Język, mowa i komunikacja – ważną przestrzenią geragogiki specjalnej

• Authors: Zych Adam A.

Title variants

EN

Speech, Language and Communication: An Important Space of Special Geragogics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem tego artykułu jest mowa, język i komunikacja z osobami starszymi, którzy są niekiedy naznaczeni chorobą i/lub niepełnosprawnością. Europejskie społeczeństwo gwałtownie się starzeje. Trzydzieści lat temu Europę nazwano „podstarzałą Europą”, a dzisiaj powiada się, że Europa jest „starcem świata”… Dziś ludność Polski to „najszybciej starzejące się społeczeństwo w Europie…”. W artykule przedstawiono aktualne demograficzne, medyczne i społeczne problemy związane z starzejącym się społeczeństwem. Ostatnie dziesięciolecia przyniosły nową kategorię gerontologiczną i lingwistyczną zarazem, jaką jest elderspeak, czyli mowa starcza. W schorzeniach neurodegeneracyjnych i naczyniowych występują cztery „A” się: Amnezja, Agnozja, Apraksja i Afazja. Afazja powoduje trudności w konwersacji i komunikacji interpersonalnej. Paul Grice sformułował wiele lat temu klasyczne zasady kooperacyjnej konwersacji oraz maksymy komunikacyjne i/lub konwersacyjne, które obejmują: a) ilość przekazywanych informacji, b) jakość informacji, czyli ważność bądź znaczenie komunikatu, oraz c) odniesienie, czyli stosunek do osoby chorej. Artykuł zamyka konkluzja, że konieczne staje się tworzenie w najbliższych latach – w obrębie geragogiki specjalnej – nowej dziedziny logopedii, jaką będzie gerontologopedia, a przede wszystkim istnieje potrzeba stworzenia na polskich uczelniach nowego kierunku studiów podyplomowych z zakresu gerontologopedii.

EN

The subject of this paper is speech, language and communication of elderly people, which is sometimes marked by disease and/or by disability. European society is rapidly ageing. Thirty years ago Europe was named “oldish Europe”, today is “an old man of the world.” The Polish population today is “the most quickly ageing society in Europe…”. The paper presents real demographic, medical, and social problems – i.e. the health condition of the oldest generation. The last decades have brought a new gerontological and linguistic category called elderspeak. In vascular and neurodegenerational illnesses we have four “A”: Amnesia, Agnosia, Apraxia, and Aphasia. Aphasia makes difficult conversation and interpersonal communication. Paul Grice formulated many years ago the classic principles of cooperative conversation and communication: – the quantity of information, – the quality of information, that is the validity or the meaning of messages, and – reference, that is relation to a sick person. The paper ends with the conclusion that in the future it is necessary to create – on the ground of special geragogics – a new field of logopaedics – gerontologopaedics, and above all to create at Polish universities postgraduate studies in gerontologopaedics.

Keywords

PL

afazja; agnozja; amnezja; apraksja; choroba Alzheimera; geragogika specjalna; gerontologopedia; język; komunikacja interpersonalna; otępienie; mowa

EN

Alzheimer’s disease; amnesia; aphasia; dementia; gerontologopaedics; interpersonal; communication; language; special geragogics; speech

• Publisher: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Spraw Społecznych
• Journal: Labor et Educatio
• Year: 2015
• Issue: 3
• Pages: 397-410

Contributors

author

Zych Adam A.

• Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu

References

• Bell P. A. i współprac., Psychologia środowiskowa, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004.
• Błeszyński J. J. (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, wyd. II, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2008.
• Błeszyński J. J., Mowa i myślenie osób z otępieniem typu alzheimera. Alternatywne sposoby zachowania współudziału w społeczeństwie, [w:] Człowiek z chorobą Alzheimera w rodzinie i środowisku lokalnym, red. A. Nowicka, W. Baziuk, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2011.
• Cage J., Odczyt o niczym, „Res Facta” [Teksty o Muzyce Współczesnej] 1967, t. 1.
• Casablanca (tyt. oryginalny: Casablanca). Film fabularny. Reżyseria: Michael Kurtiz. Dystrybutor: Warner Bros. Stany Zjednoczone, 1942
• Dementia: A public health priority. WHO, Geneva 2012.
• Domagała A., Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015.
• Grice P., Logika i konwersacja. „Przegląd Humanistyczny” 1977, z. 6.
• Grice P., Aspects of reason. Clarendon Press / Oxford University Press, Oxford‒New York 2001.
• http://fil.ug.edu.pl/wydzial/instytuty_i_katedry/katedra_logopedii/studia_podyplomowe/podyplomowe_studia_gerontologopedyczne/podyplomowe_studia_gerontologopedyczne_-_informacje [dostęp: 26.09.2015].
• http://kandydat.us.edu.pl/studia-podyplomowe-gerontologopedii [dostęp: 26.09.2015].
• Jaroszewska A., Mowa starcza, [w:] Encyklopedia starzenia się i starości, red. A. A. Zych, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice 2016 [w druku].
• Kaczmarek B. B., Wojciechowska A., Autyzm i AAC. Alternatywne i wspomagające sposoby porozumiewania się osób z autyzmem, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2015.
• Klich-Rączka A. i współprac., Zaburzenia funkcji poznawczych u osób w starszym wieku, [w:] Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, red. M. Mossakowska, A. Więcek, P. Błędowski, Termedia. Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2012.
• Leech G. N., Principles of pragmatics. Longman, London 1983.
• Milewski S., Kaczorowska-Bray K., Czy potrzebna jest „gerontologopedia”? Późna dorosłość z perspektywy logopedycznej, [w:] Diagnoza i terapia osób dorosłych i starszych, red. M. Michalik Collegium Columbinum, Kraków 2014.
• Opala G., Ryglewicz D., Zapobieganie chorobom mózgu i chorobom neurodegeneracyjnym, w tym chorobie Alzheimera, [w:] Zdrowe starzenie się: Biała Księga, red. B. Samoliński, F. Raciborski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013.
• Pniewska J. i współprac., Ocena zapotrzebowania na opiekę pielęgniarską nad osobami starszymi w ostrej fazie udaru mózgu za pomocą Northwick Park Dependency Score, [w:] Wyzwania współczesnej Gerontologii, red. P. Błędowski,A. Stogowski, K. Wieczorowska-Tobis, Wydawnictwo Naukowe WSNHiD, Poznań 2013.
• Pora umierać. Film fabularny. Reżyseria: Dorota Kędzierzawska. Dystrybutor: Best Film. Polska, 2007.
• Schiefele J., Staudt I., Dach M. M., Pielęgniarstwo geriatryczne. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław1998, dodr. 2008.
• Siuda J. i współprac., Rozpowszechnienie wybranych chorób neurologicznych w wieku podeszłym, [w:] Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, red. M. Mossakowska, A. Więcek, P. Błędowski,Termedia, Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2012.
• Wolańska E., Zaburzenia funkcji językowych w chorobach i zespołach otępiennych. Rola i cele logopedii wieku podeszłego, „Poradnik Językowy” 2015, nr 5.
• Zöller D., Gdybym mógł z wami rozmawiać… – autystyczny chłopiec szuka porozumienia, Wydawnictwo Fundacja SYNAPIS, Warszawa 1994.
• Zych A. A., Leksykon gerontologii, wyd. II, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.