On the Classification of By-Products of the Reduction for Blades - Some Aspects of Technology in Swiderian Assemblages

• Authors: Dziewanowski Marcin

Title variants

KLASYFIKACJA PRODUKTÓW EKSPLOATACJI WIÓROWEJ - WYBRANE ASPEKTY BADAN NAD TECHNOLOGIĄ W ZESPOŁACH ŚWIDERSKICH

• Languages of publication: EN PL

Abstracts

PL

Prezentowany artykuł zawiera podsumowanie studiów nad późnopaleolitycznymi zespołami kultury świderskiej, charakteryzującymi się dominacją koncepcji rdzenia wiórowego dwupiętowego wspólnoodłupniowego i wiórów o soczewkowatym zarysie. Autor podjął próbę zrozumienia wskazanej technologii w ramach nurtu kognitywnego studiów technologicznych. Przemyślenia autora były realizowane zgodnie z polską tradycją badań nad procesem produkcyjnym, w ramach sformułowanej przez R. Schilda idei „dynamicznej klasyfikacji technologicznej”. Wnioski z koncepcyjnych studiów nad świderską ideą kształtowania rdzenia autor weryfikował poprzez doświadczalną realizację „koncepcji świderskiej” z wykorzystaniem różnych technik, gestów, procedur technicznych i surowców krzemiennych. W rezultacie wieloaspektowych rozważań uzyskano obraz interakcji między działaniami wytwórcy, służącymi produkcji wiórów, oraz zmianami układu kątów i wypukłości obrabianej bryły. Przeprowadzone studia umożliwiły sformułowanie listy kategorii wyrobów powstających w trakcie formowania odłupni, sprzyjających pozyskaniu prostych wiórów o punktowych piętkach i ostrych wierzchołkach. Podstawowy element konstrukcyjny proponowanej klasyfikacji stanowi podział produktów rdzeniowania na debitaż predeterminujący i predeterminowany. Pierwsza grupa wyrobów służyła kształtowaniu wypukłości odłupni i tworzeniu kątów pomiędzy odłupnią i piętą. Należące do tej grupy „wióry korekcyjne 1a” zmieniały wskazane parametry jedynie w partii przypięciskowej odłupni, zaś „wióry korekcyjne 1b” mogły przechodzić przez środkową część odłupni, zdejmując struktury zawiasowe. Druga grupa wyrobów jest reprezentowana przez półsurowiec wiórowy, pełniący bez retuszu funkcję narzędzi lub w pierwszym rzędzie przeznaczony do modyfikacji narzędziowej. Specyficzny wariant „wiórów korekcyjnych 1c” zaliczono do grupy debitażu predeterminowanego z uwagi na bezpośredni związek tych okazów z ideą produkcji wiórów liściakowych. Przeprowadzone studia wyjaśniły obecność w póź- nopaleolitycznych pracowniach dużych ilości wiórów oraz wskazały nowe kierunki studiów nad późnopaleolityczną technologią produkcji wiórów. W świetle wyników badań produkcję wiórową należy postrzegać nie tylko w kategoriach działalności utylitarnej, związanej z produkcją narzędzi, ale również kształtowania wiedzy technologicznej i wyobraźni przestrzennej ich wytwórców.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. B
• Pages: 223-233

