Alternacja systemowa. „Dobra zmiana” w perspektywie socjologii sfery publicznej

• Authors: Lech Szczegóła , Mariusz Kwiatkowski

Title variants

EN

Systemic Alternation. „Good Change” in the Perspective of Public Sphere Sociology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zmiany w Polsce po wyborach w 2015 roku są przedmiotem licznych komentarzy. Wielu autorów interpretuje je w kategoriach „demontażu” demokracji, osłabienia ustrojowych i kulturowych fundamentów systemu politycznego kształtowanego w Polsce po 1989 roku. W aparaturze pojęciowej nauk społecznych brakuje terminologii pozwalającej w sposób adekwatny opisywać obserwowany proces. Ma on cechy „zwrotu”, jest próbą kompleksowej reorientacji stylu działania państwa oraz projektującej go filozofii. Artykuł zawiera propozycję analizy tego procesu jako „alternacji systemowej”. Termin ten odnosimy do sytuacji, gdy naturalna w realiach demokracji alternacja władzy stanowi początek sekwencji działań i decyzji mających status ewolucyjnej zmiany reguł funkcjonowania systemu politycznego. Współcześnie obserwujemy co najmniej trzy takie przypadki: Polska, Węgry i Turcja. Ten kontekst, wraz z jego wieloma historycznymi analogiami, kieruje uwagę w stronę poszukiwania prawidłowości procesów dedemokratyzacji (Huntington 1995; Tilly 2008), autorytarnych zwrotów przeprowadzanych w ramach systemu demokratycznego oraz przy wykorzystaniu jego procedur.

EN

Phenomena and processes that emerged in Poland after the elections in 2015 are the subject of numerous comments. Many authors interpret them in terms of “dismantling” of democracy and weakening the political and cultural foundations of the political system shaped in Poland after 1989. The conceptual apparatus of social science is missing the terminology that would allow allowing to adequately describe the observed change. It features a “turn”, it is an attempt of comprehensive reorientation of the style of the state and its design philosophy .The article presents a proposal for the analysis of this process as a “systemic alternation.” We use this term to refer to a situation in which an alternation of power, which would be natural in democratic realities, constitutes a beginning of a sequence of actions and decisions with the status of evolutionary change of the rules of the political system. Today we observe at least three such cases: Poland, Hungary, and Turkey. This context, together with its many historical analogies, directs attention toward the search for the logics of the processes de-democratization (Huntington 1995; Tilly 2008), authoritarian turns carried out within the democratic system and using its procedures.

Keywords

PL

alternacja systemowa; sfera publiczna; system demokratyczny; dedemokratyzacja

EN

systemic alternation; public sphere; democratic system; de-democratization

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2017
• Issue: 4(227)
• Pages: 49-71

Contributors

author

Lech Szczegóła

• Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Socjologii, aleja Wojska Polskiego 69, 65-001 Zielona Góra

author

Mariusz Kwiatkowski

• Uniwersytet Zielonogórski, Instytut Socjologii, aleja Wojska Polskiego 69, 65-001 Zielona Góra

