Funkcjonowanie kancelarii niejawnej urzędów centralnych na przykładzie kancelarii tajnej Ministerstwa Skarbu w Warszawie w latach 1945–1950

• Authors: Adam G. Dąbrowski

Title variants

EN

Works of classified records offices of central administration: case of classified records office of the Ministry of Treasure in Warsaw in 1945–1950

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Ministerstwo Skarbu zostało powołane do życia ustawą z 31 grudnia 1944 r. o powołaniu Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej. Jego zakres kompetencji obejmował całokształt spraw skarbowości państwowej oraz polityki finansowej państwa, podatków, ceł, budżetu, a także kwestii kredytowych, monetarnych i emisyjnych oraz nadzoru nad bankami, zakładami ubezpieczeniowymi i asekuracyjnymi. W wyniku wejścia w życie zapisów ustawy z 7 marca 1950 r. urząd przekształcony został w Ministerstwo Finansów. Funkcjonowanie kancelarii tajnej Ministerstwa Skarbu w latach 1945–1950 regulowały zapisy czterech kolejnych instrukcji, jednak wszystkie te normatywy opierały postępowanie z dokumentacją na jednym systemie. Podstawową pomoc ewidencyjną stanowił zawsze Dziennik spraw tajnych. Funkcjonował jako typowy dziennik podawczy, w którym rejestrowano pod kolejnymi bieżącymi numerami (poczynając od numeru 1 dla każdego roku kalendarzowego) wszystkie wpływające do urzędu oraz z niego wysyłane pisma o klauzuli „tajne”. Także niezmiennie w latach 1945–1950 akta spraw tajnych przechowywane były w układzie wynikającym z kolejnych numerów dziennika spraw tajnych. Z punktu widzenia dziejów form kancelaryjnych i biurowości można więc nazwać go systemem kancelaryjnym dziennikowym. Tego rodzaju tryb postępowania z dokumentacją niejawną był ówcześnie powszechnie obowiązujący we wszystkich urzędach administracji państwowej, wywodził się z tradycji kancelarii niejawnych okresu dwudziestolecia międzywojennego i jest wciąż stosowany współcześnie.

EN

The Ministry of Treasure was created with the legislation on creating Provisional Government of the Republic of Poland from December 21st, 1944. Competencies of the Ministry encompasses all affairs of the state treasure and financial politics, taxes, customs, budget, as well as credits, monetary issues, flotation issues, control over banks, insurance and assurance companies. As a result of law from March 7th, 1950 the office was transformed into the Ministry of Finance. Activity of the classified records office between 1945 and 1950 was regulated by four succeeding instructions, but they all were based on one system of managing records. The primary office register was a journal of classified cases – a typical office register, where all classified documents getting into or out of the office, were registered with subsequent Arabic numbers, starting with 1 for each year. Between 1945 and 1950 records of classified cases were stored according to their number in the journal of classified cases. From the point of view of history of records and bureaucracy, this system can be called an office system based on journal registers. This kind of processing classified records was, in that time, generally applicable for all state administration. This system was grounded in the mid-war period classified records offices and it is still used in this day.

Keywords

PL

Ministerstwo Skarbu w Warszawie 1944-1950; system pracy kancelaryjnej Ministerstwa Skarbu w Warszawie 1945-1950; kancelaria tajna Ministerstwa Skarbu w Warszawie 1945-1950; system pracy kancelaryjnej urzędów centralnych w Polsce 1945-1950

EN

Ministry of Treasure 1944–1950; records management; classified records office; central administration; history of bureaucracy

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Archiwa – Kancelarie – Zbiory
• Year: 2019
• Issue: 10(12)
• Pages: 53-74

Contributors

author

Adam G. Dąbrowski

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie

References

• Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. – Kodeks Karny Wojska Polskiego.” Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 6, poz. 27 (1944).
• „Dekret z dnia 26 października 1949 r. o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej.” Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 55, poz. 437 (1949).
• Barszcz, Anna. Prezydium Rady Ministrów i Urząd Rady Ministrów jako wytwórcy państwowego zasobu archiwalnego (1945–1996). Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych 2014.
• Czarnota, Tomasz. „Zabezpieczenie tajemnicy partyjnej i państwowej w pracy aparatu PZPR w świetle przepisów wydanych w 1973 r. przez Komitet Wojewódzki PZPR w Lublinie.” Komunizm: system – ludzie – dokumentacja 6 (2017): 252–274.
• Dąbrowski, Adam G. „Kancelaria Ministerstwa Skarbu w Warszawie w latach 1944– 1950.” