Stary Testament/Tanach w chrześcijańskiej Biblii

• Authors: Slawik Jakub

Title variants

EN

Old Testament/Tanakh in the Christian Bible

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zajęto się pytaniem o chrześcijańskie odczytywanie Biblii Hebrajskiej/Starego Testamentu, która jest jednocześnie pierwszą częścią kanonu chrześcijan i Pismem świętym Żydów (religii żydowskiej), po Auschwitz, za który teologia chrześcijańska ponosi współodpowiedzialniość. Punktem wyjścia jest prezentacja trzech współczesnych propozycji hermeneutycznych: Christopha Dohmena, Franka Crüsemanna i Waldemara Chrostowskiego. Chrystologiczna interpretacja Biblii Hebrajskiej jest możliwa jedynie świetle wiary wielkanocnej uczniów Jezusa, bez wiary wielkanocnej taka interpretacja byłaby nie do pomyślenia, bez społeczności chrześcijańskiej by nie istniała. Przy czym dla chrystologicznej interpretacji nie ma zasadniczego znaczenia, czy jej podstawą jest Biblia Hebrajska czy Septuaginta.

EN

The author asks about Christian ways of reading of the Hebrew Bible as a first part of the Christian biblical canon in times after Holocaust. He presents three modern hermeneutical proposals of this reading: Christoph Dohmen’s, Frank Crüsemann’s and Waldemar Chrostowski’s (as representative for Polish roman catholic theology). A Christological lecture of the Hebrew Bible is possible only in the light of the Eastern experience of Jesus’ followers. The lecture is strongly connected with the first century Jewish interpretations but unimaginable without the faith in Jesus’ resurrection. From intertextuality point of view the Christological interpretation of the Hebrew Bible is necessary and inalienable but only within the Christian community of faith. A question whether the Christian Old Testament is the Hebrew Bible or the Septuagint is of minor importance. For understanding of Christian traditions we need the Hebrew Bible and the Septuagint, and intertestamental literature.

Keywords

PL

Biblia Hebrajska; Stary Testament; Szoa; chrześcijańska hermeneutyka; interpretacja chrystologiczna; doświadczenie wielkanocne; intertekstualność; Septuaginta

EN

Hebrew Bible; Old Testament; Shoah; Christian hermeneutics; Christological interpretation; Easter faith; Intertextuality; Septuagint

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2015
• Volume: 57
• Issue: 4
• Pages: 401-426

Contributors

author

Slawik Jakub

References

• Aejmelaeus A., Die Septuaginta als Kanon, [w:] Kanon in Konstruktion und Dekonstruktion. Kanonisierungsprozesse religiöser Texte von der Antike bis zur Gegenwart. Ein Handbuch, red. E.-M. Becker, S. Scholz, Berlin-Boston 2012, s. 313-327.
• Atanazy, List wielkanocny (List świąteczny XXXIX), http://swch.pl/historia/atanazjusz_kanon.html (data dostępu: 12.04.2015).
• Augustyn, Państwo Boże, przekł. W. Kubicki, Kęty 1998.
• Baumbach G., Messias/Messianische Bewegungen III: Neues Testament, [w:] Theologische Realenzyklopädie, 22, Berlin–New York 2000, s. 630-635.
• Biblia Hebraica Stuttgartensia, wyd. K. Elliger, W. Rudolph, Stuttgart 51997 (BHS).
• Bovon F., Das Evangelium nach Lukas: 4. Teilband Lk 19,28 – 24,53, EKK III/4, Neukirchen-Vluyn–Düsseldorf 2009.
• Buryła S., Opisać zagładę: Holokaust w twórczości Henryka Grynberga, Toruń 22014.
• Burzyńska A., Markowski M.P., Teorie literatury XX wieku, Kraków 2007.
• Chrostowski W., Chrześcijanin a Stary Testament, [w:] Chrostowski W., Asyryjska diaspora Izraelitów i inne studia, Rozprawy i Studia Biblijne 10, Warszawa 22003, s. 129-150.
• Chrostowski W., Kościół i Biblia. Katolicka interpretacja Pisma Świętego a egzegeza historyczno-krytyczna, [w:] Chrostowski W., Babilońskie deportacje mieszkańców Jerozolimy i Judy oraz inne studia, Rozprawy i Studia Biblijne 34, Warszawa 2009, s. 109-131.
• Chrostowski W., Recenzja [Hermeneutyka Biblii żydowskiej i Starego Testamentu, tłum. M. Szczepaniak, Myśl Teologiczna 59, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008, ss.271], „Collectanea Theologica”, 78/2, 2008, s. 207-216.
• Chrostowski W., Znaczenie Szoah dla chrześcijańskiego rozumienia Biblii, „Znak”, 423, 5, 1991, s. 61-72.
• Chrostowski W., Żydowskie tradycje interpretacyjne pomocą w rozumieniu Biblii, [w:] Interpretacja Biblii w Kościele, Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich, red. R. Rubinkiewicz, Rozprawy i Studia Biblijne 4, Warszawa 1999, s. 131-146.
• Crüsemann F., Das Alte Testament als Wahrheitsraum des Neuen. Die neue Sicht der christlichen Bibel, Gütersloh 2011.
• Dohmen Ch., Stemberger G., Hermeneutyka Biblii żydowskiej i Starego Testamentu, przekł. M. Szczepaniak, Myśl Teologiczna 59, Kraków 2008 (oryginał Hermeneutik der Jüdischen Bibel und des Alten Testaments, Kohlhammer Studienbücher Theologie 1,2, Stuttgart–Berlin–Köln 1996).
• Dokumenty Soborów Powszechnych: Tekst łaciński i polski. Tom IV (1511 – 1870): Lateran V, Trydent, Watykan I, Kraków 2005.
• Dokumenty synodów od 381 do 431 roku, opr. A. Baron, H. Pietrak, Synody i kolekcje Praw 4, Kraków 2010
• Ebach J., Hören auf das, was Israel gesagt ist – hören auf das, was in Israel gesagt ist. Perspektiven einer „Theologie des Alten Testaments” im Angesicht Israels, „Evangelische Theologie“, 62, 2002, s. 37-53.
• Eco U., Migracje, tolerancja i to, czego nie sposób tolerować, [w:] U. Eco, Pięć pism moralnych, przeł. I. Kania, Kraków 1999.
• Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich, przekł. A. Lisiecki, Pisma Ojców Kościoła III, Poznań 1924.
• Euzebiusz z Cezarei, Praeparatio Evangelica, http://www.tertullian.org/fathers/eusebius_pe_07_book7.htm (data dostępu: 19.03.2015).
• Flawiusz Józef, Przeciw Apionowi. Autobiografia, przekł. J. Radożycki, Poznań 1986.
• Florkowski E., Atanazy Wielki, [w:] Encyklopedia katolicka, I, Lublin 1973, kol. 1026-1029.
• Frankenmölle H., Frühjudentum und Urchristentum. Vorgeschichte – Verlauf – Auswirkungen (4. Jahrhundert v.Chr. bis 4. Jahrhundert n.Chr.), Kohlhammer Studienbücher Theologie 5, Stuttgart 2006.
• Głowiński M., Poetyka i okolice, Warszawa 1992.
• Gunneweg A.H.J., Vom Verstehen des Alten Testaments, Grundrisse zum Alten Testament, Alte Testament Deutsch, Erg. 5, Göttingen 21988.
• Hanhart R., Die Bedeutung der Septuaginta in neutestamentlicher Zeit, „Zeitschrift Für Theologie Und Kirche“, 81, 1984, s. 395-416.
• Hanhart R., Textgeschichtliche Probleme der LXX, [w:] Die Septuaginta zwischen Judentum und Christentum, red. M. Hengel, A.M. Schwermer, Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 79, Tübingen 1994, s. 1-19.
• Holtz T., Holtz G., Wißmann, H. Gruenwald I., Buchstabensymbolik, [w:] Theologische Realenzyklopädie, 7, Berlin-New York 1987, s. 304-315.
• Jeremias J., Der Prophet Hosea, Alte Testament Deutsch 24/1, Göttingen 1993.
• Kasperski E., Hermeneutyka. Teoria interpretacji, w: Literatura – teoria – metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 2001, s. 112-142.
• Koch K., Der doppelte Ausgang des Alten Testamentes in Judentum und Christentum, [w:] Altes Testament und christlicher Glaube, red. I. Baldermann, Jahrbuch für Biblische Theologie 6, Stuttgart 1991, s. 215-242.
• Konstytucje apostolskie oraz Kanony Pamfilosa z apostolskiego synodu w Antiochii, Prawo kanoniczne świętych Apostołów, Kary świętych Apostołów dla upadłych, Euchologion Serapiona, opr. A. Baron, H. Pietrak, przekł. S. Kalinowski, A. Caba, Synody i kolekcje praw II, Kraków 2007.
• Kreuzer S., Entstehung und Entwicklung der Septuaginta im Kontext alexandrinischer und frühjüdischer Kultur und Bildung, [w:] Septuaginta Deutsch. Erläuterungen und Kommentare zum griechischen Alten Testament, red. M. Karrer, W. Kraus, Bd.1, Stuttgart 2011, s. 3-39.
• Lemaire R., Christliches Verstehen des Alten Testaments und das Verhältnis Kirche – Israel. Eine Untersuchung zur Berücksichtung des Verhältnisses Kirche – Israel in christlichen Entwürfen zur Hermeneutik und Didaktik des Alten Testaments, Schenefeld 2004.
• List Barnaby (https://sites.google.com/site/poranekpana/list-barnaby-z-komentarzem, data dostępu: 19.03.2015).
• Luter M., Von den Juden und ihren Lügen, WA 53, 417-552 (https://archive.org/stream/werkekritischege53luthuoft#page/412/mode/2up i kolejne strony, data dostępu: 6.03.2015).
• Müller M., Die Septuaginta als Teil des christlichen Kanons, w: Die Septuaginta – Texte, Kontexte, Lebenswelten, Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament 219, red. M. Karrer, W. Kraus, Tübingen 2008, s. 708-727.
• Nycz R., Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1995.
• Pamiętamy: refleksje nad Szoa, Komisja ds. kontaktów religijnych z judaizmem, 13.03.1998 (http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/komisje_pontyfikalne/judaizm/pamietamy_19031998.html#, data dostępu: 6.03.2015).
• Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich, red. R. Rubinkiewicz, Rozprawy i Studia Biblijne 4, Warszawa 1999.
• Papieska Komisja Biblijna, Natchnienie i prawda Pisma świętego. Słowo, która od Boga pochodzi i mówi o Bogu, aby zbawić świat, Kielce 2014.
• Rosińska Z., Tożsamość odbiorcy. Psychoanalityczne punkty widzenia, [w:] Literatura – teoria – metodologia, red. D. Ulicka, Warszawa 2001, s. 357-379.
• Rösel M., Die graphe gewinnt Kontur. Die Stellung der Septuaginta in der Theologiegeschichte des Alten Testaments, TLZ 135 (2010), s. 639-652.
• Rudolph W., Micha – Nahum – Habakuk – Zephanja, KAT XIII/3, Gütersloh 1975.
• Rüger H.-P., Apokryphen I, [w:] Theologische Realenzyklopädie, 3, Berlin–New York 1978, s. 289-316.
• Sauer G., Jesus Sirach / Ben Sira, ATDA 1, Göttingen 2000.
• Schimdt W.H., Das Buch Jeremia: Kapitel 21-52, Alte Testament Deutsch, 21, Göttingen–Bristol CT 2013.
• Schneider J., Das Evangelium nach Johannes, ThHKNT Sonderband, Berlin 41988.
• Simon M., Israel im NT und in der Alten Kirche, [w:] RGG3 III, 2. elektronische Ausgabe, Berlin 2014.
• Slawik J., Historia powstania tekstu/ów Biblii Hebrajskiej, „Rocznik Teologiczny”, 55, 2013, s. 5-16.
• Thießen G., Neutestamentliche Überlegungen zu einer jüdisch-christlichen Lektüre des Alten Testaments, „Kirche und Israel“, 10, 1995, s. 115-136.
• Weiser A., Das Buch des Propheten Jeremia: Kapitel 1 – 25,23, Alte Testament Deutsch 20, Göttingen 1952.
• Westermann C., Genesis: I. Teilband Genesis 1-11, BK I/1, Neukirchen-Vluyn 21976.
• Wildberger H., Jesaja: I. Teilband Jesaja 1-12, BK X/1, Neukirchen-Vluyn 1972.
• Wilkens U., Der Brief an die Römer: 2. Teilband Röm 6-11, EKK VI/2, Neukirchen-Vluyn–Zürich–Einsiedeln–Köln 21987.
• Wolff H.W., Dodekapropheton 4: Micha, BK XIV/4, Neukirchen-Vluyn 1982.
• Wolff H.W., Jesaja 53 im Urchristentum, Berlin 31952.
• Wolter M., Das Israelproblem nach Gal 4,21–31 und Röm 9–11, „Zeitschrift Für Theologie Und Kirche“, 107, 2010, s. 1-30.
• Wolter M., Paulus. Ein Grundriss seiner Theologie, Neukirchen-Vluyn 2011.
• Wolter M., Was macht die historische Frage nach Jesus von Nazareth zu einer theologischen Frage?, [w:] Erinnerung an Jesus: Kontinuität und Diskontinuität in der neutestamentlichen Überlieferung. Festschrift für Rudolf Hoppe zum 65. Geburtstag, red. U. Busse, M. Reichardt, M. Theobald, BBB 166, Göttingen 2011, s. 12-36.
• Zenger E., Die Bibel Israels – Grundlage des christlich-jüdischen Dialogs, „Kirche und Israel“, 24 , 2009, s. 23-38.
• Zenger E., Überlegungen zu einem neuen christlichen Umgang mit dem sogenannten Alten Testament, „Kirche und Israel“, 10, 1995, s. 137-151.
• Zenger E. i in., Einleitung in das Alte Testament, Kohlhammer Studienbücher Theologie 1,1, Stuttgart–Berlin–Köln 42001.
• Zimmerli W., Ezechiel: I. Teilband Ezechiel 1-14, BK XIII/1, Neukirchen-Vluyn 1969.
• Żywica Z., Recenzja [Hermeneutyka Biblii żydowskiej i Starego Testamentu, tłum. M. Szczepaniak, Myśl Teologiczna 59, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008, ss. 271], „Collectanea Theologica”, 78/2, 2008, s. 197-207.