References

• Annusewicz, Olgierd. 2016. Ramowanie „dobrej zmiany”. Ramy językowe kampanii wyborczej Prawa i Sprawiedliwości na Twitterze w 2015 roku. „e-Politikon”. Kwartalnik naukowy Ośrodka Analiz Politologicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Numer XVII, s. 75–96.
• Bubula, Barbara. 2015. Reforma mediów. W: Myśląc Polska. Konwencja Programowa Prawa i Sprawiedliwości oraz zjednoczonej prawicy. Katowice, 3–5 lipca 2015 r. Opracował prof. Piotr Gliński, s. 110–112.
• Dahl, Robert. 2000. O demokracji. Tłum. M. Król. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Dahl, Robert. 1995. Demokracja i jej krytycy. Tłum. S. Amsterdamski. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Diamond, Larry. 1999. Developing Democracy. Toward Consolidation. Cambridge: Johns Hopkins University Press.
• Diamond, Larry i Marc Plattnet (red.). 1996. The Global Resurgence of Democracy. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Dobry, Michel. 1995. Socjologia kryzysów politycznych. Tłum. K. Wakar. Warszawa: WN PWN.
• Ekiert, Grzegorz. 2001. Prawidłowości transformacji w Europie Wschodniej. W: J. Miklaszewska (red.). Demokracja w Europie Środkowej 1989-99. Kraków: Instytut Studiów Strategicznych.
• Flis, Jarosław. 2016. Republika, rebelia, rewanż. „Tygodnik Powszechny” 5: 21–22.
• Fomina, Joanna i Jacek Kucharczyk. 2016. Populizm and protest in Poland. „Journal of Democracy” Volume 27, nr 4: 58–68.
• Gadowska, Kaja i Jan Winczorek. 2013. Sfera publiczna – funkcje, dysfunkcje, normy oficjalne i nieoficjalne. „Studia Socjologiczne” 1: 5–20.
• Garlicki, Jan. 2005. Demokracja i integracja europejska. Studium osobistych i politycznych orientacji dwóch pokoleń Polaków. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Garlicki, Jan. 2014. Legitymizacja systemu politycznego – poziomy, płaszczyzny i dylematy. W: J. Garlicki (red.). Legitymizacja transformacji i systemu politycznego w Polsce. Warszawa: Elipsa, s. 15–37.
• Held, David. 2010. Modele demokracji. Tłum. W. Nowicki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Huntington, Samuel. 1995.Trzecia fala demokratyzacji. Tłum. A. Dziurdzik. Warszawa: WN PWN.
• Kaczyński, Jarosław. 2016. Porozumienie przeciw monowładzy. Z dziejów PC. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Kaczyński, Jarosław. 2016a. Nie rozważałem zmiany premiera. Wywiad przeprowadzili Katarzyna Gójska-Hejke i Tomasz Sakiewicz. „Gazeta Polska” nr 40, 5 październik 2016.
• Kamiński, Antoni. 2016. Ścieżka nad urwiskiem. Rozmowa Rafała Wosia z prof. Antonim Kamińskim, członkiem Narodowej Rady Rozwoju przy prezydencie Andrzeju Dudzie, o słabości państwa i błędach strategii PiS. 3 maja 2016 http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1659676,1,prof-kaminski-o-zmianach-w-panstwie-pod-rzadami-pis.read (dostęp 14.07.2016).
• Kamiński, Antoni Z. 2017. III RP. Między Redaktorem a Prezesem?. „Rzeczy Wspólne” nr 24: 84–96.
• Krzemiński, Ireneusz. 2016. Wybory 2015. „Przegląd Polityczny” 137: 12–25.
• Kuźniar, Roman. 2016. Przeciw racji stanu. Polska PiS-u, barak na peryferiach, „Gazeta Wyborcza” 19.09.2016, http://wyborcza.pl/1,75968,20711272,przeciw-racji-stanu-polska-pis-u-barak-na-peryferiach.html (dostęp 25.09.2017).
• Linz, Juan. 1978. The Breackdown of Democratic Regimes: Crisis, Breackdown and Reequilibration. Baltimore – London.
• Linz, Juan i Alfred Stepan. 1996. Problems of Democratic Transition and Consolidation. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Lisiewicz, Piotr. 2016. To następny rok będzie decydujący. „Nowe Państwo” 11: 4–13.
• Merkel, Wolfgang. 1998. The Consolidation of Post-Autocratic Democracies: A Multi-level Model. „Democratization” 5 (3): 33–67.
• Mider, Daniel. 2014. Wymiar społeczny konsolidacji demokracji w Polsce. W: J. Garlicki (red.). Legitymizacja transformacji i systemu politycznego w Polsce. Warszawa: Elipsa, s. 37–54.
• O’Donnell, Guillermo. 2005. Demokracja delegacyjna. W: P. Śpiewak (red.). Przyszłość demokracji. Wybór tekstów. Tłum. P. Rymarczyk. Warszawa: Aletheia, s. 169–189.
• Pridham, Geoffrey. 2000. The Dynamics of Democratization. A Comparative Approach. London: Continuum International Publishing Group.
• Program PiS. 2014. Zdrowie, praca, rodzina. Program Prawa i Sprawiedliwości.
• Przeworski, Adam. 1991. Democracy and the Market. Cambridge: Cambridge University Press.
• Reykowski, Janusz. 2005. Pułapki demokratycznej transformacji. W: U. Jakubowska i K. Skarżyńska (red.). Demokracja w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, s. 15–30.
• Rychard, Andrzej i Henryk Domański (red.). 2010. Legitymizacja w Polsce. Nieustający kryzys w zmieniających się warunkach. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Sartori, Giovanni. 1994. Teoria demokracji. Tłum. P. Amsterdamski i D. Grinberg. Warszawa: WN PWN.
• Schedler, Andreas. 2001. Measuring Democratic Consolidation. „Studies in Comparative International Development” 1: 66–92.
• Schmitter, Philippe. C. 1994. The Proto-Science of Consolidology: Can it Improve the Outcome of Contemporary Efforts at Democratization? „Politikon” 12: 15–27.
• Schmitter, Philippe. C. 1995. Dangers, Dilemmas and the Prospects for Deconsolidation of Democracy. W: Democracy in Theory and Practice. Johns Hopkins University Press, s. 141–166.
• Sellin, Jarosław. 2015. Systemowa polityka historyczna. W: Myśląc Polska. Konwencja Programowa Prawa i Sprawiedliwości oraz zjednoczonej prawicy. Katowice, 3–5 lipca 2015 r. Opracował prof. Piotr Gliński, s. 112–113.
• Sokół, Wojciech. 1997. Legitymizacja systemów politycznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Staniszkis Jadwiga. 2016. Dla Kaczyńskiego władza znaczy przydeptać, kopnąć. Wywiad z prof. Jadwigą Staniszkis przeprowadził Adam Leszczyński. „Magazyn Gazety Wyborczej” 19 listopada 2016 http://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,20998851,jadwiga-staniszkis-dla-kaczynskiego-wladza-znaczy.html (dostęp 20.11.2016).
• Stasiński Maciej. 2016. Premier Szydło mówi Orwellem. „Gazeta Wyborcza” 22 listopada 2016 http://wyborcza.pl/7,75968,21011458,premier-szydlo-mowi-orwellem.html (dostęp 23.11.2016)
• Szczupaczyński, Jerzy. 2006. Dylematy konsolidacji demokratycznej w Polsce. W: M. Chałubiński (red.). Transformacje systemowe w Polsce i krajach postkomunistycznych. Pułtusk: Akademia Humanistyczna.
• Sztompka, Piotr. 2005. Socjologia zmian społecznych. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Śpiewak, Paweł (red.). 2005. Przyszłość demokracji. Wybór tekstów. Warszawa: Aletheia.
• Tilly, Charles. 2008. Demokracja. Tłum. M. Szczubiałka. Warszawa: WN PWN.
• Wasilewski, Jacek. 2001. Konsolidacja demokracji: aspekty instytucjonalne i społeczne. W: E. Hałas (red.). Rozumienie zmian społecznych. Lublin: KUL, s. 241–262.
• Wolski, Marcin. 2016. Bez wiwatu. „Nowe Państwo” 11: 98.