Contributors

author

Dziewanowski Marcin

References

• APEL J., 2001, Daggers, Knowledge and Power - The Social Aspects of Flint-Dagger Technology in Scandinavia 2350-1500 cal BC, Uppsala.
• BAMFORTH D., FINLAY N., 2008, Introduction: Archaeological Approaches to Lithic Production skill and Graft Learning. „Journal of Archaeological Method and Theory” 15/1,1-27.
• CHMIELEWSKA M., 1978 Późny paleolit Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• CONOLLYJ., 2003 The ęatalhoyuk Obsidian Hoards: A Contextual Analysis of Technology, (in:) N. Moloney, M. Scott (eds.), Lithic Studies for the New Millennium, London, 55-78.
• CYREK K., 1976, Schyłkowopaleolityczna pracownia krzemieniarska z Windugi koło Sulejowa, “Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria archeologiczna” 23, 121-157.
• CYREK K., 1996, Osadnictwo schyłkowopaleolityczne w Zakolu Załęczańskim doliny Warty, Łódź.
• DMOCHOWSKI P., 2002, Metody wiórowe w mezolicie północno-wschodniej Wielkopolski, Poznań (typescript in the Institute of Prehistory, Adam Mickiewicz University in Poznań).
• DMOCHOWSKI P., 2005, Dotychczasowe wyniki badań wykopaliskowych wielofazowego obozowiska z epoki kamienia w Żuławce, stan. 13, woj. wielkopolskie, “Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” 7, 127-153.
• DMOCHOWSKI P., DZIEWANOWSKI M., 2008, Krajkowo 1. Unikatowy inwentarz wczesnego mezolitu wykonany z krzemienia czekoladowego w samym „sercu" Wielkopolski, (in:) W. Borkowski et al. (eds.), Krzemień czekoladowy w pradziejach, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 7, Warszawa - Lublin, 407-418.
• DZIEWANOWSKI M., 2006, Flint Assemblage Dręstwo 37. A Preliminary Analysis of Predetermined Swiderian Debitage, (in:) WIŚNIEWSKI, PŁONKA, BURDUKIEWICZ 2006,149-166.
• FIEDORCZUK J., 1992, Późnopaleolityczne zespoły krzemienne ze stanowiska Rydno IV 57 w świetle metody składanek, “Przegląd Archeologiczny” 39,13-62.
• FIEDORCZUK J., 1995, Production, Selection and “Export" of Blanks in the Final Paleolithic Masovian Complex. A Case Study of the Blade Workshops from Rydno IV/57 in Southern Poland, “Archaeologia Polona” 33, 59-69.
• FIEDORCZUK J.,1999, Rydno IV 57 - An Example of Flint Economy on the Mazowian Site, (in:) S.K. Kozłowski, J. Gurba, L. zaliznyak (eds.), Tanged Points Cultures in Europe. Read at the International Archaeological Symposium, Lublin, September, 13-16,1993, Lubelskie Materiały Archeologiczne XIII, Lublin, 76-85.
• FIEDORCZUK J., 2006, Final Paleolithic Camp Organization as Seen from the Perspective of Lithic Artifacts Refitting, Warszawa.
• FISCHERA., 1990 A Late Paleolithic „School" of Flint-knapping at Trollesgave, Denmark. Results from Reffiting, “Acta Archaeologica” 60, 33-49.
• GALIŃSKI T., 1999, Stanowisko późnopaleolityczne w Kocierzy, “Materiały zachodniopomorskie” XLV, 7-67.
• GALIŃSKI T., 2000, Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne na stanowisku w Tanowie. Wykopy „łąkowe", “Materiały zachodniopomorskie” XLVi, 7-66.
• GALIŃSKI T., 2007, Rotnowo. Stanowisko paleolityczne i mezolityczne w Dolinie Lubieszowej na Pomorzu Zachodnim, Warszawa.
• GALIŃSKI T., JANKOWSKA D., 2006, Bolków 1. Stanowisko z końca paleolitu i początków mezolitu nad jeziorem Swidwie na Pomorzu Zachodnim, “Materiały zachodniopomorskie. Nowa Seria” 11-111/1, 79-177.
• GINTER B., 1974, Wydobywanie, przetwórstwo i dystrybucja surowców i wyrobów krzemiennych w schyłkowym paleolicie północnej części Europy środkowej, “Przegląd Archeologiczny” 22, 5-122.
• HOGBERG A., 1999, child and Adult at Knapping Area, “Acta Archaeologica” 70, 79-106.
• JOHANSEN L., STAPERT D., 2000, Two ‘Epi-Ahrensburgian’ sites in the Northern Netherlands: oudehaske (Friesland) and Gramsbergen (Overijssel), „Paleohistoria” 39-40 (1997-1998), 1-88.
• KOBUSIEWICZ M., 1975, Late Pleistocene and early Holocene Hunting and fishing societies in North-Western Poland, “Archaeologia Polona” XVI, 7-39.
• KOZŁOWSKI S.K., 2007, stefan Krukowski. narodziny giganta, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 6, Warszawa.
• KRUKOWSKI S.W., NOWAKOWSKI A., 1976, sKAM 71. zbiór rozpraw prahistorycznych, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• LIBERA J., 1995 Późny paleolit i mezolit środkowowschodniej Polski (część I), Lublin.
