Kierunki i cele badań użytkowania bibliotek uniwersyteckich na świecie w latach 1987-2000

• Authors: Ewa Głowacka

Title variants

EN

Trends and purposes of studies on use of university libraries in the World 1987-2000

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Prezentowany materiał jest próbą zestawienia danych o piśmiennictwie na temat prowadzonych na świecie badań nad sposobami wykorzystania zasobów i usług bibliotek uniwersyteckich, a celem analizy jest określenie podstawowych kierunków tych badań oraz przedstawienie informacji o praktycznym wykorzystaniu ich wyników. Podstawą zbierania materiału była bibliografia analityczna Library and Information Science Abstracts. Badania użytkowania bibliotek uniwersyteckich prowadzono na 5 kontynentach w około 40 krajach. Znakomita większość z nich przypada na Stany Zjednoczone (94 pozycji), co stanowi ponad 41% ogółu. Na poszczególnych kontynentach prym wiodły Wielka Brytania, Japonia, Nigeria i Australia. W 57 przypadkach badaniami objęto wszystkie grupy użytkowników biblioteki (25% badań), 101 prac objęło badaniami studentów (44%), 45 projektów badawczych przeprowadzono wśród pracowników naukowo-dydaktycznych (22%), a innych użytkowników (takich jak: niepełnosprawni, imigranci) uwzględniono w 25 badaniach (11%). Wśród zastosowanych w badaniach technik zbierania materiału zdecydowanie przeważała ankieta (93 przypadki - ok. 41%), następnie obserwacja (63 badania - ok. 28%), dalej kolejno: wywiad (43 projekty - 19%), statystyka biblioteczna (22 - 10%) oraz techniki mieszane (wywiad, obserwacja i ankieta) - 6 przypadków. W jednym badaniu proszono użytkowników o spisywanie relacji z przebiegu poszukiwań w elektronicznych bazach danych. Problematyka badań była zróżnicowana. Często obszar analiz prowadzonych przez poszczególne biblioteki był rozległy i obejmował jednocześnie wiele bardzo szczegółowych zagadnień. Jednym z takich obszarów była relacja użytkownicy - zbiory biblioteczne. Badania w tym zakresie dotyczyły przede wszystkim wykorzystania zasobów bibliotecznych, stopnia przydatności oferowanych źródeł w zaspokajaniu potrzeb oraz ich dostępność w bibliotece. Stosunkowo rzadko badano i publikowano informacje na temat stopnia wykorzystania podstawowych rodzajów materiałów bibliotecznych. Częściej badania dotyczą wykorzystania wybranego rodzaju zbiorów - najpopularniejsza była tu analiza częstotliwości udostępniania poszczególnych tytułów czasopism. Innym z podejmowanych zagadnień związanych z oceną zbiorów było również zbieranie opinii użytkowników dotyczących adekwatności zbiorów danej biblioteki uniwersyteckiej w stosunku do ich potrzeb oraz ocen prowadzonej przez daną placówkę polityki gromadzenia i selekcji zbiorów. Kolejnym szerokim problemem badawczym podejmowanym stosunkowo często było poznawanie motywacji korzystania z usług danej biblioteki, a także preferowanych przez użytkowników innych kanałów zdobywania informacji. Znaczący zespół zagadnień badawczych stanowiły studia dotyczące zwyczajów i zachowań użytkowników w bibliotece oraz ich preferencji i oczekiwań dotyczących zasobów i usług bibliotecznych, badania oceny jakości usług i serwisów informacyjnych bibliotek przez użytkowników, poziomu niepewności i zaniepokojenia wśród użytkowników związanego z nieznajomością zasad funkcjonowania bibliotek oraz badania roli komunikacji niewerbalnej w działalności bibliotek. Dokonując porównania problematyki badań użytkowników bibliotek uniwersyteckich w ujęciu chronologicznym można z kolei zaobserwować kilka tendencji. Pierwsza - to nasilające się z czasem ukierunkowanie badań na relacje użytkownik - system zautomatyzowany, co wynika z coraz powszechniejszego wykorzystania technologii informacyjnych i znacznego rozszerzenia elektronicznych zasobów informacyjnych. Druga tendencja to coraz większe zainteresowanie subiektywnymi ocenami użytkowników, zwracanie uwagi na jakość obsługi, szczególnie jakość pracy bibliotekarzy i zastosowanie np. metody badań marketingowych SERVQUAL. Trzecia wyraźna tendencja - szczególnie widoczna przy porównaniu okresu 1945-1986 z latami 1987-2000, to wzrost liczby badań dotyczących motywacji poszukiwań informacji i pozycji bibliotek uniwersyteckich wśród innych placówek informacyjnych.

EN

Presented material is an attempt at composing data concerning literature on carried out in the world studies on ways of making use of collections and university libraries services, and a goal of the analysis is to define basic trends of those studies as well as to present information on applicatory utilization of their results. A basic for collecting materials was analytical bibliography Library and Informational Science Abstracts. Studies on using university libraries were carried out in five continents in ca. 40 countries. A great majority of them has taken place in the United States (94 items), which makes up over 41% of the total. In separate continents the running made Great Britain, Japan, Nigeria, and Australia. In 57 cases studies included all groups of library customers (25% of cases), 101 studies included students (44%), 45 scientific projects were carried out in among research and didactics workers (22%), and other users were taken into consideration in 25 studies (11%). Among applied in the studies techniques of material collection definitely predominated questionnaire (93 cases - ca. 41%), next was observation (63 cases - ca. 28%), next in turn: interview (43 projects - 19%), library statistics (22 - 10%), and mixed techniques (interview, observation and questionnaire) - 6 cases. In one study, the participants were asked to write down reports on searching process in electronic databases. Research subjects were diverse. Often fields of analyses conducted by particular libraries were vast and included simultaneously many very detailed matters. One of such fields was relationship between users and library collections. Studies in this field regarded first of all utilization of library collections, degree of suitability of provided resources in meeting the needs, and their accessibility in the library. Relatively rarely studies and published was information on degree of utilization of basic sorts of library materials. More frequently investigations concerned utilization of selected kind of collection - most common was analysis of frequency of lending particular periodicals. Another undertaken problem related to collections evaluations was also opinion poll among users on adequacy of particular university library collection in relation to their requirements as well as evaluation of present in particular library policy of collecting and selection of records. Another vast research problem, relatively frequently undertaken was identifying motivations to use specific library offer as well as favourite users' other channels of information gaining. Considerable set of research problems formed studies on practices and behavior of customers in the library services, investigations on evaluation of service quality and information services of libraries from users' point of view, level of uncertainty and anxiety among users, coming from unawareness of principles of library functioning, and studies one role of nonverbal communication in libraries activity. Comparing problems of investigations on university libraries users in chronological prospects, one can notice several tendencies. First one is escalating with time research guidance on relationship between the user and automated system, which is being a result of, becoming more common, use of information technologies and considerable growth of digital information resources. Another tendency is growing interest in subjective opinions of users, paying attention to services quality, in particular quality of librarians' work, and application of e.g. marketing research method SERVQUAL. Third distinct tendency, particularly apparent when comparing periods 1945-1989 and 1987-2000, is growth of number of investigations regarding motivations to searching for information and items of university libraries in other information institutions.

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2005
• Volume: 1
• Pages: s. 193 - 203

Contributors

author

Ewa Głowacka

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu