Jak pacjenci z chorobą Alzheimera opisują osoby, miejsca i sytuacje? Charakterystyka trudności w zakresie komunikacji językowej w łagodnej fazie otępienia

• Authors: Domagała Aneta

Title variants

EN

How Do Patients with Alzheimer’s Disease Describe Persons, Places and Situations? Description of Difficulties in Linguistic Communication in the Mild Stage of Dementia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonano charakterystyki trudności w zakresie komunikacji językowej u osób z chorobą Alzheimera w łagodnym stadium otępienia, mając za podstawę wyniki badań empirycznych odnoszących się do opisu jako formy wypowiedzi mówionej, przeprowadzonych w grupie 60 osób w ramach projektu badawczego pt. „Narracja i jej zaburzenia w przebiegu choroby Alzheimera. Skala sprawności narracyjnych jako technika diagnostyczna w otępieniu alzheimerowskim” (kierownik projektu: A. Domagała; 39. konkurs projektów badawczych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, NN104 155339). Artykuł ten stanowi drugą część opracowania dotyczącego możliwości językowych pacjentów z odniesieniem do różnych rodzajów opisu (postaci, wnętrza, sytuacji) w aspekcie makro- i superstruktury tekstu (w pierwszej części opracowania zaprezentowano wyniki analiz odnoszące się do umiarkowanej fazy otępienia – Domagała 2018). W tej części w analogiczny sposób (przy wyborze tych samych zjawisk i zakresu ich analizy co uprzednio w przypadku pacjentów z otępieniem umiarkowanym) unaoczniono ujawniające się stosunkowo wcześnie trudności z określaniem tematu wypowiedzi (najczęściej w przypadku opisu sytuacji, najrzadziej w przypadku opisu miejsca), wskazywanie przez pacjentów na własną niekompetencję, własne ograniczenia, niemożność sprostania wymaganiom związanym z konstruowaniem wypowiedzi w aspekcie makrostrukturalnym (najczęściej w przypadku opisu sytuacji, nieco rzadziej w przypadku opisu miejsca i opisu osób), manifestujące się w niektórych wypowiedziach znaczące trudności w aspekcie superstrukturalnym (najczęściej w przypadku opisu osób).

EN

The paper presents difficulties in linguistic communication in Alzheimer’s patients (in the moderate stage dementia) on the basis of empirical studies concerning description as a form of spoken utterance, conducted in a 60-person group as part of the research project ‘Narrative and Its Disorders in the Course of Alzheimer’s Disease. The Scale of Narrative Skills as a Diagnostic Technique in Alzheimer’s Dementia (project manager: Dr Aneta Domagała; the 39th Competition of Ministry of Science and Higher Education for research projects NN10415339). The present article is the second part of the study on the linguistic abilities of patients with regard to different kinds of description (of persons, interiors, situations) from the angle of the macro- and superstructure of text (Part One of the study presented the results of analyses concerning the moderate stage of dementia – Domagała 2018). The present part, analogously (having selected the same phenomena and scopes of their analyses as previously in the cases of patients with moderate dementia) demonstrates difficulties with defining the subject of utterances that manifest themselves comparatively early (most often in the case of descriptions of situations, least often in the case of descriptions of interiors), showing their incompetence by the patients themselves, their own limitations, inability to meet the requirements related to utterance building from the macrostructural perspective (most often in the case of descriptions of situations, less frequently in the case of descriptions of interiors and descriptions of persons), significant difficulties manifested in some utterances from the superstructural angle (most often in the case of descriptions of persons).

Keywords

PL

choroba Alzheimera; łagodna faza otępienia; opis; wypowiedź mówiona

EN

Alzheimer’s disease; mild stage dementia; description; spoken utterance

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2020
• Volume: 49
• Issue: 2
• Pages: 103-119

Dates

published

2021-06-02

Contributors

author

Domagała Aneta

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

• Arkin S., Mahendra N., 2001, Discourse analysis of Alzheimer,s patients before and after intervention: Methodology and outcomes, “Aphasiology” 15, 6, s. 533–569.
• Carrilloa M.C., Deanb R.A., Nicolasc F., David S., Millerd D.S., Bermane R., 2013, Revisiting the framework of the National Institute on Aging-Alzheimer’s Association diagnostic criteria, “Alzheimer’s & Dementia”, 9, s. 594–601.
• Domagała A., 2015a, Logopedic Examination of the Patient with Alzheimer’s Dementia, “Acta Neuropsychologica”, 13 (1), s. 11–23.
• Domagała A., 2015b, Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim, Lublin.
• Domagała A., 2018, Jak pacjenci z chorobą Alzheimera opisują osoby, miejsca i sytuacje? Charakterystyka trudności w zakresie komunikacji językowej w umiarkowanej fazie otępienia, „Logopedia”, 47–1, s. 129–144 (w wersji anglojęzycznej: Domagała A., 2018, How Do Patients with Alzheimer’s Disease Describe Persons, Places and Situations? Description of Difficulties in Linguistic Communication in the Moderate Stage of Dementia, „Logopedia”, 47–1, s. 99–114 [edycja cyfrowa: www.logopedia.umcs.lublin.pl]).
• Domagała A., Sitek E., 2018, Choroba Alzheimera w świetle aktualnych kryteriów diagnostycznych, [w:] A. Domagała, E. Sitek, Choroba Alzheimera. Zaburzenia komunikacji językowej, Gdańsk, s. 26–44.
• Dubois B., Hampel H., Feldman H.H., Scheltens P., Aisen P., Andrieu S., Bakardjian H., Benali H., Bertram L., Blennow K., Broich K., Cavedo E., Crutch S., Dartigues J. F., Duyckaerts C., Epelbaum S., Frisoni G.B., Gauthier S., Genthon R., Gouw A.A., Habert M.O., Holtzman D.M., Kivipelto M., Lista S., Molinuevo J.L., O’Bryant S.E., Rabinovici G.D., Rowe C., Salloway S., Schneider L.S., Sperling R., Teichmann M., Carrillo M.C., Cummings J., Jack C.R. Jr., 2016, Preclinical Alzheimer’s disease: Definition, natural history, and diagnostic criteria, “Alzheimer’s & Dementia”, 12, s. 292–323.
• Dubois B., Feldman H.H., Jacova C., DeKosky S.T., Barberger-Gateau P., Cummings J., Delacourte A., Galasko D., Gauthier S., Jicha G., Meguro K., O’Brien J., Pasquier F., Robert P., Rossor M., Salloway S., Stern Y., Visser P.J., Scheltens P., 2007, Research criteria for the diagnosis of Alzheimer’s disease: revising the NINCDS–ADRDA criteria, “Lancet Neurology”, 6, s. 734–46.
• Dubois B., Feldman H.H., Jacova C., Hampel H., Molinuevo J.L., Blennow K., DeKosky S.T., Gauthier S., Selkoe D., Bateman R., Cappa S., Crutch S., Engelborghs S., Frisoni G.B., Fox N.C., Galasko D., Habert M.O., Jicha G.A., Nordberg A., Pasquier F., Rabinovici G., Robert P., Rowe C., Salloway S., Sarazin M., Epelbaum S., de Souza L.C., Vellas B., Visser P.J., Schneider L., Stern Y., Scheltens P., Cummings J.L., 2014, Advancing research diagnostic criteria for Alzheimer’s disease: the IWG-2 criteria, “Lancet Neurology”, 3(6), s. 614–29.
• Fleming V.B., Harris J.L., 2008, Complex discourse production in mild cognitive impairment: Detecting subtle changes, “Aphasiology”, 22 (7–8), s. 729–740.
• Laws, K.R., Adlington R.L., Gale T.M., Moreno-Martinez F.J., Sartori G., 2007, A meta-analytic review of category naming in Alzheimer’s disease, “Neuropsychologia”, 45, s. 2674–2682.
• Mackenzie C., Brady M., Norrie J., Poedjianto N., 2007, Picture description in neurologically normal adults: Concepts and topic coherence, „Aphasiology” 21, 3/4, s. 340–354.
• McKhann G.M., Knopman D.S., Chertkow H., Hyman B.T., Jack C.R. Jr, Kawas CH., Klunk W.E., Koroshetz W.J. , Manly J.J., Mayeux R., Mohs R.C., Morris J.C., Rossor M.N., Scheltens P., Carrillo M.C., Thies B., Weintraub S., Phelps C.H., 2011, The diagnosis of dementia due to Alzheimer’s disease: recommendations from the National Institute on Aging-Alzheimer’s Association workgroups on diagnostic guidelines for Alzheimer’s disease, “Alzheimer’s & Dementia”, 7(3), s. 263–269.
• Osiejuk E., 1994, Problematyka dyskursu w neuropsychologii poznawczej, Warszawa.
• Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków.
• Ożóg K., 1991, Elementy metatekstowe ze składnikiem mówię w polszczyźnie mówionej, [w:] Język a kultura, t. 4, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław, s. 183–194.
• Sitek E., 2018, Mowa w chorobie Alzheimera, [w:] A. Domagała, E. Sitek, Choroba Alzheimera. Zaburzenia komunikacji językowej, Gdańsk, s. 62–70.
• Taler V., Phillips N. A., 2008, Language performance in Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment: A comparative review, “Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology” 30 (5), s. 501–556.
• Tsantali E., Economidis D., Tsolaki M., 2013, Could language deficits really differentiate Mild cognitive Impairment (MCI) from mild Alzheimer’s disease? „Archives of Gerontology and Geriatrics” 57, s. 363–270.
• Wesson Ashford J., Borson S., O’Hara R., Dash P., Frank L., Robert P., Shankle W.R., Tierney M.C., Brodaty H., Schmitt F.A., Kraemer H.C., Buschke H., 2006, Should older adults be screened for dementia?, “Alzheimer’s & Dementia” 2, s. 76–85.
• Witosz B., 1997, Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji, Katowice.
• Witosz B., 2001, Między opowiadaniem a opisem (O wykorzystaniu teorii współczesnej lingwistyki w typologii gatunków mowy), [w:] Praktyki opowiadania, red. B. Owczarek, Z. Mitosek, W. Grajewski, Kraków, s. 23–43.
• Wolańska E., 2017, Nowe formy rehabilitacji neurologopedycznej jako odpowiedź na nowe formy farmakoterapii w chorobie Alzheimera, „Poradnik Językowy”, z. 6, s. 39–52.

Identifiers

DOI

10.24335/dvy9-k841