Zorze Kochanowskiego – fraszki i inne utwory liryczne

• Authors: Starownik Agata

Title variants

EN

Kochanowski’s Aurorae: Trifles and Other Lyrical Works

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówiono znaczenie motywu zorzy w pięciu fraszkach Jana Kochanowskiego: „Do snu” (II 37), „Modlitwa o deszcz” (III 72), „Na matematyka” (I 53), „Do Jędrzeja” (II 53), „Do Stanisława” (I 63), na tle innych nawiązań do owego fenomenu w twórczości poety oraz w odniesieniu do antycznych i renesansowych koncepcji przyrodoznawczych i konwencji literackich. W motywie tym uwidaczniają się dwa najważniejsze w dziełach artysty przejawy piękna kosmosu: matematyczna miara i świetlistość. Zorza porządkuje przestrzeń, gdyż wyznacza strony świata, oraz czas, gdyż reguluje porządek dobowy. To również zjawisko świetlne, którego piękna nie sposób racjonalnie wytłumaczyć. Zdobi makrokosmos – niebo, oraz mikrokosmos – człowieka (zwłaszcza nadobne panny), a także – jako stylistyczny ornament – mikrokosmos dzieła literackiego. Zgodnie z myślą neoplatońską zorza poprzez swoje piękno odsyła do Piękna najwyższego, przerastającego ludzkie poznanie.

EN

This article discusses the significance of the aurora motif in Jan Kochanowski’s “Fraszki” (“Trifles”): “Do snu” (“To Sleep,” II 37), “Modlitwa o deszcz” (“Prayer for Rain,” III 72), “Na matematyka” (“To the Mathematician,” I 53), “Do Jędrzeja” (“To Jędrzej,” II 53), and “Do Stanisława” (“To Stanisław”) (I 63), against the background of other references to this phenomenon in the poet’s works and in relation to ancient and Renaissance natural science concepts and literary conventions. The motif couples the two most important manifestations of beauty of the cosmos in the author’s oeuvre: mathematical measure and luminosity. The aurora orders space, as it determines the directions of the world, and time, since it regulates the order of the day. It is also a luminous phenomenon, the beauty of which cannot be explained in rational terms. It adorns the macrocosm—the sky—and the microcosm—the human being (especially fair maidens)—and, as a stylistic ornament, the literary work microcosm. In accordance with Neoplatonic thought, through its beauty it refers to the supreme Beauty, surpassing human cognition.

Keywords

PL

Jan Kochanowski; „Fraszki”; zorza; piękno; kosmos

EN

Jan Kochanowski; “Fraszki” (“Trifles”); aurora; beauty; cosmos

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2024
• Volume: 115
• Issue: 1
• Pages: 21-34

Dates

printed

2024-04-02

Contributors

author

Starownik Agata

• Uniwersytet Warszawski

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2024.1.2