Model reprezentacji wartości dobra Światowego Dziedzictwa UNESCO dla miasta historycznego

• Authors: Szmygin Bogusław , Fortuna-Marek Anna , Siwek Andrzej

Title variants

EN

The Model of Representing the Value of the UNESCO World Heritage Property for the Historical City

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Ocena wartości dziedzictwa jest fundamentalnym problemem konserwatorstwa, a ochrona zabytkowych zespołów miejskich jednym z najtrudniejszych zadań konserwatorskich. Historyczne miasta wpisane na Listę UNESCO zostały scharakteryzowane i ocenione zgodnie z metodologią stosowaną w systemie Światowego Dziedzictwa. Uzasadnienia wartości dobra UNESCO, zawarte w Orzeczeniu Wyjątkowej Uniwersalnej Wartości, mają jednak ogólny i opisowy charakter. Na ich podstawie trudno formułować konkretne zalecenia dotyczące ochrony i zarządzania zespołem miejskim. Najcenniejsze zespoły miejskie są zarazem złożonymi, żywymi organizmami, które pełnią wiele współczesnych funkcji. Konieczne jest umiejętne połączenie ochrony wartości zabytkowych ze współczesnym użytkowaniem. Takiemu połączeniu służyć ma przedstawiony model reprezentacji wartości dobra Światowego Dziedzictwa UNESCO przez elementy składowe miasta. Analityczny model wartości i składowych miasta historycznego, który zawiera i łączy wartości opisane w Orzeczeniu WUW ze składowymi miasta historycznego, stanowić powinien punkt wyjścia dla ochrony i zarządzania dziedzictwem kulturowym miasta. W składowych historycznego miasta wyróżniono trzy poziomy analizy: grupy, podgrupy oraz obiekty/cechy. Grupy obejmują cztery zbiory – dzieła architektury, cechy zabudowy, układ przestrzenny oraz elementy niematerialne i mają charakter uniwersalny. Indywidualny charakter mają natomiast odpowiednie podgrupy składowych, które uwzględniają specyfikę danego zespołu miejskiego oraz konkretne obiekty/cechy będące nośnikami wartości w historycznym mieście. Metoda analizy oparta na modelu wartości i składowych dobra Światowego Dziedzictwa UNESCO dla miasta historycznego została zastosowana dla zabytkowego zespołu Krakowa, stanowiąc punkt wyjścia dla opracowywanego Planu Zarządzania dobra Światowego Dziedzictwa.

EN

Assessing the heritage value is a fundamental problem for monument conservation services and the protection of historical urban complexes is one of the most difficult tasks in the field of monument conservation. Historical cities entered in the UNESCO World Heritage List have been characterised and assessed in line with the methodology applied within the World Heritage system. However, justifications of the UNESCO site’s value included in the Statement of Outstanding Universal Value are of a general and descriptive character. It is hard to formulate specific recommendations concerning the protection and management of the urban complex on their basis. At the same time, the most valuable urban complexes are elaborate living organisms that perform numerous contemporary functions. It is necessary to expertly combine the protection of historical values with the present forms of use. The presented model of representing the value of the UNESCO World Heritage property through particular components of the city is supposed to allow this combination. An analytical model of values and components of the historical city, which includes and combines the values described in the Statement of OUV with components of the historical city, should form a point of departure for the protection and management of cultural heritage of the city. Three analytical levels have been distinguished within the components of the historical city: groups, sub-groups and objects/features. The groups comprise four sets – works of architecture, features of the built-up area, spatial layout, and intangible elements, all of which are of a universal character. In contrast, particular sub-groups of components exhibit an individual nature and take into account the specificity of a given urban complex as well as specific objects/features that act like the bearers of values in the historical city. A method of analysing based on the model of values and components of the UNESCO World Heritage property has been applied for the historical complex of Krakow, serving as a point of departure for the Management Plan of the World Heritage property presently under development.

