Harcerstwo – szkoła – społeczeństwo w południowo-wschodniej Polsce w latach 1911–1939

• Authors: Kozimala Irena

Title variants

EN

Scouting – School – Society in the South-East Poland in the Years 1911–1939

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Harcerstwo, zwane na ziemiach polskich w początkowym okresie działania skautingiem, rozpoczęło swoją działalność w 1911 roku we Lwowie, a następnie rozwinęło się w całej Galicji. Bazą działalności były szczególnie szkoły średnie w środowisku miejskim. Skauting żeński miał do pokonania znacznie większe trudności niż męski. Ruch męski realizował ogólnie akceptowany przez społeczeństwo ideał wychowawczy, skauting żeński siłą rzeczy przyłączył się do ruchu emancypacyjnego kobiet. W początkowym okresie działania znaczna część społeczeństwa Galicji, podobnie jak środowisko nauczycielskie, nie akceptowała skautingu żeńskiego. Sytuacja uległa zmianie po I wojnie światowej. Powstała Lwowska Chorągiew Harcerek Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP), obejmująca swoim zasięgiem działania województwo tarnopolskie, stanisławowskie i większą część województwa lwowskiego. Na zmianę negatywnego stosunku części władz szkoły i społeczeństwa znaczny wpływ miała otwarta akceptacja ruchu harcerskiego przez władze państwowe. Uwidoczniła się ona jednak dopiero w latach trzydziestych. Współpraca zaowocowała między innymi pomocą materialną podczas organizacji obozów letnich. Stanowisko władz państwowych wywarło duży wpływ na władze szkolne, które zaczęły przejawiać większe zainteresowanie powstawaniem i działalnością żeńskich drużyn harcerskich. Duże znaczenie w oczach społeczeństwa miało podniesienie ZHP do rangi „Stowarzyszenia Wyższej Użyteczności” w 1936 roku.

EN

The Scouting and Guiding Movement known initially in the territory of Poland as “Scouting” (Polish: Skauting) began its activity in 1911 in Lviv (now in Ukraine), and then developed in the region of Galicia. Its primary bases of activity were secondary schools in urban areas. Female scouting was to overcome much more difficult obstacles than the male one. The male scouting movement realised an educational ideal, which was generally accepted by the society, whereas female scouting was naturally involved in the emancipation movement. In the beginning, a considerable part of the Galician society, as well as teaching communities, did not accept female scouting. The situation changed after the First World War when the Polish Scouting and Guiding Association (Polish: ZHP) in Lviv was established including in its range the Voivodeships of Tarnopol, Stanisławów and a bigger part of the Lviv Voivodeship. It was the general acceptance for the Scouting and Guiding Movement of the government authorities that influenced this change of attitude. However, it was not until the 30s that this positive attitude became apparent. Their cooperation resulted in financial help in organising summer camps. The approach of the government authorities had a significant impact on school authorities who became more interested in creating and running female scouting groups. When the Polish Scouting and Guiding Association was raised to the rank of “High Public Utility Association” in 1936, it gained more importance in the eyes of Polish citizens.

