Reforma ustroju miast pruskich barona vom und zum Steina z 19 listopada 1808 roku w organicystycznej interpretacji Ottona von Gierke

• Authors: Kopczyński Mariusz

Title variants

EN

Die preussische Städteordnung des Freiherrn vom Stein vom 19 XI 1808 in organizistischer Deutung Otto von Gierkes

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest prezentacja znaczeń, jakie wiekopomnym reformom barona vom und zum Steina z początku XIX wieku, jak i samej jego postaci, przypisywał niemiecki historyk i teoretyk prawa Otto von Gierke. Berliński profesor szczególną uwagę zwrócił na jedną z reform pruskiego polityka sprzed wieku, jego zdaniem najbardziej miarodajną – ordynację miejską z 1808 roku. Analizując treść tego aktu, jak również kontekst działań, wypowiedzi i deklaracji barona, Gierke dochodzi do wniosku, że dotychczasowe interpretacje tej postaci w sensie prób zakwalifikowania jej do konkretnej rodziny ideologicznej były oparte na niewłaściwych przesłankach. Autorzy bowiem nadmierną uwagę przywiązywali do francuskich rewolucyjnych inspiracji vom Steina bądź dowodzili połowicznego i w istocie zachowawczego charakteru jego reform. W ten oto sposób w dyskursie występowały dwa stanowiska: w Steinie widziano frankofilskiego liberała albo konserwatystę, ledwie dopuszczającego jakiekolwiek zmiany. Tymczasem, czego dowiódł Gierke, jego pruskość była częścią szerszego ogólnoniemieckiego kontekstu, innymi słowy był vom Stein niemieckim patriotą „pracującym” jedynie na odcinku pruskim, rzec można – był niemieckim nacjonalistą avant la lettre.

EN

Indem ich den Artikel geschrieben habe, stellte ich mir den Ziel, die Bedeutung der Reformen des Freiherrn vom und zum Stein zu präsentieren. Sowohl der Reformen als auch der Gestalt des Freiherrn hat der deutsche Geschichts- und Rechtstheorie- Wissenschaftler Otto von Gierke eine große Bedeutung hinzugeschrieben. Der Berliner Professor hat besonders auf eine der Reformen des preußischen Politikers verwiesen. Es handelt sich um die seiner Meinung nach meist ausschlaggebende Städteordnung vom 19 XI 1808. Indem Gierke sowohl den Inhalt als auch den Kontext der Erklärungen des Freiherrn ergründet, kommt er zu Schlussfolgerung, dass die bisherigen Interpretationen dieser Gestalt, im Sinne, sie zu einer konkreten ideologischen Familie einzustufen auf falschen Voraussetzungen gegründet waren. Die Autoren haben einerseits die übermäßige Bedeutung den Französisch Revolutionären Inspirationen des von Steins hinzugeschrieben. Andererseits haben die Autoren versucht, zu bewiesen, dass seine Reformen einen nur halb, in Wirklichkeit einen konservativen Charakter tragen. Es haben sich zwei Statements entwickelt: von Stein wurde entweder als Frankophil Liberal oder ein der kaum irgendwelche Veränderungen zulassender Konservativste dargestellt. Sein Preußentum war unterdessen ein Teil des weiteren allgemeindeutschen Kontexts, was es dem Gierke gelungen hat, zu beweisen. Mit anderen Worten zu sagen, war von Stein ein deutscher Patriot, der nur auf dem preußischen Abschnitt gearbeitet hat. Man könnte sagen, er war ein deutscher Nationalist avant la lettre.