Keywords

PL

dobro Światowego Dziedzictwa UNESCO,; nośniki wartości,; miasto historyczne,; wyjątkowa uniwersalna wartość,; zarządzanie dziedzictwem

EN

UNESCO World Heritage property,; bearers of values,; historical city,; outstanding universal value,; heritage management

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 7-45

Dates

published

2021

Contributors

author

Szmygin Bogusław

• prof. dr hab. inż., Politechnika Lubelska Nr ORCID: 0000-0003-0629-4495
• Prof. PhD (post-doctoral) Eng., Lublin University of Technology ORCID iD: 0000-0003-0629-4495

author

Fortuna-Marek Anna

• historyk sztuki, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy w Rzeszowie Nr ORCID: 0000-0002-1327-2545
• art historian, National Institute of Cultural Heritage, Regional Office in Rzeszów, ORCID iD: 0000-0002-1327-2545

author

Siwek Andrzej

• Narodowy Instytut Dziedzictwa, Oddział Terenowy w Krakowie Uniwersytet Jagielloński Nr ORCID: 0000-0002-3255-8768
• National Institute of Cultural Heritage Regional Office in Krakow Jagiellonian University, ORCID iD: 0000-0002-3255-8768

References

• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 sierpnia 2018 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (Dz.U. 2018, poz. 1609).
• Uchwała nr 82 Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie „Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019-2022”, (M. P. 2019, poz. 808); http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20190000808.
• UCHWAŁA NR XLII/544/12 RADY MIASTA KRAKOWA z dnia 4 kwietnia 2012 r. w sprawie zatwierdzenia ‚”Planu ochrony Parku Kulturowego Stare Miasto w Krakowie’”; https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D19115%26typ%3Du.
• UCHWAŁA NR XVIII/363/19 RADY MIASTA KRAKOWA z dnia 12 czerwca 2019 r. w sprawie ogłoszenia o podjęciu prac nad utworzeniem parku kulturowego pod nazwą Park Kulturowy Kazimierz ze Stradomiem; https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D24190%26typ%3Du.
• Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 710.).
• Adoption of Retrospective Statements of Outstanding Universal Value, Decision: 40 COM 8E, 2016; https://whc.unesco.org/en/ decisions/6841.
• Deklaracja w sprawie zachowania genius loci (ducha miejsca), Quebec 2008, wg Vademecum Konserwatora Zabytków, Lublin 2015, s. 179-181.
• Historic Centre of Kraków; https://whc.unesco.org/en/list/29/ documents/.
• Karta z Burra – Karta ICOMOS Australia w sprawie miejsc o znaczeniu kulturowym, Burra 1979, por. Vademecum Konserwatora Zabytków, Lublin 2015, s. 69-79.
• Konwencja o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Paryż 2003; http://niematerialne.nid.pl/Konwencja_UNESCO/Tekst%20Konwencji%20o%20ochronie%20dziedzictwa%20niematerialnego/.
• Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. przez Konferencję Generalną Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury na jej siedemnastej sesji (Dz.U. z dnia 30 września 1976 r.); https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ ochronie_swiatowego_dziedzictwa.pdf.
• Plan ochrony Parku Kulturowego Kazimierz ze Stradomiem (2020), oprac. J. Wowczak, A. Siwek, U. Forczek-Brataniec, P. Nosalska, A. Rykaczewska, R. Marcinek, Z. Myczkowski, mps w archiwum Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa.
• Plan ochrony Parku Kulturowego Stare Miasto (2012 r.), oprac. Z. Myczkowski, K. Wielgus, U. Forczek-Brataniec, K. Chajdys, K. Latusek, P. Nosalska, W. Rymsza-Mazur, O. Zapolska, mps; https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=167&sub_dok_id=167&sub=uchwala&query=id%3D19115%26typ%3Du.
• Plan zarządzania obiektem Światowego Dziedzictwa – informacje, Polski Komitet ds. UNESCO; https://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/procedura-wpisu/plan-zarzadzania/.
• The Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention (2019); https://whc.unesco.org/ en/guidelines/.
• Thematic studies for the World Heritage Convention; https://www.icomos.org/en/about-the-centre/publicationsdoc/monographic-series-3/198-thematic-studies-for-the-world-heritage-convention.
• Dąbrowska-Budziło K., Wśród panoram Krakowa. O przemianach widoków i o tym, jak je ocalić, Kraków 1990.