Keywords

PL

Skauting; harcerstwo żeńskie; społeczeństwo; szkoła; instruktorki

EN

scouting; female scouting; society; school; instructors

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 145-170

Dates

published

2016-11-04

Contributors

author

Kozimala Irena

• Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu

References

• GKŻ, Wydział Organizacyjny, Chorągiew Lwowska (Raporty roczne z wizytacji. Rozkazy. Zgłoszenia na II Ogólnopolski Zlot Harcerek w 1928, 1925–1936), sygn. 2057.
• Naczelna Komenda Skautowa we Lwowie, Raporty drużyn skautowych 1914-1918, sygn. 1.
• MP-DA-204, Rozkazy Komendy Harcerek we Lwowie z 1938 r.
• MP-DA-205, Rozkazy Komendy Harcerek we Lwowie z 1933 r.
• „Skaut. Pismo młodzieży polskiej” 1911, t. 1, nr 2.
• „Skaut. Pismo młodzieży polskiej” 1912, nr 9, nr 10.
• „Skaut. Pismo młodzieży polskiej” 1913, nr 19-21(41-43).
• „Skaut” 1975, nr 18/19.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa w Drohobyczu za rok szkolny 1914, Drohobycz 1914.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie za rok szkolny 1912, Lwów 1912.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum VI we Lwowie za rok szkolny 1912/13, Lwów 1913.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum VI we Lwowie za rok szkolny 1912/13, Lwów 1913.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Gimnazjum VII we Lwowie za rok szkolny 1912/13, Lwów 1913.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. I Gimnazjum z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1911/12, Stanisławów 1912.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Wyższego Gimnazjum I z językiem wykładowym polskim w Tarnopolu za rok szkolny 1913, Tarnopol 1913.
• Sprawozdanie Dyrekcji C.K. Wyższego Gimnazjum I z językiem wykładowym polskim w Tarnopolu za rok szkolny 1914, Tarnopol 1914.
• Sprawozdanie Dyrekcji Prywatnego Gimnazjum im. Juliusza Słowackiego w Czortkowie za rok szkolny 1913/14, Lwów 1914.
• Sprawozdanie Kierownictwa Oddziału równorzędnego C.K. IV Gimnazjum we Lwowie za rok szkolny 1912/13, Lwów 1913.
• Bagiński H., Geneza polskiego skautingu, Komisja Kół Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość przy Naczelnictwie Zw. Harcerstwa Polskiego, Warszawa 1937.
• Bagiński H., U podstaw organizacji wojska polskiego 1908–1914, Materiały do Historii Ruchu Niepodległościowego „Zarzewie”, Warszawa: Nakł. Sekcji Historycznej Stowarzyszenia Uczestników Ruchu Niepodległościowego „Zarzewie”, Warszawa 1935.
• Bilewicz A., Prywatne średnie ogólnokształcące szkolnictwo żeńskie w Galicji w latach 1867–1914, Seria: Prace Pedagogiczne CXVI, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
• Blicharski C.E., Harcerstwo tarnopolskie 1911–1944, Harcerska Komisja Historyczna, Londyn 1991.
• Błażejewski W., Historia Harcerstwa Polskiego, Harcerskie Biuro Wydawnicze, Warszawa 1933.
• Bojko K., Działalność duchowieństwa katolickiego w Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1921–1939, Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Legnickiej – Atla 2, Legnica 1998.
• Borkiewicz-Celińska A, Początki skautingu na ziemiach polskich, „Więź” 1978, R. 21, nr 10.
• Bury J., Harcerki przemyskie, Wydało Towarzystwo Przyjaciół Przemyśla i Regionu z Funduszu Wojewody Przemyskiego, Przemyśl 1994.
• Harcerstwo a narodziny i początki II Rzeczypospolitej (1910–1921). Antologia tekstów historycznych i literackich, wybór i oprac. M.M. Drozdowski, Harcerskie Biuro Wydawnicze Horyzonty, Warszawa 1998.
• Harcerze z czasów walk o niepodległość 1909–1921. Sprawozdanie z działalności w latach 1935 i 1936, Harcerskie Biuro Wydawnicze „Na Tropie”, Warszawa 1936.
• Historia harcerstwa, t. 1: Lata 1910–1921, Nakładem Koła Harcerzy i Harcerek z lat 1910–1945, Londyn 1975.
• Kozimala I., Lwowska Chorągiew Harcerek ZHP w latach 1911–1939, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Przemyśl 2003.
• Lewandowska-Kozimala I., Skauting polski w Galicji Wschodniej, Wydawnictwo Naukowe Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Przemyśl 1994.
• Machalski F., Szkolne drużyny harcerskie, w: Gimnazjum i Liceum im. Henryka Sienkiewicza w Łańcucie. Szkice historyczne, sylwetki, wspomnienia, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1965.
• Mękarski S., Z „prehistorii” mego harcerstwa, „Skaut” 1972, nr 17.
• Pankowicz A., Wojtycza J., Informator statystyczny do dziejów społeczno-gospodarczych Galicji. Skauting polski w Galicji w latach 1911–1918, red.
• H. Madurowicz-Urbańska, Towarzystwo Sympatyków Historii – Polskie Towarzystwo Statystyczne, Kraków – Warszawa 2000.
• Pierwsze ćwierćwiecze harcerstwa żeńskiego. Materiały do historii w opracowaniu Ewy Grodeckiej, cz. I: 1911–1914, Harcerskie Biuro Wydawnicze „Na Tropie”, Warszawa 1937.
• Podgórska T., Stowarzyszenie „Eleusis” w latach 1902–1914, praca magisterska napisana na seminarium z historii kultury pod kierunkiem prof. dr.
• J. Kłoczowskiego, Lublin 1981.
• Polskie harcerki w pierwszym dziesięcioleciu 1911–1921. Dokumenty, wspomnienia i życiorysy, opr. Janina Opieńska-Blauth, maszynopis, Lublin 1972, Biblioteka Narodowa im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 15026/II.
• Potkański W., Ruch narodowo-niepodległościowy w Galicji przed 1914 rokiem, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2002.
• Sławski A.J., Maria Mudrykówna-Krynicka 1896–1978, „Harcerstwo” 1987, nr 9.
• Szumański M., Wspomnienie z zaczątków skautingu we Lwowie z lat 1910–1914, „Niepodległość” 1976, t. 10.
• Waligórski K., Początki Związku Harcerstwa Polskiego w Galicji w latach 1911–1914, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. J. Kłoczowskiego, Lublin 1982.
• Wojtycza J., Skauting polski w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim w latach 1910–1919, Towarzystwo Sympatyków Historii, Kraków 2000.
• Wojtycza J., Związkowe Naczelnictwo Skautowe i podległe mu drużyny wobec wielkiej wojny (1914–1916), „Harcerstwo” 1995, nr 10.

Identifiers

ISSN

2450-5358

DOI

10.12775/SPI .2016.2.007