas Nacionālā bibliotēka (w Rydze), Reto grāmatu un rokrakstu lasītava, zesp. Rx/3 (Vēsturnieks Boļeslavs Brežgo), inw. 13, sygn. 5
• Latvijas Valsts vēstures arhīvs w Rydze, zesp. 214, inw. 2, sygn. 73, 129; zesp. 673, inw. 1, sygn. 1243, 1247; inw. 2, sygn. 9; zesp. 712, inw. 1, sygn. 9, 117; zesp. 6984, inw. 1 (Brežgo Boļeslava personīgais fonds).
• Lelewel J., Dzieje bibliotek, pomnożone przypiskami E. Rykaczewskiego (Polska. Dzieje i rzeczy jej, t. 16), Poznań 1868
• Lietuvos Mokslų Akademijos Vrublevskių Biblioteka (LMAVB), Rankraščiai, sygn. F9–7, F9–14, F9–268, F9-1038; F 198–11, F 273–1188
• Livländische Güterurkunden (aus den Jahren 1207 bis 1500), wyd. H. v. Bruiningk, N. Busch, Riga 1908; Livländische Güterurkunden (aus den Jahren 1501 bis 1545), t. II, wyd. H. von Bruiningk, Riga 1923
• LVIA, zesp. 1276, inw. 1, sygn. 1614; inw. 2, sygn. 117; inw. 3, sygn. 1; zesp. 1505, inw. 1, sygn. 487
• Manteuffel G., Inflanty Polskie oraz Listy znad Bałtyku (Pisma wybrane, t. 1), wstęp, red. i oprac. tekstu K. Zajas, Kraków 2009
• Materialien zu einem bibliographischen Verzeichnis kleinerer und grösserer von Gustav Baron Manteuffel im Druck erschienener Arbeiten, Riga 1906
• Materialien zu einer Geschichte der Landgüter Livlands, zebrał H. von Hagemeister, cz. 2, Riga 1837
• Materiały krajoznawczo-historyczne wydane w Daugawpilsie przez polsko–katolickie stowarzyszenie „Harfa”, Daugavpilī 1938, s. 13–29
• Neitmann K., Die Spätzeit des Deutschen Ordens in Livland im Spiegel der „Livländischen Güterurkunden” [w:] Aus der Geschichte Alt–Livlands. Festschrift für Heinz von zur Mühlen zum 90. Geburtstag, wyd. B. Jähnig, K. Militzer (Schriften der Baltischen Historischen Kommission, t. 12), Münster 2004, s. 185–237
• Ostrowska-Kębłowska Z., Skuratowicz J., Architektura i budownictwo [w:] Dzieje Poznania, t. 2, 1793–1918, red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, Warszawa–Poznań 1994
• Paszkiewicz U., Bibliografia inwentarzy i katalogów księgozbiorów polskich i założonych w Polsce do 1939 roku, cz. 2, Księgozbiory prywatne w układzie abecadłowym nazwisk właścicieli, Warszawa 1990
• Profesors Boļeslavs Brežgo (1887–1957), red. H. Strods, Rīga 1990
• Rygiel S., Drège H., Bibljoteka im. Wróblewskich w Wilnie 1929–1931, Wilno 1934
• Škutāns S., Dokumenti par klaušu laikim Latgolā, [Münster] 1974
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 9, Warszawa 1888
• Strods H., Życie i twórczość naukowa Bolesława Breżgo historyka wschodniej Łotwy (Łatgalii – Inflant Polskich) (1887–1957), „Zapiski Historyczne”, t. 58, 1993, z. 2–3, s. 27–46
• Sucheni-Grabowska A., Zygmunt August. Król polski i wielki książę litewski 1520–1562, Kraków 2010
• Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów podkanclerzego Wojciecha Baranowskiego z okresu marzec 1588 – grudzień 1590 MK 135 z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, oprac. W. Krawczuk, M. Kulecki, Warszawa 2010
• Urzędnicy inflanccy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, A. Rachuba (Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. 9, Inflanty), Kórnik 1994
• Własność ziemska w Łatgalii w drugiej połowie XVI wieku [w:] Materiały krajoznawczo–historyczne wydane w Daugawpilsie, s. 23.
• Wrede M., Itinerarium króla Stefana Batorego 1576–1586, Warszawa 2010
• Zajas K., Gustaw Manteufell (1832–1916) – ein vergessener polnisch-livländischer Historiker [w:] Geisteswissenschaften und Publizistik im Baltikum des 19. und frühen 20. Jahrhunderts, red. N. Angermann, W. Lenz, K. Maier, Berlin 2011, s. 291–312
• Zienkiewicz T., Polskie życie literackie w Mińsku w XIX i na początku XX wieku (do roku 1921), Olsztyn 1997
• Źródła dziejowe, t. XXIV, cz. 1, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; t. XIII, Inflanty, cz. 1, wyd. J. Jakubowski, J. Kordzikowski, Warszawa 1915
• Дорошенко В. В., Очерки аграрной истории Латвии в XVI веке, Рига 1960
• Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, t. 31, Витебск 1903