Uzbrojenie Królów Polski

• Authors: Cieśla Mariusz

Title variants

EN

The arms and armour of the kings of Poland

RU

Оружие польских королей

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article attempts at presenting personal armaments of the Polish kings. The topic is a difficult one as the arms were not always signed, and the inventory of royal weapons were of a very general character. There is no doubt that Polish rulers had their own armaments. Most information concerns the armoury of King Sigismund II Augustus (1548-1572) and the court courtiers working for the aforementioned monarch. The most famous ones were brothers, Florian and Walenty (Valentin) Sibenbürger from Nuremberg. The most significant dilemma as regards royal arms is connected with Augustus II the Strong and Augustus III. The arms signed with royal coat of arms, alongside the Wettin coat of arms, is presently located at Staatliche Kunstsammlungen in Dresden and is exhibited there at the permanent exhibition. The arms of our other rulers are currently located outside Poland and constitute the ornaments of the old weapons collection.

RU

В статье описано личное оружие польских королей. Это сложная тема, т.к. на оружии нет клейма, а опись королевского оружия содержит информацию общего характера. Не вызывает сомнений, что у польских властителей были собственные арсеналы. Больше всего известно об арсенале Сигизмунда II Августа (1548–1572) и о придворных оружейниках, работавших на этого монарха. Самыми известными были братья Флориан и Валентин Зибенбургеры из Нюрнберга. Больше всего вопросов возникает по поводу оружия Августа II Сильного и Августа III. Оружие с королевскими гербами наряду с родовыми гербами Веттинов в настоящее время находится в постоянной экспозиции Государственных художественных собраний Дрездена. Оружие других польских королей также находится за пределами Польши и является украшением коллекций исторического оружия.

Keywords

EN

arms; arsenal; body armour; exhibits; weapon

RU

оружие; вооружение; доспехи; Арсенал; экспонаты

• Publisher: Ośrodek Badań Historii Wojskowej Muzeum Wojska w Białymstoku
• Journal: Studia z Dziejów Wojskowości
• Year: 2017
• Volume: 6
• Pages: 9–52