• De la Torre M., MacLean M., Mason R., Myers D., Heritage Values in Site Management Four Case Studies, Los Angeles 2005.
• Gurgul A., Stradom. Deweloper wyburzył część kamienicy. Konserwator wstrzymał prace, wyborcza.pl, 26 października 2019; https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,25349574,stradom-deweloper-wyburzyl-czesc-kamienicy-konserwator-wstrzymal.html?disableRedirects=true.
• Krawczyk J., Miejsce pamięci jako przedmiot refleksji teoretyczno-konserwatorskiej, Miejsca pamięci – definiowanie, interpretacja, ochrona = Places of memory - defining, interpretation, protection, red. B. Szmygin, Lublin 2019, s. 91-101.
• Nora P., Mémoire collective, [w:] Faire de l’íhistoire, sous la dir. de J. Le Goff, red. P. Nora, Paris 1974.
• Pawłowska K., Stakeholders in Processes Applied in Managing Properties Inscribed on the UNESCO World Heritage List, [w:] Management of UNESCO World Heritage Properties in Poland: Selected Issues, red. B. Szmygin, Warszawa 2015, s. 11-36.
• Pawłowski K., Witwicki M., Problemy oceny wartości zabytkowej historycznych zespołów miejskich, „Ochrona Zabytków” 1968, XXI, nr 4, s. 3-12.
• Preparing World Heritage Nominations, red. D. Marshall, Paris 2011; https://whc.unesco.org/en/preparing-world-heritage-nominations/.
• Rouba B., Wartościowanie, jako narzędzie służące podejmowaniu decyzji w procesie konserwacji-restauracji; Value Assessment as a Tool Supporting Decision-making in the Process of Conservation-restoration, [w:] Pod lupą konserwatora. Wymiana doświadczeń w kontekście rewitalizacji zamku w Lidzbarku Warmińskim; Under the Conservator’s Magnifying Glass: an exchange of experiences about the restoration of the castle in Lidzbark Warmiński, red. J. Weihs, Olsztyn 2016, ss. 11-20 (polski), ss. 21-30 (angielski).
• Siwek A., Kraków – historyczny zespół urbanistyczny. Ku nowej deklaracji wyjątkowej uniwersalnej wartości miejsca światowego dziedzictwa i monitorowaniu zachowania atrybutów wartości, [w:] Wyjątkowa uniwersalna wartość, a monitoring dóbr Światowego Dziedzictwa, red. B. Szmygin, Warszawa 2011, s. 84-115.
• Siwek A., Dziedzictwo XX i XXI wieku, a kształtowanie specjalności ochrona dóbr kultury, [w:] Rozpoznać przeszłość w teraźniejszości: dziedzictwo XX i XXI wieku, red. J. Kolano, J. Kolasińska, W. Rak, Kraków 2016, s. 9-18.
• Szmygin B., Kształtowanie koncepcji zabytku i doktryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin 2000, s. 238.
• Szmygin B., Atrybuty wyjątkowej uniwersalnej wartości, [w:] Wyjątkowa Uniwersalna Wartość a monitoring Dóbr Światowego Dziedzictwa, red. B. Szmygin, Warszawa 2011, s. 58-69
• Szmygin B., Światowe dziedzictwo UNESCO z perspektywy 40 lat, „Ochrona Zabytków” 2013, nr 66/1-4 (260-263), s. 167-177.
• Szmygin B., „Recommendation on the Historic Urban Landscape” – a new approach to protection of the World Heritage, [w:] Management of UNESCO World Heritage Properties in Poland – Selected Issues, Warszawa 2015, s. 173-193.
• Szmygin B., Światowe Dziedzictwo Kultury UNESCO – charakterystyka, metodologia, zarządzanie, Warszawa-Lublin 2016, s. 115-134.
• Szmygin B., Fortuna-Marek A., Siwek A., Assessing the Values of Heritage in SV System: the Method and Examples of Use, Lublin 2018.
• Szmygin B., Fortuna-Marek A., Siwek A., Zespół zamkowy w Janowcu: ocena wartości i plan zarządzania, Lublin 2020.
• Szpociński A., Miejsca pamięci (lieux demémoire), „Teksty Drugie” 2008, nr 4, s. 11-20.
• Szpociński A., Nośniki pamięci, miejsca pamięci, „Sensus Historiae”, t. XVII (2014/4) s. 17-26.
• Vigneron S., From local to World Heritage: a comparative analysis, „The Historic Environment: Policy & Practice” 2016, nr 7: 2-3, s. 115-132.
• Wijesuriya G., Thompson J., Young Ch., Managing Cultural World Heritage, Paris 2013, s. 38-40; http://whc.unesco.org/en/managing-cultural-world-heritage/.
• Witwicki M., Kryteria oceny zabytkowych zespołów miejskich, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków” 1967, Seria B, T. XVIII.
• Zachariasz A., Zielony Kraków: dla przyjemności i pożytku Szanownej Publiczności, Kraków 2019.
• Zalasińska K., Zeidler K., Wykład prawa ochrony zabytków, Warszawa 2015, s. 74-76.

Identifiers

ISSN

0029-8247