Czy rajski przebyt z Bogurodzicy można łączyć z doktryną Jana Szkota Eriugeny?

• Authors: Zofia Wanicowa

Title variants

EN

Is it Possible to Connect Bogurodzica with J. S. Eriugena’s Doctrine?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka artykułu zastanawia się nad znaczeniem wyrażenia rajski przebyt w drugiej zwrotce Bogurodzicy. Dochodzi do konkluzji, że powszechna w literaturze przedmiotu interpretacja, czyli ‘przebywanie, pobyt w raju’ nie przekonuje, jest zbyt powierzchowna. Analiza językowa prowadzi do wniosku, że modlitwa o rajski przebyt jest prośbą o odzyskanie utraconej, pierwotnej doskonałej kondycji człowieka. Takie rozumienie tekstu znajduje umocowanie w koncepcji filozoficznej Jana Szkota Eriugeny, co może wskazywać na cystersów jako środowisko twórcy Bogurodzicy.

EN

The author reflects on the significance of the expression rajski przebyt in the second stanza of Bogurodzica (Theotokos, Mother of God). This leads to the conclusion that the common interpretation in the literature of the subject, i.e. ‘stay in paradise,’ is not convincing as too superficial. Linguistic analysis leads to the conclusion that the prayer for rajski przebyt is asking for the recovery of a lost original perfect condition of man. This understanding of the text is anchored in the philosophical conception by Johannes Scotus Eriugena. This relationship can also suggest that Bogurodzica was created by an author representing the Cistercians’ milieu.

Keywords

PL

Bogurodzica; rajski przebyt; Jan Szkot Eriugena; cystersi

EN

Bogurodzica; rajski przebyt; Joannes Scotus Eriugena; the Cistercians

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2014
• Volume: 62
• Issue: 6: Językoznawstwo
• Pages: 173-181

Contributors

author

Zofia Wanicowa

References

• Deptuchowa E.: O suplemencie do Słownika staropolskiego, w: Cum reverentia, gratia, amicitia... Księga jubileuszowa dedykowana prof. Bogdanowi Walczakowi, t. I, red. J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, 2013, s. 407-415.
• Gebauer J.: Slovník staročeský, Praha 1903.
• Gilson E.: Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, Warszawa 1966.
• Jamróz M.: Bóg, świat i człowiek w pismach Honoriusza Augustodunensisa, Lublin 2008.
• Karpluk M.: Słownik staropolskiej terminologii chrześcijańskiej, Kraków 2001.
• Kijewska A.: Księga Pisma i Księga Natury. Heksaemeron Eriugeny i Teodoryka z Chartres, Lublin 1999.
• Kijewska A.: Eriugena, Warszawa 2005.
• Kleszczowa K.: Językoznawstwo historyczne w świetle współczesnej historiografii, w: Faktografia w badaniach historycznych, red. K. Kleszczowa, J. Gwioździk, Katowice 2009, s. 155-161.
• Klich E.: Polska terminologia chrześcijańska, Poznań 1927.
• Krążyńska Z., Mika T.: Architektura Bogurodzicy, „Slavia Occidentalis” 52(1995), s. 47-79.
• Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej, red. J. Okoń, M. Kuran, Łódź 2007.
• Łoś J.: Bogurodzica, pierwszy polski hymn narodowy, Lublin 1922.
• Mazurkiewicz R., Wanicowa Z.: Dlaczego Bogurodzicę śpiewano w liturgicznym okresie Bożego Narodzenia, „Pamiętnik Literacki” 96(2005), z. 2, s. 25-41.
• Mazurkiewicz R.: Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia, Kraków 2011.
• Mazurkiewicz R.: Deesis, Kraków 2012.
• Michałowska T.: Średniowiecze, Warszawa 2002.
• Ostrowska E.: Wstęp i komentarz językowy, w: Bogurodzica, Wrocław 1962, s. 26-50, Biblioteka Pisarzów Polskich. Seria A, nr 1.
• Ożóg K.: Praskie studia prałatów i kanoników katedralnych metropolii gnieźnieńskiej w drugiej połowie XIV i na początku XV wieku, w: Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej, red. A. Radzimiński, Toruń 2000, 133-162.
• Siatkowski J.: Czesko-polskie kontakty językowe, Warszawa 1996.
• Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I-XI, Wrocław 1953-2002.
• Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, red. K. Kleszczowa, Katowice 1996.
• Staročeský slovník, red. V. Šmilauer, Praha 1977-.
• Urbańczyk S.: Bogurodzica. Problemy czasu powstania i tła kulturalnego, „Pamiętnik Literacki” 69(1978), s. 35-70.
• Wanicowa Z.: Ignota, dubia, reperta. Czytać i rozumieć staropolszczyznę, Kraków 2009.
• Wanicowa Z.: Spór o Bożyca, w: Język polski – wczoraj, dziś, jutro..., red. B. Czopek, P. Żmigrodzki, Kraków 2010, s. 270-273.