„Romantyczne” podróże Augusta Bielowskiego

• Authors: Kawalec Agnieszka

Title variants

EN

August Bielowski’s “romantic” travels

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W drugiej połowie lat 20. oraz w latach 30. XIX wieku Lwów miał coraz więcej do zaoferowania młodym ludziom. Reaktywowany w 1817 r. i dość prężnie rozwijający się uniwersytet przyciągał młodzież galicyjską pragnącą zdobyć wykształcenie akademickie, by w przyszłości zapewnić sobie stabilną egzystencję. I choć wszechnica lwowska, w pełni zgermanizowana, daleka była od krzewienia postaw narodowych, to za sprawą kilku profesorów nieśmiało, ale dość skutecznie rozbudzała głęboko uśpione pragnienia. Pierwsze pisma literackie publikowane przez braci Chłędowskich, teatr lwowski kierowany przez Jana Nepomucena Kamińskiego, twórczość Aleksandra Fredry – wszystko to budowało atmosferę sprzyjającą samokształceniu oraz pierwszym samodzielnym próbom literackim studentów. Wśród nich zaczęli pojawiać się liderzy, którzy potrafili skupić wokół siebie grono przyjaciół i motywować ich do wzmożonej pracy na polu literatury i przeszłości dziejowej. Jednym z takich organizatorów życia literackiego we Lwowie był August Bielowski, wokół którego powstała grupa literacka nazwana po latach „Ziewonią”. Niniejszy tekst poświęcony został początkowemu okresowi działalności literackiej Bielowskiego, który wraz z przyjaciółmi szukał nowych, oryginalnych źródeł literatury narodowej. Dostrzegał je w twórczości ludowej i słowiańskiej. Opisywane w tekście podróże Augusta Bielowskiego po Galicji miały na celu uzasadnić słuszność stawianej tezy. Służyły zebraniu materiału źródłowego (pieśni, opowieści ludowych, wierzeń, zwyczajów przechowujących pielęgnowane przez wieki tradycje, sięgające niekiedy do czasów pogańskich), który służył za kanwę późniejszej twórczości poetów. Opisy podróży oddają atmosferę, charakter i warunki, w jakich się odbywały. Ukazują dziewiczą przyrodę, obfitują w poetyckie opisy krajobrazów, wskazują na niekłamaną fascynację ludowością, odsłaniają również początki formowania się profesjonalnych badań etnograficznych, archeologicznych i historycznych.

EN

In the second half of the 1920s and in the 1930s Lviv had more and more to offer for young people. The buoyantly developing university, reactivated in 1817, attracted Galician youth, wanting to obtain academic education in order to have a stable existence in the future. Although the fully Germanised Lviv university was far from cultivating patriotic attitudes, thanks to several professors, gradually but efficiently, the deeply hidden desires were awaken. The first literary journals published by the Chłędowski brothers, the Lviv theatre managed by Jan Nepomucen Kamiński, the works by Aleksander Fredro – all of this created an atmosphere which fostered self-education and the first independent literary attempts made by students among whom leaders emerged, able to gather a group of friends and to motivate them to work in the field of literature and historic past. August Bielowski was one of such organisers of cultural life in Lviv and, consequently, the literary group in later years called “Ziewonia” was created around his figure. The present study is dedicated to the initial period of Bielowski’s literary activity, who, along with his friends, looked for new and original sources of national literature. He noticed them in folk and Slavic works. The study describes Bielowski’s travels in Galicia, the aim of which was to prove the validity of his thesis and to gather source materials (songs, folk stories, beliefs, customs which preserved traditions cultivated throughout centuries, sometimes even from pagan times). Subsequently, they were used as the basis for the poets’ literary activity. The descriptions of travels reflect the atmosphere, character and conditions in which they took place. They show virgin nature, abound in poetic depictions of landscapes, show genuine fascination of folklore and reveal the beginnings of the formation of professional ethnographic, archaeological and historic research.

Keywords

PL

Lwów; Galicja w latach 20. i 30. XIX w. literatura; ludoznawstwo; romantyzm

EN

Lviv; Galicia in the 1920s and 1930s literature; ethnic studies; romanticism

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2020
• Issue: 2(15)
• Pages: 38-55

Contributors

author

Kawalec Agnieszka

• Instytut Historii w Kolegium Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Źródła rękopiśmienne
• Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 1319, Wincenty Pol, Pamiętnik literatury polskiej XIX w. po większej części pisany własnoręcznie.
• Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy, fond 5, rękopisy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, sygn. 2389/I Augusta Bielowskiego Okolice i podania.
• Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. 1824 III, t. 1; sygn. 1825 III, t. 2; sygn. 1826 III, t. 3, Siarczyński F., Słownik historyczno-statystyczno--eograficzny Królestwa Galicji.
• Źródła drukowane
• Bielowski A., 1833, Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego z muzyką instrumentalną przez Karola Lipińskiego, zebrał i wydał Wacława z Oleska, we Lwowie, nakładem Piotra Pillera, „Rozmaitości. Dodatek do Gazety Lwowskiej”, nr 3, nr 4.
• Bielowski A., 1846, Przypomnienia podróży po kraju, „Dziennik Mód Paryskich”, R. VII, nr 1, nr 2.
• Bielowski A., 1857, Pokucie, „Czas. Dodatek Historyczny”, R. 2, t. 6.
• Chodakowski Z.D., 1819, O Słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem, „Pamiętnik Lwowski”, t. 1, nr 1 (poprawiony przedruk z warszawskich „Ćwiczeń Naukowych” 1818, nr 5).
• Finkel L., Starzyński S., 1894, Historia Uniwersytetu Lwowskiego, cz. 1, nakładem Senatu Akademickiego c.k. Uniwersytetu Lwowskiego, Lwów.
• Fischówna H., 1910, Z listów Goszczyńskiego, Bielowskiego i Siemieńskiego, „Pamiętnik Literacki”, R. IX.
• Goszczyński S., 1924, Podróż mojego życia. Urywki wspomnień i zapiski do pamiętnika 1801–1842, wydał S. Pigoń, Wilno.
• „Haliczanin”, t. 1, 1830.
• „Haliczanin”, t. 2, 1830.
• Hüttner K.J., 1822, Śpiewy ludu, „Pielgrzym Lwowski”, t. 1.
• Kromer M., 1577, Opis Polski, właściwie: Polonia sive de situ, popu lis, moribus, magistatibus, et re publica regni Polonici libri dua, Kolonia.
• Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego 1833, z muzyką instrumentalną Karola Lipińskiego, zebrał i wydał Wacław z Oleska, nakładem Piotra Pillera, Lwów, „Rozmaitości”, nr 3–4; nr 49–50.
• Siemieński L., 1845, Z dzieła: Przechadzki i rozmyślenia. Monaster i Podhorce, „Orędownik Naukowy”, R. VI, nr 12.
• Siemieński L., 1977, Listy do różnych adresatów z lat 1827–1843, oprac. M. Małecki, „Archiwum Literackie”, t. XXI: Miscellanea z okresu romantyzmu 3, red. J. Maciejewski, Polska Akademia Nauk, Instytut Badań Literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1892, red. B. Chlebowski, t. XII, nakładem Kasy im. Mianowskiego, Warszawa.
• Słowo o wyprawie Igora, 1950, przełożył J. Tuwim, oprac. M. Jakóbiec, Biblioteka Narodowa, nr 50, seria II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Święcki T., 1816, Opis starożytnej Polski, t. 1–2, nakładem i drukiem Zawadzkiego i Węckiego, Jego Królewskiej Mości Nadwornych Drukarzy i Księgarzy, Warszawa (wyd. 2. – 1828).
• Wyprawa Igora na Połowców, poemat słowiański, 1833, przekł. A. Bielowskiego, Lwów.
• Zawadzki W., 1886, Ludwik Nabielak. Opowieść historyczna, nakładem księgarni Gubrynowiczai Schmidta, Lwów.
• Opracowania
• Goriaczko-Borkowska A., 1965, Twórczość poetycka Augusta Bielowskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław.
• Kawalec A., 2007, Ksiądz Franciszek Siarczyński. Życie i działalność, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Kawalec A., 2013, Ludwik Księżopolski a proces karny we Lwowie w latach 1834–1836 [w:] Znani i nieznani dziewiętnastowiecznego Lwowa. Studia i materiały, red. L. Michalska-Bracha, M. Przeniosło, t. 3, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce.
• Kawalec A., 2014, Proces sądowy Augusta Bielowskiego w latach 1834–1836 [w:] Wokół powstania listopadowego. Zbiór studiów, red. H. Chudzio, J. Pezda, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Liwoch R., 2018, Zabytki z wykopalisk Teodora Nieczuja-Ziemięckiego w latopisowym Pleśnisku (Podhorce na Ukrainie), „Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie”, t. VII, red. T. Bochnak, J. Chochorowski, J. Kruk, M. Parczewski, P. Valde-Nowak, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Kraków, https://wib.ibe-mag.pl/mak/wp-content/uploads/badania_naukowe/granty/podhorce.pdf (dostęp: 31.03.2020); http://wib.ibemag.pl/mak/de/veroffentlichung-zabytki-z-wykopalisk-teodora-nieczuja-ziemieckiego-w-latopisowym-plesnisku-podhorce-na-ukrainie-denkmaler-ausden-ausgrabungen-von-theodor-nieczuja-ziemiecki-im/(dostęp: 31.03.2020).
• Ostaszewski-Barański K., 1912, Wacław z Oleska [w:] Stulecie Gazety Lwowskiej 1811–1911, t. 2, cz. IV: Miscellanea, red. W. Bruchnalski, nakładem Redakcji Gazety Lwowskiej, Lwów.
• Poklewska K., 1976, Galicja romantyczna (1816–1840), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Romantyczne wędrówki po Galicji, 1987, wybrał, opracował, przedmową poprzedził A. Zieliński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Ruszczyńska M., 2002, Ziewonia. Romantyczna grupa literacka, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Wierzbicki A., 2007, August Bielowski (1806–1876) [w:] Złota księga historiografii lwowskiej, red. J. Maternicki, przy współpracy L. Zaszkilniaka, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.