• LIBERA J., Wąs M., ZAKOŚCIELNA A., 2008, Allemdzkie obozowisko technokompleksu z tylczakami łukowymi w Pawłowie, (in:) W. Borkowski et al. (eds.), Krzemień czekoladowy w pradziejach, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 7, Warszawa - Lublin, 357-377.
• MARCINIAK A., 1996, Archeologia i jej źródła. Materiały faunistyczne w praktyce archeologii, Poznań.
• MIGAL W., 2002, Zamysł technologiczny wióra krzemiennego z Winiar, gm. Dwikozy, (in:) B. Matraszek, S. Sałaciński (eds.), Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z konferencji w Ryni, 22-24.05.2000, Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 4, Warszawa, 255-265.
• MIGAL W., 2006, On Various Methods of.Lyngby Point Production, (in:) WIŚNIEWSKI, PŁONKA, BURDUKIEWICZ 2006,137-149.
• MIGAL W., Wąs M., 2006, Microblade Pressure Technique at the Late Mesolithic site Dęby 29. Experimental Approach, (in:) WIŚNIEWSKI, PŁONKA, BURDUKIEWICZ 2006,179-191.
• PRZEŹDZIECKI M., 2006, Reconstruction of the Operating Chain for selected Blocks from “Jabłoń" Trench in Wołkusz 5, as seen in Refittings, (in:) WIŚNIEWSKI, PŁONKA, BURDUKIEWICZ 2006,127-137.
• RĄCZKOWSKI W., 2002, Archeologia lotnicza - metoda wobec teorii, Poznań.
• SCHIFFER M.B., SKIBO J.M., 1987, study of Technological Change, “Current Anthropology” 28/5, 595-623.
• SCHILD R., 1969 Próba ustalenia listy form związanych z procesem przygotowania obłupni i rdzeniowaniem w cyklu mazowszańskim, (in:) R. Jamka (ed.), III sympozjum paleolityczne, vol. 2: Dyskusja, Kraków, 3-15.
• SCHILD R., 1975 Późny paleolit, (in:) W. Chmielewski, W. Hensel (eds.), Prahistoria ziem polskich, vol. I: Paleolit i mezolit, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk, 159-338.
• SCHILD R., 1980, Introduction to Dynamic Technological Analysis of Chipped stone Assemblages, (in:) R. Schild (ed.), Unconventional Archaeology. New Approaches and Goals in Polish Archaeology, Wrocław - Warsaw - Kraków - Gdańsk, 57-85.
• SCHILD R., 1992 Taksonomia wedle Krukowskiego, (in:) J. Lech, J. Partyka (eds.), Prof, stefan Krukowski (1890-1982). Działalność archeologiczna i jej znaczenie dla nauki polskiej, Ojców, 95-102.
• SCHILD R., 2000, Stefan Krukowski (1890-1982) i jego myśl teoretyczna, (in:) S. Tabaczyński (ed.), Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk Pra- i Protohistorycznych. Prace IV, Warszawa, 31-44.
• SCHILD R., MARCZAK M., KRÓLIK H., 1975 Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych, Wrocław - Warszawa - Kraków- Gdańsk.
• SOBKOWIAK-TABAKA I., 2011, społeczności późnego paleolitu w dorzeczu odry, Poznań.
• STOUT D., 2002 skill and cognition in stone Production. An Ethnographic case study from Irian Jaya, “Current Anthropology” 43/5, 693-722.
• SULGOSTOWSKA Z., 1978 Augustów-Wójtowskie Włóki, woj. suwalskie, osada paleolityczna i neolityczna, “Wiadomości Archeologiczne” XLIII/2,173-209.
• SULGOSTOWSKA Z., 1989, Prahistoria międzyrzecza Wisły, Niemna i Dniestru u schyłku plejstocenu, Warszawa.
• SZYMCZAK K., 1992 Północno-wschodnia prowincja surowcowa kultury świderskiej, Folia Archaeologica. Acta Universitatis Lodziensis 15, Łódź.
• TOMASZEWSKI A.J., 1986 Metoda składanek wytworów krzemiennych i jej walory poznawcze, “Archeologia Polski” 31/2, 239-277.
• TOMASZEWSKI A.J., 1988 Wytwory kamienne i styl - przegląd problematyki, “Archeologia Polski” 33/1,7-66.
• TOMASZEWSKI A.J., 1999, Masovian Tanged Points: Toward a More Behavioral Approach. some General Remarks and Issues, (in:) S.K. Kozłowski, J. Gurba, L.L. Zaliznyak (eds.), Tanged Points Cultures in Europe. Read at the International Archaeological symposium, Lublin, september, 13-16, 1993, Lubelskie Materiały Archeologiczne XIII, Lublin, 169-175.
• Wąs M., 2005, Technologia krzemieniarstwa kultury janisławickiej, Łódź.
• WILKE P.J., QUINTERO L.A., 1994, Naviform Core-and-Blade Technology: Assemblage Character as Determined by Replicative Experiments, (in:) H. Gebel, S.K. Kozłowski (eds.), Neolithic Chipped stone Industries of the fertile Crescent. Proceedings of the First Workshop on PPN Chipped Lithic Industries, Studies in Ancient Near Eastern Production. Subsistence and Environment 1, Berlin, 33-60.
• WIŚNIEWSKI A., PŁONKA T., BURDUKIEWICZ J.M., 2006, (eds.), The stone: Technique and Technology, Wrocław.