Przekład wewnątrzjęzykowy miarą dojrzałości językowej dziecka/ucznia

• Authors: Maciejewska Alina

Title variants

EN

Intralingual Translation as A Measure of Linguistic Maturity of a Child/Student

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autorka sprawdza umiejętności uczniów w zakresie tworzenia określonych konstrukcji słowotwórczych (form deminutywnych oraz nazw męskich i żeńskich) w ciągach proporcjonalnych relacji z zastosowaniem określonej parafrazy. Korzysta z pierwszej propozycji opisu leksyki prof. Józefa Wierzchowskiego, która nawiązuje do założeń strukturalnego ujęcia systemu językowego i zwraca uwagę na rolę frazy łączącej, spełniającej wymóg przekładu wewnątrzjęzykowego w ustalaniu relacji między wyrazami opartej na podobieństwie formy i treści. Zebrany za pomocą ankiet materiał pochodzi od uczniów klas II i III oraz V i VI szkoły podstawowej, szkoły zawodowej i technikum oraz studentów niedosłyszących. Grupę kontrolną stanowią studenci filologii polskiej. Analiza wskazuje, że w tworzeniu nawet tych najłatwiejszych konstrukcji słowotwórczych ujawniają się różnice nie tylko między uczniami młodszymi i starszymi, ale – co ważniejsze – również wśród uczniów z tych samych grup wiekowych. Wskazują one uczniów z nieporadnościami/ trudnościami językowymi, uczniów z trudnościami w uczeniu się czytania i pisania, często wadami wymowy. Umiejętność korzystania z przekładu wewnątrzjęzykowego dowodzi ich problemów w zakresie sprawności metajęzykowych, rozumienia struktury języka, wykorzystywania systemu do ujmowania wiedzy o świecie bez konieczności jego bezpośredniego doświadczania.

EN

The author assesses students’ abilities to create specific word-formation constructions (diminutive forms and masculine and feminine names) in sequences of proportional relations, with the use of specific paraphrases. The author makes use of the first proposal of description of lexis by Prof. Jerzy Wierzchowski, which refers to the assumptions of a structural formulation of a language system and takes into account the role of a connective phrase, fulfilling the condition of an intralingual translation when establishing the relations between words based on the similarity of form and content. The material collected through questionnaires comes from students from grades II and III, V and VI of primary school, vocational school, secondary technical school and students with impaired hearing. The control group consists of Polish philology students. The analysis shows that in creating even the easiest word-formation constructions differences not only between younger and older students but also, more importantly, between students of the same age group, become manifest. They indicate students with language awkwardness/difficulties, students with learning difficulties with respect to reading and writing, often with speech defects. The ability to use the intralingual translation proves their problems in the sphere of metalinguistic skills, understanding of the language structure, implementing the system to express knowledge about the world without the need to experience it directly.

Keywords

PL

analogia; proporcje; przekład wewnątrzjęzykowy; fraza łacząca

EN

analogy; proportions; intralingual translation; connective phrase

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2010-2011
• Volume: 39-40
• Pages: 35-53

Dates

published

2010-01-01

Contributors

author

Maciejewska Alina

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Siedlce Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki Stosowanej

References

• Biela A., 1981, Psychologiczne podstawy wnioskowania przez analogię, Warszawa.
• Chmura-Klekotowa M., 1964, Rozwój rozumienia budowy wyrazów i umiejętności tworzenia wyrazów nowych (analogicznych) u dzieci w wieku przedszkolnym, „Psychologia Wychowawcza”, 4.
• Chmura-Klekotowa M., 1971, Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci, „Prace Filologiczne”, XXI, s. 99–235.
• Cieszyńska J., Korendo M., 2006, Wczesna interwencja terapeutyczna, Kraków. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1993.
• Grabias S., 1991, Logopedia – jej przedmiot i stopień zaawansowania refleksji naukowej, [w:] Przedmiot logopedii, seria: „Komunikacja językowa i jej zaburzenia”, red. S. Grabias, Lublin, s. 26–48.
• Grzegorczykowa R., 1995, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
• Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Rzeczownik, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R,. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa, 389–464.
• Haman M., 1993a, Badania nad analogią i metaforą we współczesnej psychologii procesów poznawczych, [w:] Psychologia a semiotyka, red. I. Kurcz, Warszawa, s. 190–209.
• Haman M., 1993b, Rozwój pojęciowy i semantyczny dziecka, [w:] Psychologia a semiotyka, red. I. Kurcz, Warszawa, s. 209–242.
• Kaczmarek L., Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin.
• Kaczmarek, 1991, O polskiej logopedii, [w:] Przedmiot logopedii, seria: „Komunikacja językowa i jej zaburzenia”, red. S. Grabias, Lublin, s. 5–25.
• Kielar-Turska M., 1989, Język dziecka. Słowo i tekst. Kraków.
• Krasowicz-Kupis G.,1999, Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich, Lublin.
• Krasowicz-Kupis G., 2004, Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Lublin.
• Muzyka-Furtak E., 2010, Konstrukcje słowotwórcze w świadomości językowej dzieci niesłyszących, Lublin.
• Przetacznikowa M., Kielar M., 1973, Rozumienie odrębności gramatycznej i semantycznej klas wyrazów (części mowy) przez dzieci od 3 do 15 lat, „Przegląd Pedagogiczny”, s. 33–51.
• Przybysz-Piwko M., 1995, Wyodrębnianie znaczeń form językowych w neologizmach dziecięcych, [w:] Językowy obraz świata dzieci i młodzieży, red. J. Ożdżyński, Kraków, s. 321–327.
• Saussure F. de, 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa.
• Smoczyńska M.,1987, Metodologiczne problemy analizy błędów językowych dzieci, [w:] Wiedza a język, t. 2, Język dziecka, s. 95–116.
• Smoczyński P., 1955, Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego, Łódź.
• Tomasello M., 2002, Kulturowe źródła ludzkiego poznania, Warszawa.
• Wierzchowski J., 1959, Uwagi słowotwórczo-leksykologiczne, „Biuletyn PTJ”, XVIII, s. 223–230.
• Wierzchowski J., 1976, Wyraz – analiza pregramatyczna, Siedlce.
• Wierzchowski J., 1990, Leksykalno-frazeologiczna struktura języka, Wrocław.
• Wójtowiczowa J., 1997, Drobne spostrzeżenia o działaniu analogii w mowie dziecka, [w:] O wychowaniu językowym, Warszawa, s. 38–40.
• Zarębina M., 1980, Język polski w rozwoju jednostki. Analiza tekstów dzieci do wieku szkolnego. Rozwój semantyczny dziecka, Kraków.