Tadeusz Kuncewicz, ‘Podkowa’, and his Attempt to Reach the American Zone in July 1945

• Authors: Friedl Jiri

Title variants

PL

Tadeusz Kuncewicz ps. „Podkowa” i jego próba dotarcia do strefy amerykańskiej w lipcu 1945 r.

• Languages of publication: EN

Abstracts

PL

Podjęta przez Tadeusza Kuncewicza i jego oddział próba dotarcia do amerykańskiej strefy okupacyjnej w lipcu 1945 r. jest powszechnie znana. Jednakże opracowania naukowe utrzymują, że jego działania miały związek z Brygadą Świętokrzyską stacjonującą w lecie 1945 r. w zachodnich Czechach. Co więcej, działalność Kuncewicza i jego współtowarzyszy na terytorium Czechosłowacji była owiana tajemnicą, a w wydanych dotychczas opracowaniach można napotkać wiele błędów. Niedawno odkryte archiwalne dokumenty pozwalają nam odtworzyć, co rzeczywiście się wydarzyło po dotarciu oddziału Kuncewicza na terytorium Czechosłowacji. Wiadomo, że Kuncewicz i jego ludzie znaleźli się w niewielkim miasteczku Šluknov (zachodnie Czechy) przypadkowo i prawdopodobnie nawet nie zdawali sobie sprawy, że są na terytorium Czechosłowacji. Niestety natknęli się tam na porucznika czechosłowackiej armii, Josefa Šindelářa, który postanowił sprawdzić tożsamość Polaków w pobliskim posterunku sowieckim. Ponieważ dla Kuncewicza i jego towarzyszy oznaczałoby to koniec podróży na Zachód, w drodze na posterunek Polacy podążający za samochodem Šindelářa postanowili udać, że ich pojazd się zepsuł. Šindelář oraz jego kierowca Vlastimil Malina zostali następnie rozbrojeni i zastrzeleni w lesie. Kochanka Šindelářa, Margit Maschke, która podróżowała wraz z nim, została przez Polaków uprowadzona, a później wypuszczona w pobliżu miejscowości Klášterec nad Ohrzą. Polacy dotarli do amerykańskiej strefy okupacyjnej w zachodnich Czechach Amerykańscy urzędnicy, dowiedziawszy się, że Kuncewicz i jego ludzie zamordowali dwóch czechosłowackich żołnierzy, wydali ich w ręce czechosłowackiego kontrwywiadu. Polacy zostali oskarżeni o współpracę z nazistowską organizacją Werwolf. W drodze do więzienia podjęli nieudaną próbę ucieczki. W rezultacie ośmiu z nich zostało zastrzelonych; dziewięciu schwytano, a tylko pięciu udało się uciec. Dziewięciu Polaków – w tym Kuncewicza – torturowano podczas przesłuchania (dwóch z nich zmarło w niewoli) i zmuszono do przyznania się do zabójstwa Šindelářa we współpracy z Werwolfem. Oczywiście wszyscy później odwołali swoje zeznania. Przesłuchanie prowadził kapitan Vilém Dovara, który został potem skazany za popełnione w tamtym czasie na czeskim pograniczu zbrodnie przeciwko niemieckiej ludności cywilnej. Polacy byli przetrzymywani w więzieniu (bez procesu) przez niemal dwa lata. Po pewnym czasie udało im się skontaktować z polską ambasadą w Pradze. Ponieważ żaden z nich nie był bezpośrednim sprawcą morderstwa, czechosłowackie władze odesłały ich do Polski, gdzie wszyscy zostali skazani na karę więzienia za wcześniejszą antykomunistyczną działalność w Polsce.

Keywords

EN

Tadeusz Kuncewicz; escape to the West; Czechoslovakia

PL

Tadeusz Kuncewicz; ucieczka na zachód; Czechosłowacja

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2018
• Issue: 31
• Pages: 356-385

Contributors

author

Friedl Jiri

• Czeska Akademia Nauk w Brnie

References

• Friedl J., Jak to bylo s vraždou v lese Botzenberg? Příspěvek k ilegálním útěkům polských občanů přes Českosloveno na Západ a k poměrům v pohraničí v roce 1945, “Historie a vojenství” 55, 2016, No. 4.
• Šturz J., Vražda v lese Botzenberg, “Hlas revoluce”, 1987, no 29, 19. 7. 1987.
• Friedl J., Żołnierze banici. Brygada Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych w Czechach w 1945 roku, Gdańsk 2016.
• Materski W., Stefan Litauer. Przyczynek do biografii, “Dzieje Najnowsze” 2011, nr 2 (48).
• Staněk T., Perzekuce 1945. Perzekuce tzv. státně nespolehlivého obyvatelstva v českých zemích (mimo tábory a věznice v květnu – srpnu 1945), Prague 1996.
• Bartošek K., Pichlík K., Hanebná role amerických okupantů v západních Čechách v roce 1945, Prague 1951.
• Bartošek K., Pichlík K., Američané v západních Čechách v roce 1945, Prague 1953.
• Bílek J., Vojenské aspekty čs. – polského sporu o Těšínsko v roce 1945 (od ozbrojených zámyslů k politickému řešení), “Historie a vojenství” 49, 2000, No. 2.
• Siemaszko Z.S., Narodowe Siły Zbrojne, London 1982.
• Chodakiewicz M.J., Narodowe Siły Zbrojne. “Ząb” przeciw dwóm wrogom, Warsaw 1999.
• Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny. Tom I. Kraków–Warszawa–Wrocław 2002.
• Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989, Warsaw 2003.
• Zimerman V., Národní mstitel, Řepín 2000.
• Staněk T., Poválečné “excesy” v českých zemích v roce 1945 a jejich vyšetřování, Prague 2005.
• Nowak S., Oddziały wyklętych, Warsaw sine datum.
• Vysídlení Němců a proměny českého pohraničí 1945–1951. Duben – srpen/září 1945: “Divoký odsun” a počátky osídlování, tom II.1., (Ed.) A. von Araburg – T. Staněk, Středokluky 2011.
• Marek J., Bojová činnost polské 2. armády na severu Čech v květnu 1945 “Historie a vojenství” 54, 2005, No. 2.
• Wnuk R., Konspiracja akowska i poakowska na Zamojszczyźnie od lipca 1945 do 1956 roku, Lublin 1992.
• Plachý J., Československo jako tranzitní země polské emigrace po roce 1945, [w:] Slovenská republika 1939–1945 očami mladých historikov IV. Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie, Banská Bystrica 14. – 15. apríla 2005, (Ed.) M. Šmigeľ – P. Mičko, Banská Bystrica 2005.
• Plachý J., Tajné přepážky polského podzemí v Československu po roce 1945, “Historie a vojenství” 60, 2011, No. 3.
• Friedl J., Delegatura Polskiej Misji repatriacyjnej w Pilznie. Udział w nielegalnych przerzutach Polaków oraz ucieczka pracowników na Zachód w 1945 roku, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 142, 2015, No. 1.