Contributors

author

Cieśla Mariusz

• Muzeum Militarów Muzuem Miejskiego Wrocławia

References

• 101 Arcydzieł dawnych mistrzów XV–XVIII wieku. Uzbrojenie-broń-tapiserie, Malbork 2002.
• Angelucci A., Catalogo della Armeria Reale di Torino, Torino 1890.
• Arend W., Ein werk des Kunz Lochner in der Moskauer Rüstkammer, „Zeitschrift für historische Waffen-und Kostümkunde”, t. XIV, 1935/1936.
• Aroldi M., Armi ed Armature italiane fino al. XVIII secolo, Milano 1961.
• Bäumel J., Rüstkammer, München–Berlin 2004.
• Blair C., European Armour, circa 1066 to circa 1700, London 1958.
• Blair C., The Emperor Maximilian’s Gift of Armour to King Henry VIII and the
• Silvered and Engraved Armour at the Tower of London, „Archaeologia”, t. XCIX, 1965.
• Boccia L. G., Coelho E. T., L’Arme dell’ Armatura in Italia, Milano 1968.
• Boccia L. G., Dizionari terminologici. Armi difensive del Medioevo all’ Eta Moderna, Florence 1982.
• Bocheński Z., Armaty Oswalda Baldnera, „Rocznik Krakowski”, t. XXVIII, 1937.
• Bocheński Z., Bechter z roku 1580 i jego pochodzenie na tle typologiczno-porównawczym, „Studia i Materiały do Dziejów Dawnego Uzbrojenia i Ubioru Wojskowego”, cz. V, Kraków 1971.
• Bocheński Z., Dwie nieznane armatki Oswalda Baldnera na Zamku wawelskim, „Rocznik Krakowski”, t. XXVIII, 1937.
• Bocheński Z., Krakowski cech mieczników, Kraków 1927.
• Bocheński Z., O sztuce płatnerskiej i zbrojach Kunza Lochnera (1510–1567) wykonanych dla Polski, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1957, nr 2.
• Bocheński Z., Uwagi o płatnerzach krakowskich, „Broń i Barwa”, t. IV, 1937, z. 3.
• Bochnak A., Mecenat Zygmunta Starego w zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia do Dziejów Wawelu”, t. II, 1960.
• Boeheim W., Album hervorragender Gegenstände aus der Waffensammlung des allerhöchsten Kaiserhauses, Wien 1894.
• Boeheim W., Das K.K. Schloss Ambras in Tirol. Beschreibung des Gebäudes und
• der Sammlungen, Wien 1882.
• Boeheim W., Die Waffenschmiede Seusenhofer, ihre Werke und ihre Beziehungen zu Habsburgischen und anderen Retention, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses”, t. XX, 1899.
• Boeheim W., Handbuch der Waffenkunde, Leipzig 1890.
• Boeheim W., Meister der Waffenschmiedekunst vom XIV. bis ins XVIII. Jahrhundert, Berlin 1897
• Boeheim W., Nürnberger Waffenschmiede ihre Werke in den Kaiserlichen und anderen Sammlungen, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses”, t. XVI, 1895.
• Breiding D., Some Notes on Great Helms, Crests and Early Tournament Reinforces, The Park Lane Arms Fair Guide, spring 2013.
• Broń paradna XVI–XVIII wieku, Wrocław 1977.
• Burgkmair H., Triumph Kaiser Maxililians, Wien 1880.
• Calvert F. A., Spanish Arms and Armour, London–New York 1907.
• Catalogue of Fine Armour removed from the Armoury of a Russian Prince. On Tuesday, June 29, London 1926.
• Chmiel A., Rachunki dworu królewskiego 1544–1567, Źródła do Historii Sztuki Cywilizacji, t. I, Kraków 1911.
• Cieśla M., Broń renesansowa na Śląsku, Racibórz 2008.
• Cieśla M., Kunz Lochner płatnerz królów i książąt renesansu, Prace Komisji Historii Wojen i Wojskowości PAU, t. VIII, red. W. Rojek, Kraków 2012.
• Cieśla M., Zbrojownia Radziwiłłów z Nieświeża i broń związana z Polską w zbrojowni Higgins’a w Worcester, Philadelphia Museum of Art. i The Fitzwilliam Museum w Cambridge, „Studia z Dziejów Wojskowości”, t. I, 2012.
• Cieśla M., Zbrojownia Radziwiłłów – ostateczny upadek, „Studia z Dziejów Wojskowości”, t. II, 2013.
• Cieśla M., Zbrojownia Radziwiłłów z Nieświeża i broń związana z Polską w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. XLVI, 2009.
• Cortéz J. de, Real Armeria de Madrid, Madrid 1963.
• Cynarski S., Zygmunt August, Warszawa–Wrocław–Kraków 1988.
• Czołowski A., Zabytki polskie w Szwecji, „Rocznik Krakowski”, t. V, 1902.
• Dean B., A Gift of Two Embossed Sixteenth Century Round Shields, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. II, 1925, nr 12.
• Dean B., Embossed Milanese Casque by Paulus de Negroli, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXI, 1926, nr 6.
• Dean B., Puffed and Slashed Armor of 1525, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXI, 1926, nr 11.
• Di Carpegna N., Antiche Armi del sec. IX al. XVIII gia Collezione Odescalchi, Roma 1969.
• Drejholt N., Parade Armour for Man and Horse, Formely Belonging to King Sigismund of Poland, 1550s [w:] Riddarlek och Tornerspel. Tournaments and the Dream of Chivalry. Katalog sammanställd, red. Lena Rangström, Stokholm 1992.
• Dufty A. R., European Armour in the Tower of London, London 1968.
• Dziewanowski W., Zarys dziejów uzbrojenia w Polsce, Warszawa 1935.
• Ehrenthal M. von., Führer durch das Königliche Historische Museum zu Dresden, Dresden 1899.
• Ehrenthal M. von., Führer durch die königliche Gewehr-Galerie zu Dresden, Dresden 1900.
• Eisenkleider. Plattnerarbeiten aus drei Jahrhunderten aus der Sammlung des Deutschen Historischen Museums, wyd. v. G. Quaas, Berlin 1992.
• Ефимов В., Доспехи бранденбургских курфюрстов в собрании Военноисторического музея артиллерии, инженерных войск и войск связи, „Сборник исследований и материалов Военно-исторического музея артиллерии, инженерных войск и войск связи”, t. IX, Санкт-Петербург 2010.
• foulkes Ch., Armour & Weapons, Oxford 1909.
• foulkes Ch., Inventory and Survey of the Armouries of the Tower of London, t. I, London 1916.
• foulkes Ch., The Armourer and His Craft from the XIth to the XVIth Century, London 1920.
• Galandauer J., Kusák D., Konopiště, Praha 1988.
• Gamber O., Beaufort Ch., Katalog der Leibrüstkammer, cz. 2: Der Zeitraum von 1530–1560, Kunsthistorisches Museum Wien, Hofjagd-und Rüstkammer (ehem. Waffensammlung), Bustro Arsizio 1990.
• Gamber O., Der Harnisch. Die konstruktion und dekoration der harnische im Stuttgarter codex, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LXXVI, 1980.
• Gamber O., Der Italienische Harnisch im 16. Jahrhundret, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LIV, 1958.
• Gamber O., Der Plattner Kunz Lochner, Harnische als zeugnisse Habsburgischer Politik, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LXXX, 1984.
• Gamber O., Der Turnierharnisch zur Zeit Konig Maximilian I. und das Thun’sche Skizzenbuch, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LIII, 1957.
• Gamber O., Die Harnischgarnitur, „Livrustkammaren”, t. VII, 1955.
• Gamber O., Harnischstudien VI, Stilgeschichte des plattnenharnisches von 1440–1510, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LI, 1955.
• Gamber O., Kolman Helmschmid, Ferdinand I. und das Tsun’sche Skizzenbuch, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LXXI, 1975.
• Герасимова A. A, Королевские игры. Западноевропейское оружие и доспехи позднего Ренессанса в собрании Исторического музея, Mocква 2016.
• Gothic and Renaissance Art in Nuremberg, New York 1986.
• Grabowski A., Dawne zabytki miasta Krakowa Kraków 1850.
• Gradowski M, Żygulski Z jun., Słownik uzbrojenia historycznego, Warszawa 1998.
• Grancsay S. V., A Helmet by Kuntz Lochner, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXXIV, 1939, nr 5.
• Grancsay S. V., A Helmet Made for Philip II of Spain, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, New Series, t. XIII, 1955, nr 9.
• Grancsay S. V., A Historical Horse Armor, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXVII, 1932, nr 7, s. 169.
• Grancsay S. V., A Parade Shield of Charles V, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, New Series, t. VIII, 1949, nr 4.
• Grancsay S. V., A Sixteenth-Century Parade Armor, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXIX, 1934, nr 6.
• Grancsay S. V., Armor with Etching Attributed to Daniel Hopfer, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXXIV, 1939, nr 8.
• Grancsay S. V., Catalogue of Armor the John Woodman Higgins Armory, Worcester 1961.
• Grancsay S. V., Enriched Breastplate and Volante Piece, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. XXIII, 1928, nr 7.
• Grancsay S. V., Loan Exhibition of Medieval and Renaissance Arms and Armor from the Metropolitan Museum of Art, Los Angeles 1953.
• Grancsay S. V., Lucio Picinino, Master Armorer of the Renaissance, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, t. II, 1964, nr 2.
• Grancsay S. V., The Armor of Henry II of France from the Louvre Museum, „The Metropolitan Museum of Art Bulletin”, New Series, t. XI, 1952, nr 2.
• Grodzicka M., Zabytkowe działa spiżowe w zbiorach polskich, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. VI, 1960, cz. 2.
• Gurlitt C., Deutsche Turniere, Rüstungen und Platner des XVI Jahrhunderts, Dresden 1889.
• Hayward J. F., Die Kunst der alten Büchsenmacher 1660–1830, t. II, Hamburg–Berlin 1968.
• Hayward J. F., European Armour, Victoria and Albert Museum, London 1951.
• Hayward J. F., The Armours of the Family of d’Avalos, „Zeitschrift der Gesellschaft für historische Waffen-und Kostümkunde”, t. I, 1959, z. 1–2.
• Helme und Schilde, Dresden, b.d.w.
• Henel E., Alte Waffen, Berlin 1920.
• Hewitt J., Ancient Armour and Weapons in Europe: From the Iron Period of the Northern Nations to the End of the Seventeenth Century with Illustrations from Contemporary Monuments, t. I–III, Oxford–London 1860.
• Hiltl G., Waffen – Sammlung des Prinzen Carl von Preußn, Mittelalterliche Ateilung, Berlin 1876.
• Historisches Museum, Dresden 1979.
• Hrbatý S., Chladná krasá plátové zbroje, Hradec Králové 2006.
• Kalmár J., Régi magyar fegiwerek, Budapest 1971.
• Kienbusch C. O. von, The Kretzschmar von Kienbusch Collection of Armor and Arms, Princeton 1963.
• Kieszkowski J., Kanclerz Krzysztof Szydłowiecki, Poznań 1912.
• Kobielski S., Polska broń. Broń palna, Wrocław–Warszawa–Kraków 1975.
• Kopera F., Dzieje skarbca koronnego, czyli insygniów i klejnotów koronnych polskich, Kraków 1904.
• Lacaci G. Q., Armeria del Palacio Real de Madrid, Madrid 1987.
• Laking G. F., A Record of European Armour and Arms Through Seven Centuries, t. I–V, London 1920–1922.
• Lensi A., Il Museo Stibbet, t. I–II, Florence 1917.
• Łabinowicz A., Broń palna europejska, Kraków 1966.
• Łoziński W., Życie polskie w dawnych wiekach, Lwów 1921.
• Mann J., Exhibition of Armour Made in the Royal Workshops at Greenwich. H. M. Tower of London 22nd May–29th September 1951, London 1951.
• Mann J., Exhibition of Arms, Armour and Militaria H. R. H the Duke of Brunswick at the Tower of London, London 1952–1953.
• Mann J., Exhibition of Spanish Royal Armour in H. M. Tower of London, London 1960.
• Mann J., Notes on the Armour of the Maximilian Period and the Italian Wars, „Archaeologia”, t. LXXIX, Oxford 1929.
• Mann J., The Wallace Collection Catalogues, European Arms and Armour, t. I–II, London 1962.
• Maué H., Eser T., Hauschke S., Stolzenberger J., Quasi Centrum Europe. Europa kauft in Nürnberg 1400–1800, Nürnberg 2002.
• Meyerson A., Hertig Johans (III) och Erick XIV‘s engelska rustuinger, „Livrustkammaren”, t. II, 1940.
• Müller H, Kölling F., Europäische Hieb-und Stichwaffen, Berlin 1981.
• Müller H., Historische Waffen, Berlin 1957.
• Müller H., Kunter F., Europäische Helme aus der Sammlung des Museums für Deutsche Geschichte, Berlin 1984.
• Nadolski A, Szczerbiec (próba analizy bronioznawczej). Na granicach archeologii, „Acta Archaeologica Lodziensia”, nr 17, 1968.
• Nadolski A., Polska broń. Broń biała, Wrocław–Warszawa–Kraków 1984.
• Nickel H., „A Harnes All Gilte”. A Study of the Armor of Galiot de Genouilhac and the Iconography of Its Decoration, „Metropolitan Museum Journal”, t. V, 1972.
• Nickel H., Ulstein Waffenbuch, Frankfurt–Berlin–Vienna, 1974.
• UZBROJENIE KRÓLÓW POLSKI 49
• Niox G. L., Armes et Armures anciennes et Souvenirs historiques les plus précieux, Paris 1917.
• Norman V., Arms and Armour, London 1964.
• Nowak T., Rysunki dział zdobytych przez Szwedów w Polsce w XVII i na początku XVIII wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. XX, 1976.
• Nowakowski A., Uzbrojenie ochronne [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1350–1450, red. A. Nadolski, Łódź 1990.
• Nürnberger Künstlerlexikon: Bildende Künstler, Kunsthandwerker, Gelehrte, Sammler, Kulturschaffende und Mäzene vom 12. bis zur Mitte des 20. Jahrhunderts, München 2007.
• Oakeshott E., European Weapons and Armour. From the Renaissance to the Industrial Revolution, Suffolk 2000.
• Pfaffenbichler M., Die Harnische der Gonzaga und Habsburger, [w:] Furstenhofe der Renaissance, Guilio Romano und die klassische Tradition, Wien 1989.
• Pfaffenbichler M., Rüstungen all antica, [w:] Furstenhofe der Renaissance, Guilio Romano und die klassische Tradition, Wien 1989.
• Pod jedną koroną. 300-lecie Unii Polsko-Saskiej, Warszawa 1997.
• Przeździecki A., Jagiellonki Polskie, t. III, Kraków 1868.
• Przeździecki R., Sigismund Augusts av Polen rustning i Livrustkammaren, „Livrustkammaren”, t. II, 1942.
• Ptaśnik J., Friedberg M., Cracovia artificum 1501–1550, [w:] Źródła do Historii Sztuki i Cywilizacji w Polsce, t. V, z. 3, Kraków 1948.
• Pułaski F., Inwentarz zbrojowni Ordynacji Hr. Krasińskich, Warszawa 1910.
• Pyhrr S. W., Armor for America: The Duc de Dino Collection, „Metropolitan Museum Journal”, t. XLVII, 2012.
• Pyhrr S. W., LaRocca D. J., Breiding D. H., The Armed Horse in Europe 1480–1620, New York 2005.
• Real Armeria de Madrid. Catalogue du Musées des Armures, Madrid 1868.
• Reitzenstein, A. von, Ein Harnisch Valentin Siebenbürgers in französischem Museumbesitz, „Zeitschrift der Gesellschaft für historische Waffen-und Kostümkunde”, t. XV, 1973, z. 2.
• Reverseau J. P., Musée de l’ Armée Paris. Les armes et la vie, Paris 1982.
• Riddarlek och Tornerspel – Tournaments and the Dream of Chivalry, red. L. Rangström, Stockholm 1992.
• Robert L., Catalogue des collections composant le Musée d’artillerie en 1889, t. I–IV, Paris 1889–1993.
• Rongström L., Horse equipment, [w:] Riddarlek och Tornerspel. Tournaments and the Dream of Chivalry. Katalog sammanställd av Lena Rangström, Sztokholm 1992.
• Rożek M., Polskie koronacje i korony, Kraków 1987.
• Rykaczewski E., Relacye nuncjuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, t. I, Berlin–Poznań 1864.
• Schaal D., Katalog Suhler feuerwaffen 17–18 Jh., Dresden 1979.
• Schaal D., Suhler Feuerwaffen, Berlin 1981.
• Schöbel J., Jagdwaffen und Jagdgerät des historischen Museums zu Dresden, Berlin 1976.
• Schöbel J., Prunkwaffen. Waffen und Rüstungen aus den Historisches Museum Dresden, Leipzig 1975.
• Schöbel J., Suhler Feuerwaffen, Berlin 1981.
• Schrenck von Notzing J., Armamentarium Heroicum Ambrasianum A Ferdinando Archiduce Austriae Etc. Splendide Et Sumtuose Instructum, b.m.w. 1735.
• Schuckelt H., Türckische Cammer. Orientalische Pracht in der Rüstkammer Dresden, Wemdung 2010.
• Soldatenko W. A., Europejski oręż paradny XVII–XIX wieku ze zbiorów Państwowego Ermitażu w Leningradzie, Malbork 1991.
• Stefańska Z., Katalog zbiorów wiek XVIII, Warszawa 1960.
• Steneberg K., Zur Geschichte des Stockholmer Lochnerharnisches, „Zeitschrift für Historische Waffen- und Kostümkunde”, t. VIII, 1944.
• Swaryczewski A., Płatnerze krakowscy, Warszawa–Kraków 1987 .
• Sztuka dworu Wazów w Polsce. Wystawa na Zamku Królewskim na Wawelu, maj–czerwiec 1976. Katalog, Kraków 1976.
• Świętosławski W., Zbroja końska, rząd i oporządzenie jeździeckie [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450–1500, red. A. Nowakowski, Toruń 1998.
• Temesváry F., Kiadó C., Kiadó H., The Treasures of the Hungarian National Museum. Arms and Armour, Budapest 1982.
• Terjanian P., The Art of the Armorer in Late Medieval and Renaissance Augsburg:
• The Rediscovery of the Thun Sketchbooks, „Jahrbuch des Kunsthistorischen Museums Wien”, t. XIII/XIV, 2013.
• Thomas B, Gamber O., Die Mailänder Plattnerkunst, [w:] Gesammelte Schriften zur Historischen Waffenkunde, t. I., 1977, s. 971–1098.
• Thomas B., Der Knabenharnisch Jörg Seusenhofers für Sigmund II August von Polen, „Zeitschrift des Deutschen Vereins für Kunstwissenschaft”, t. VI, 1939, z. 4.
• Thomas B., Deutsche Plattnerkunst, München 1944.
• Thomas B., Die Polonica der Wiener Waffensammlung, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. LXVII, 1971.
• Thomas B., Die Wiener und die Stockholmer Lochner Rüstung, [w:] Gesammelte Schriften zur Historischen Waffenkunde, t. II, Graz 1977.
• Thomas B., Gamber O., Die Innsbrucker Plattnerkunst. Ausstellungkatalog des Tiroler Landesmuseums, Innsbruck 1954.
• Thomas B., Gamber O., Katalog der Leibrüstkammer, Kunsthistorisches Museum, Wien Waffensammlung, cz. 1: Der zeitraum von 500 bis 1530, Wien 1976.
• Thomas B., Gamber O., Konrad Seusenhofer – Studien zu seinen Spätwerken zwischen 1511–1517, „Konsthistorisk Tidskrift”, t. XVIII, 1949.
• Thomas B., Gamber O., Schedelmann H., Arms and Armour. Masterpieces by European Craftsmen from the Thirteenth to the Nineteenth century, London1964.
• Thomas B., Harnischstudien III: Stilgeschichte des deutschen Harnisches von 1530 bis 1560, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. XII, 1938.
• Thomas B., Harnischstudien IV: Stilgeschichte des deutschen Harnisches von 1560 bis 1590, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. XLIX, 1944.
• Thomas B., Klapsia H., Harnischstudien I: Stilgeschichte des deutschen Harnisches von 1500 bis 1530, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen in Wien”, t. XI, 1937.
• Thomas B., Neues aus der Budapester Waffensammlung, „Zeitschrift der Gesellschaft für historische Waffen-und Kostümkunde”, t. XXVI, 1984, z. 1.
• Tomkiewicz S., Materyały do historyi stosunków kulturalnych w XVI w., na dworze królewskim polskim, t. III, Kraków 1915.
• Valencia de Don Juan, Bilderinventar der Waffen, Rüstungen, Gewänder und Standarten Karl V in der Armeria Real zu Madrid, „Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des Allerhöchsten Kaiserhauses in Wien”, t. X, 1889.
• Valencia de Don Juan, Catálogo histórico-descriptivo de la Real Armería de Madrid, Madrid 1898.
• Wawrzonowska Z., Rząd koński i oporządzenie jeździeckie [w:] Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1350–1450, red. A. Nadolski, Łódź 1990.
• Wegeli R., Katalog Der Waffen – Sammlung im Zeughause Solothurn, Solothurn 1905.
• Wozel H., Karpiński J., Turniere. Exponate aus dem Historisches Museum zu Dresden, Berlin 1979.
• Zbiory Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Warszawa 1994.
• Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, red. J. Szablowski, Warszawa 1975.
• Zbiory Zamku Królewskiego na Wawelu, red. J. Szablowski, Warszawa 1990.
• Żygulski jun. Z., Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa 1982.
• Żygulski, jun. Z., Odsiecz Wiedeńska 1683, Kraków 1988.
• Żygulski, jun. Z., Stara broń w polskich zbiorach, Warszawa 1982.