Transformacja ciała ludzkiego jako wyraz świadomości i istnienia duchowości w kulturze łużyckiej

• Authors: Żychlińska Justyna

Title variants

The transformation of the human body as an expression of the existence of consciousness and spirituality in the Lusatian Culture

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Abstract: The human body and its theoretical possibilities of change or transformation have not yet been discussed in publications. Assuming that the source of information about a person can both be their remains and iconography, this article attempts to approach this issue based on two sources: a graphical representation of the object that could be used to transform the human body - i.e. a wand and the narrative scene representing the transformation. On the vessel from Smuszewo, Wągrowiec district, there is the figure of a man holding a wand in his right hand. He is surrounded by many small holes - it is highly probable that they are a graphical representation of the human transformation when touching the wand (Fig. 1B). For the Nadziejewo vessel, Środa Wielkopolska district, Greater Poland Voivodeship, another interpretation is proposed other than the published one (Mikłaszewska-Balcer 1973, Fig. 1). This interpretation assumes that the first person is the man responsible for the ritual of body change, and on right the ritual wand is depicted. Other figures visible on the left side of the picture show the transformation of the body - at the beginning the change is in the legs (from none to three), and at the end the evident transformation of the entire body. What is the most important is that the last of the three figures are connected by a line of holes which emphasis the most important stage of transformation, i.e. obtaining a new state (Fig. 1A). The scene was explained as a graphical presentation of the transition of the human body to the world of the sacrum. This is further evidence and support for including the Lusatian Culture into the orbit of a pan-European system of a mythological axial era. One of the characteristics of this sphere was a focus on the world of values, which were needed to protect against negative external factors, and was realised inter alia through magical acts.

Keywords

PL

archeologia; transformacja; ciało ludzkie; dusza; kultura łużycka

EN

archaeology; transformation; human body; soul; Lusatian Culture

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2015
• Volume: 11
• Pages: 33-44

Dates

published

2015

Contributors

author

Żychlińska Justyna

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Katedra Archeologii i Cywilizacji Starożytnych

