Zaolziańska twórczość gwarowa

• Authors: Labocha Janina

Title variants

EN

Zaolzie dialect creation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Gwara cieszyńska, funkcjonująca w twórczości pisarzy regionalnych z Zaolzia, reprezentuje staranny, stylistycznie dopracowany wariant dziś już bardzo rzadko występujący w mowie mieszkańców czeskiej części Śląska Cieszyńskiego. Nawiązuje on do dawnej gwary cieszyńskiej jeszcze z przełomu XIX i XX wieku, która, zapisana w tekstach folklorystycznych, stanowi po dziś dzień wzorzec językowy dla twórców zaolziańskich. Przedmiotem rozważań jest pisana proza gwarowa o treściach folklorystycznych i społecznych, ujmowanych w formę gawędy i opowiadania o dawnych czasach. Na uwagę zasługują zabiegi stylizacji i archaizacji, a także sposób kształtowania narracji i przywoływania wspomnień, szczególnie w opowiadaniach poetki i pisarki Anieli Kupiec, uważanej za najlepszą obecnie zaolziańską mistrzynię w zakresie posługiwania się gwarą w funkcji artystycznej.

EN

Cieszyn dialect, used by regional writers from Zaolzie, represents stylistically well chosen variant rarely nowadays used in the speech of the inhabitants of the Czech part of Cieszyn Silesia. It refers to old Cieszyn dialect recorded in folkloristic texts from the turn of the 19th and 20th centuries, which nowadays constitutes a linguistic model for Zaolzie authors. The aim of the present paper is to analyse written dialect prose concerning folkloristic and social problems in the form of a tale or short story concerning older times. What is worth stressing are stylisation and archaisation as well as the way of forming narration and recalling memories, which is in particular visible in the narrative of Aniela Kupiec, a poet and writer, considered to be the best Zaolzie master in using the dialect in the artistic function.

Keywords

PL

gwara cieszyńska utrwalona w tekstach folklorystycznych; zaolziańscy prozaicy i ich opowiadania gwarowe; gwara w funkcji artystycznej; stylizacja folklorystyczna

EN

old Cieszyn dialect recorded in folkloristic text; regional writers from Zaolzie; dialect in the artistic function; folkloristic stylization

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2016
• Issue: 30
• Pages: 81-88

Dates

published

2016

Contributors

author

Labocha Janina

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

References

• Bogoczová I., Bortliczek M. 2014: Jazyk příhraničního mikrosvěta (běžná mluva Těšíňanů v ČR), Język przygranicznego mikroświata (mowa potoczna mieszkańców Zaolzia), Ostrava: Ostravská univerzita.
• Głowiński M. 1973: O stylizacji, [w:] Stylistyka polska. Wybór tekstów, wybór, oprac. i wstęp E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 249–263.
• Kadłubiec K. D. 1973: Gawędziarz cieszyński Józef Jeżowicz, Ostrava: Profil.
• Kadłubiec K. D. 1995: Górniczy śmiech. Komizm ludowy pogranicza czesko-polskiego, Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
• Kadłubiec K. D. 2009: O poetyckim świecie Anieli Kupcowej i o tym, jak go tworzy, [w:] Kupiec A., Po naszymu pieszo i na skrzidłach, Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej, 7– 13.
• Krawczyková M., 2009, Figuratywność poezji Anieli Kupiec, Ostrava: Ostravská univerzita.
• Labocha J. 1990: Opowiadania ludowe ze Śląska Cieszyńskiego w Czechosłowacji w świetle pragmalingwistyki tekstu, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Rozprawy Habilitacyjne nr 195.
• Labocha J. 1997: Polsko-czeskie pogranicze na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Labocha J. 2003: Właściwości językowo-stylistyczne narracji ludowej, [w:] H. Kurek, F. Tereszkiewicz (red.): Kultura wsi podkarpackiej, Kraków: Universitas, 87–93.
• Labocha J. 2015: Od gwary po dyskurs. Pogranicze polsko-czeskie na Zaolziu w badaniach językoznawczych, LingVaria X (2015), nr 1 (19), 241–250.
• Rosner E. 1995: Literatura polska z czeskiego Śląska. Rozprawy — szkice — wspomnienia, Cieszyn: Uniwersytet Śląski. Filia w Cieszynie.
• Skwarczyńska S., 1973, Stylizacja i jej miejsce w nauce o literaturze, [w:] Stylistyka polska. Wybór tekstów, wybór, oprac. i wstęp E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik, M. Tatara, Warszawa, 227–248.
• Wilkoń A., 2002, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków: Universitas.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.30.7