Keywords

PL

Stein; Gierke; Prusy; ustrój; ordynacja miejska barona vom Steina z 19 listopada 1808 roku

EN

Government; Prussia; Gierke; municipal reform of Freiherr vom Stein in 1808

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2015
• Volume: XCVI (96)
• Pages: 95-125

Dates

published

2015

Contributors

author

Kopczyński Mariusz

• Pracownik samorządowy, uczestnik seminarium w Katedrze Doktryn Polityczno-Prawnych, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego

References

• Akty prawne:
• Edikt, den erleichterten Besitz und den freien Gebrauch des Grundeigentums sowie die persönlichen Verhältnisse der Land-Bewohner betreffend vom 9. Oktober 1807.
• Ordnung für sämtliche Städte der preußischen Monarchie vom 19. November 1808.
• Publikandum, betreffend die veränderte Verfassung der obersten Staatsbehörden der Preußischen Monarchie, in Beziehung auf die innere Landes- und Finanzverwaltung vom 16. Dezember 1808.
• Die preussische Städteordnung vom 17. März 1831.
• Gemeinde-Ordnung für den Preußischen Staat vom 11. März 1850.
• Opracowania:
• Baszkiewicz Jan, Myśl polityczna wieków średnich, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970.
• Bornhak Conrad, Preussische Staats- und Rechtsgeschichte, wyd. 2, Carl Heymanns Verlag, Berlin 1911.
• Chmieliński Maciej, Atomizm a indywidualizm. Rozważania nad myślą polityczną i prawną Wilhelma von Humboldta, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004.
• Dollinger Philippe, Dzieje Hansy (XII–XVII wiek), Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1975.
• Forycki Roman, Kilka uwag o prawie naturalnym, w: M. Szyszkowska, (red.), Powrót do prawa ponadustawowego, Wydawnictwo Interlibro, Warszawa 1999.
• Gierke Otto, Die Steinsche Städtteordnung. Rede zur Feier des Geburstages Seiner Majestät des Kaisers und Königs gehalten in der Aula der Königlichen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin am 27. Januar 1909, Buchdruckerie von G. Schade (O. Francke), Berlin 1909.
• Gray Marion W., Prussia in Transition. Society and Politics under the Stein Reform Ministry of 1808, American Philosophical Society, Philadelphia 1986.
• Häusser Ludwig, Deutsche Geschichte vom Tode Friedrichs des Großen bis zur Gründung des Deutschen Bundes, t. 1–4, F.W. Hendel Verlag, Meersburg – Naunhof-Leipzig 1933.
• Klein Edmund, Powszechna historia państwa i prawa, Kolonia Limited, Wrocław 2003.
• Nipperdey Thomas, Deutsche Geschichte 1800–1866, (t. 1–2), C.H. Beck Verlag, München 1998.
• Pöggeler Wolfgang, Einleitung, w: O. v. Gierke, Aufsätze und kleinere Monographien, t. 1–2, Olms – Wiedmann, Hildesheim 2001.
• Salmonowicz Stanisław, Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1987.
• Samsonowicz Henryk, Życie miasta średniowiecznego, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001.
• Tokarczyk Roman, Klasycy praw natury, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1988.
• Wąsicki Jan, Rzesza i państwa niemieckie 1789–1815, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1982.
• Wąsicki Jan, Związek Niemiecki i państwa niemieckie 1815–1848, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1986.
• Wolff-Powęska Anna, Niemiecka myśl polityczna wieku oświecenia, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1988.
• Zientara Benedykt, Historia powszechna średniowiecza, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1968.
• Strony internetowe:
• http://www.lwl.org/westfaelische-geschichte/que/normal/que801.pdf; stan na dzień 3.03.2015 r.
• http://www.verfassungen.de/de/preussen/preussen07-index.htm; stan na dzień 3.03.2015 r.
• http://germanhistorydocs.ghi-dc.org/pdf/deu/4_PrussianMonarchy_Doc.13_German.pdf; stan na dzień 3.03.2015 r.
• http://www.verfassungen.de/de/preussen/gesetze/oberstestaatsbehoerden08.htm; stan na dzień 3.03.2015 r.
• http://www.assemblee-nationale.fr/histoire/images-decentralisation/decentralisation/loi-du-22-decembre-1789-.pdf; stan na dzień 3.03.2015 r.

Identifiers

ISSN

0081-6841