References

• Edda poetycka. Przeł. A. Załuska-Strömberg, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk (red. nauk.). Przeł. W. Borowski et al. Wyd. 3 popr. Poznań-Warszawa 1980.
• Snorri Sturluson. Edda młodsza prozaiczna. Przeł. J. Lelewel. Wst. A. Sarwa. Warszawa 2009.
• Publius Cornelius Tacitus. Germania. Przeł. T. Płóciennik. Wst. i koment. J. Kolendo. Poznań 2008.
• Bąbel J.T. 1979. Kosmos i przeznaczenie. Wśród bogów neolitu III. „Z otchłani wieków 45/2, 136-142.
• Bourguignon E. 1974. Cross-cultural Perspectives on the Religious Uses of Altered States of Consciousness. W: I.I. Zaretsky, M.P. Leone (red.), Religious Movements in Contemporary America. Princeton, 228-243.
• Breniquet C. 2010. Weaving in Mesopotamia during the Bronze Age. W: C. Michel, M.-L. Nosch (red.), Textile Terminologies in the Ancient Near East and the Mediterranean from the 3rd to the 1st Millennia BC, 52-80. Ancient Textiles Series 8.
• Cottica D. 2008. Spinning in the Roman world. From everyday craft to metaphor of destiny. W: M.-L. Nosch, C. Gilis (red.), Ancient Textiles. Production, Craft and Society. Proceedings of the First International Conference on Ancient Textiles, held at Lund Sweden, and Copenhagen, Denmark, on March 19-23, 2003, 220-228. Ancient Textiles Series 1.
• Dąbrowski J. 1972. Powiązania ziem polskich z terenami wschodnimi w epoce brązu. Wrocław.
• Dubos R. 1970. Człowiek, środowisko, adaptacja. Przeł. S. Bogusławski, A. Czerwiński, Warszawa.
• Dumézil G. 2006. Bogowie Germanów. Szkice o kształtowaniu się religii skandynawskiej. Przeł. A. Gronowska. Warszawa.
• Durczewski D. 1985. Gród ludności kultury łużyckiej z okresu halsztackiego w Smuszewie, woj. pilskie 1. Poznań.
• Ellis Davidson H. 1998. Roles of the Northern Goddess. London-New York.
• Gadamer H.G. 2007. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Przeł. i wst. B. Baran. Warszawa.
• Gallus S. 1934. A soproni Burgstall alakos urnái / Die figuralverzierten Urnen vom Soproner Burgstall. Budapest. Archaeologia Hungarica 13.
• Gardeła L. 2009. Tkając myśli. Czynności domowe i ich metafory w epoce wikingów. W: M. Bogacki, M. Franz, Z. Pilarczyk (red.), IV Międzynarodowa Sesja Naukowa Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego. Gospodarka Ludów Morza Bałtyckiego. Toruń, 48–100.
• Gąssowski J. 1979. Mitologia Celtów. Warszawa.
• Gediga B. 1970. Motywy figuralne w sztuce ludności kultury łużyckiej. Wrocław.
• Gellner E. 1982. Relativism and universals. W: M. Hollis, S. Lukes (red.), Rationality and relativism. Oxford.
• Kristiansen K. 2011. Theory does not die it changes direction. W: J. Bintliff, M. Pearce (red.), The Death of archaeological Theory? Oxford, 72–79.
• Krzak Z. 2007. Od matriarchatu do patriarchatu. Warszawa.
• Malinowski T. 2006. Komorowo, stanowisko 1. Grodzisko kultury łużyckiej – faktoria na szlaku bursztynowym. Rzeszów.
• Malotki E. 1999. The use of hallucinogenic plants by the archaic-basketmaker rock art creators of the Palavayu, Northeast Arizona: the case for datura. W: S.M. Freers (red.), American Indian Rock Art 25, 101–120.
• Matczak M.D. 2012. Przeszłość społeczna. W: K. Kajda, D. Kobiałka (red.), Myśl – percepcja i ekspresja. Poznań, 21–42.
• Matczak M.D. 2013. Archeologia ciała. Przegląd Archeologiczny 61, 51–75.
• McCafferty S.D., McCafferty G.G. 1998. Spinning and weaving as female gender identity in post-classic Mexico. W: K. Hays-Gilpin, D.S. Withley (red.), Reader in Gender Archaeology. London, 213–230.
• Mierzwiński A. 2012. Tajemnice pól popielnicowych. Pogranicze doczesności i zaświatów w perspektywie pradziejowej antropologii śmierci. Wrocław.
• Mikłaszewska-Balcer R. 1973. Halsztackie naczynie z ornamentyką figuralną. Wiadomości Archeologiczne 38/2, 201–208.
• Minta-Tworzowska D. 2011. Zmienność kulturowa i społeczna w ujęciu archeologii. Przegląd Archeologiczny 59, 5–26.
• Minta-Tworzowska D. 2012. Archeologia wobec problematyki zmiany społecznej. W: B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.), Rytm przemian kulturowych w pradziejach i średniowieczu. Biskupin–Wrocław. Biskupińskie Prace Archeologiczne 9, 55-73.
• Oświęcimski S. 1989. Zeus daje tylko znak, Apollo wieszczy osobiście. Starożytne wróżbiarstwo greckie. Wrocław.
• Panofsky E. 1971. Ikonografia i ikonologia. W: J. Białostocki (red.), Studia z historii sztuki. Warszawa.
• Parandowski J.1987. Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Wyd. 20. Poznań.
• Rozwadowski A. 2013. Na tropach korzeni szamanizmu w Azji Środkowej. Refleksja o poznawczym potencjale sztuki naskalnej. W: M. Roszczynialska, K. Wądolny-Tatar (red.), Kamień w literaturze, języku i kulturze. Kraków, 186–205.
• Rzymskie epitafia 1990. Rzymskie epitafia, zaklęcia i wróżby. Wyb. i oprac. L. Storoni Mazzolani. Przeł. i wst. S. Kasprzysiak. Warszawa.
• Sarwa A. 2006. Czciciele ognia, czasu i szatana. Zaświaty w religiach Iranu. Sandomierz.
• Słupecki L.P. 2003. Mitologia skandynawska w epoce Wikingów. Kraków.
• Toledano J. 2005. Magia egipska. Wiedza tajemna w starożytnym Egipcie. Przeł. B. Piotrowska. Warszawa.
• Wees van H. 2005. Trailing tunics and sheepskin coats. Dress and status in early Greece. W: C. Leland, M.H. Harlow, L.L. Lewellyn-Jones (red.), The Clothed Body in the Ancient Word. Oxford, 44–51.
• Wężowicz-Ziółkowska D. 2014. Jednostki pamięci kulturowej. Próba kulturoznawczej redefinicji i interpretacji hipotezy memetycznej. Teksty z ulicy. Zeszyt memetyczny 15, 11–26.
• Woźny J. 2010. Wierzenia we wczesnych okresach epoki żelaza na ziemiach polskich w świetle oddziaływań zewnętrznych centrów kulturowych. W: B. Gediga, W. Piotrowski (red.), Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu się oblicza kulturowego Europy Środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza. Biskupin–Wrocław, 317–331.
• Wujewski T. 1991. Anatolian Sepulchral Stelae in Roman Times. Poznań.
• Żychlińska J. 2015. Ornamentyka naczyń glinianych jako pomost transkulturowy. W: A. Michałowski, M. Teska, M. Żółkiewski (red.), Viator per devia scientiae itinera. Studia nad problematyką okresów przedrzymskiego, wędrówek ludów i wczesnego średniowiecza. Poznań, 43–50.
• Żychlińska J. w druku. „Altered states of consciousness” – in Bronze Age and Early Iron Age. W: J. Żychlińska, A. Głowacka-Penczyńska, A. Klonder (red.), Jedzą, piją, lulki palą. Kulturowe aspekty korzystania z używek na przestrzeni dziejów 1: Używki w świetle źródeł archeologicznych i historycznych. Bydgoszcz.

Notes

Dział: Studia i Materiały

Identifiers

ISSN

0076-5236