Diagnoza artykulacji u dzieci dwujęzycznych wychowujących się w środowisku polsko-amerykańskim

• Authors: Krawczyk Anna , Lorenc Anita

Title variants

EN

Articulation Assessment in Bilingual Children Raised in Polish-American Environment

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem niniejszego opracowania jest propozycja procedury diagnostycznej i opis typowych zaburzeń artykulacyjnych u dzieci bilingwalnych z rodzin polsko-amerykańskich, funkcjonujących w środowisku wielojęzycznym w Polsce. Artykuł przedstawia zagadnienia związane z procesem diagnozy dzieci, dla których język polski może nie być jedynym ani dominującym językiem, a ich podstawowym kontekstem funkcjonowania jest środowisko międzynarodowe – wielojęzyczne i wielokulturowe. Celem pracy jest ustalenie procedury diagnostycznej i krótka prezentacja poszczególnych etapów diagnozy, w tym standaryzowanych narzędzi diagnostycznych dostępnych na rynku polskim i amerykańskim, które mogą zostać wykorzystane przy badaniu dzieci bilingwalnych, a także sama diagnoza zaburzeń artykulacji na podstawie studium przypadku oraz propozycja planu terapii. W celu zgłębienia odchyleń od norm artykulacyjnych u dzieci dwujęzycznych opisano i porównano systemy fonetyczno-fonologiczne języka polskiego i angielskiego. Poprzez szczegółową analizę dwóch przypadków artykuł prezentuje możliwości diagnozy i terapii artykulacji dzieci dwujęzycznych wychowujących się w środowisku polsko-amerykańskim.

EN

The following article presents a diagnostic procedure and describes articulation errors typical for bilingual children growing up in Polish-American families. It discusses the assessment process of bilingual children raised in multilingual and multicultural environment, for whom Polish is not a dominant language of daily use. The article aims at suggesting the diagnostic procedure based on multiple case study and describing each step of the assessment process (including presentation of the diagnostic tools available in Poland and the U.S.), as well as the diagnosis and therapy plan. In order to broaden the understanding of phonetic and phonological interference in bilingual students’ speech, the article describes and compares briefly the phonetic and phonological systems of Polish and American English. Through a detailed analysis of two case studies, it describes the possible diagnostic and therapeutic paths in the speech therapy of bilingual children raised in Polish-American environment.

Keywords

PL

dwujęzyczność; język polski; amerykańska odmiana języka angielskiego; zaburzenia artykulacji; interferencje fonetyczno-fonologiczne; diagnoza logopedyczna

EN

bilingualism; Polish; American English; articulation; phonetic interference; phonological interference; speech diagnosis

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2019
• Volume: 48
• Issue: 2
• Pages: 307-334

Dates

published

2021-01-26

Contributors

author

Krawczyk Anna

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Polonistyki Stosowanej, Zakład Logopedii i Emisji Głosu
• Pracownia Fonetyki Stosowanej im. Marii Przybysz-Piwko

author

Lorenc Anita

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Polonistyki Stosowanej, Zakład Logopedii i Emisji Głosu
• Pracownia Fonetyki Stosowanej im. Marii Przybysz-Piwko

References

• ASHA (American Speech-Language-Hearing Association), 2011, Bilingual Service Delivery.
• Barzykowski K., Durlik J., Grzymała-Moszczyńska H., 2018, Rola i znaczenie odmienności kulturowej i językowej w procesie diagnozy. Wybrane zagadnienia, [w:] Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, Gdańsk, s. 176–207.
• Błasiak-Tytuła M., 2019, Mowa dzieci dwujęzycznych. Norma i zaburzenia, Kraków.
• Borowiec A., 2018, Kinestetyczne mechanizmy wytwarzania mowy. Zależności czynnościowo-morfologiczne, niepublikowana rozprawa doktorska. Materiały Instytutu Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Czaplewska E., red., 2018, Logopedia międzykulturowa, Gdańsk.
• Cieszyńska J., 2002, Lingwistyczne i psychologiczne problemy osób dwujęzycznych, [w:] Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych, red. M. Bogdanowicz, M. Smoleński, Gdańsk.
• Cieszyńska J., 2010, Dwujęzyczność – rozumienie siebie jako Innego, [w:] Nowe podejście w diagnozie i terapii logopedycznej, red. J. Cieszyńska, M. Orłowska-Popek, M. Korendo, Kraków.
• Cieszyńska J., 2012, Rozwój mowy polskich dzieci na obczyźnie – zjawiska normatywne czy zaburzenia rozwojowe?, „Nowa Logopedia” t. 3: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, red. M. Michalik, A. Siudak, Z. Orłowska-Popek, Kraków.
• Cieszyńska-Rożek J., 2018, Rozwój systemu językowego dzieci bilingwalnych, [w:] Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, Gdańsk, s. 132–148.
• Compton A., 1996, Foreign Accent Norms of American English for 40 of the World’s Languages, San Francisco.
• Dębski R., Miodunka W., red., 2016, Bilingwizm polsko-obcy dziś: Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, Kraków.
• Goldman R., Fristoe M., 2015, GFTA-3: Goldman-Fristoe Test of Articulation, Bloomington.
• Haman E., Wodniecka Z., Marecka M., Szewczyk J., Białecka-Pikul M., Otwinowska A., Mieszkowska K., Łuniewska M., Kołak J., Miękisz A., Kacprzak A., Banasik N., Foryś-Nogala M., 2017, How Does L1 and L2 Exposure Impact L1 Performance in Bilingual Children? Evidence from Polish-English Migrants to the United Kingdom, “Frontiers in Psychology”.
• Jonak J., 2018, Problemy językowe mniejszości narodowych, [w:] Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, Gdańsk, s. 62–89.
• Kester E., 2014, Difference or Disorder? Understanding Speech and Language Patterns in Culturally and Linguistically Diverse Students, Austin.
• Korendo M., 2016, Problemy dyslektyczne dzieci dwujęzycznych, [w:] Bilingwizm polsko-obcy dziś, red. R. Dębski i W. Miodunka, Kraków, s. 109–118.
• Krajna E. 2008, 100-wyrazowy test artykulacyjny, Gliwice.
• Kroll J., Bobb S., Hoshino N., 2014, Two Languages in Mind: Bilingualism as a Tool to Investigate Language, Cognition, and the Brain, “Current Directions in Psychological Science,” 23(3), 159–163.
• Kummer A., 2005, Ankyloglossia: To Clip or Not to Clip? That’s the Question, “The ASHA Leader”, 10, 6–30.
• Kuros-Kowalska K., 2014, Problemy językowe dzieci bilingwalnych w opinii rodziców polskich za granicą, [w:] Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość – szanse i zagrożenia na drodze do porozumienia, red. K. Kuros-Kowalska, I. Loewe, Gliwice, s.171–188.
• Ladefoged P., Johnson K., 2011, A Course in Phonetics, Boston.
• Lorenc A., 2018, Charakterystyka artykulacyjna polskich sybilantów retrofleksyjnych. Badanie z wykorzystaniem artykulografii elektromagnetycznej, „Logopedia”, t. 47 (2).
• Langdon H., Gaweł K., Węsierska K., 2018, Diagnozowanie zaburzeń w komunikacji językowej u osób bilingwalnych – praca w zespole logopedy i tłumacza, [w:] Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, Gdańsk, s. 209–234.
• Łuniewska M., Kołak J., Kacprzak A., Białecka-Pikul M., Haman E., Wodniecka Z., 2015, Wyzwania w diagnozie rozwoju językowego dzieci dwu- i wielojęzycznych, [w:] Głos – Język – Komunikacja, red. A. Myszka, Rzeszów.
• Madelska L., 2010, Bliźniacze słowa. Test przesiewowy do badania dojrzałości szkolnej w zakresie percepcji i wymowy dzieci wielojęzycznych, Lublin.
• Madelska L., 2010, Posłuchaj, jak mówię, Wiedeń.
• Madelska L., 2010, Między logopedią a glottodydaktyką, „Wielkopolski Przegląd Logopedyczny” 1/9, 57–65.
• Michalak-Widera I., Bijak I., 2014, Postępowanie logopedyczne z dzieckiem wielojęzycznym. Studium przypadku, [w:] Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość. Szanse i zagrożenia na drodze do porozumienia, red. K. Kuros-Kowalska, I. Loeve, Gliwice.
• Młyński R., 2012, Dwujęzyczność dziecięca w perspektywie glottodydaktyki i logopedii. Próba syntezy, „Nowa Logopedia” t. 3: Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej, red. M. Michalik, Z. Orłowska-Popek, A. Siudak, Kraków, s. 93–111.
• Młyński R., 2016, Lingwistyczne objawy dysleksji i dwujęzyczności. Próba analizy różnicowej zachowań językowych, [w:] Bilingwizm polsko-obcy dziś, red. R. Dębski i W. Miodunka, Kraków, s. 119–132.
• Nott-Bower A., 2015, Odchylenia od polskiej normy językowej u dzieci wielojęzycznych, „Forum Logopedy” 8, 13–15.
• Ostaszewska D., Tambor J., 2010, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa.
• Pluta-Wojciechowska D., 2015, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2017, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Bytom.
• Porayski-Pomsta J., Kwasiborska-Dudek J., Jauer-Niworowska O., 2013, Znaki fonetyczne do zapisu poprawnych i zdeformowanych realizacji fonemów języka polskiego w alfabetach międzynarodowym i slawistycznym, Gdańsk.
• Rhodes R., Ochoa S., Ortiz S., 2005, Assessing Culturally and Linguistically Diverse Students: A Practical Guide, New York.
• Trochymiuk A., Święciński R., 2009, Artykulograficzne badanie wymowy grzbietowej. Studium przypadku, „Logopedia”, t. 38, s. 173–201.
• Wodniecka Z., Haman E., 2013, Dwujęzyczność – wyzwanie, które warto podjąć, czyli co o dwujęzyczności mówi współczesna psychologia, [w:] Zbiór materiałów konferencyjnych z konferencji „Młoda polska emigracja w UE jako przedmiot badań psychologicznych, socjologicznych i kulturowych”, Kraków.
• Wodniecka Z., Mieszkowska K., Durlik J., Haman E., 2018, Kiedy 1 + 1 ≠ 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają język(i), [w:] Logopedia międzykulturowa, red. E. Czaplewska, Gdańsk, s. 92–131.
• Wrembel M., Marecka M., Szewczyk J., Otwinowska A., 2018, The predictors of foreignaccentedness in the home language of Polish-English bilingual children, “Bilingualism: Language and Cognition”, 1–18.
• Zauer-Pearson B., 2013, Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Poradnik dla rodziców (i nie tylko), Poznań.
• Zydorowicz P., Dziubalska-Kołaczyk K., 2017, Phonotactics and morphonotactics of Polish and English. Theory, description, tools and applications, [w:] Proceedings of the International Symposium on Monolingual and Bilingual Speech, red. W E. Babatsouli, Poznań, s. 318–324.
• Żygis M., 2004, Dlaczego polskie sybilanty š i ž są retrofleksami?, „Logopedia”, t. 33, s. 119–132.
• Żygis M., Hamann S., 2003, Perceptual and acoustic cues of Polish coronal fricatives, „Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Sciences” (ICPhS), Barcelona, s. 395–398.
• http1: https://stat.gov.pl/
• http2: https://www.internationalphoneticassociation.org/content/full-ipa-chart/
• http3: https://www.komlogo.pl/index.php/norma/gloski-w-wyrazach/
• http4: http:// http://soundsofspeech.uiowa.edu/index.html#english/

Identifiers

DOI

10.24335/cvkj-x830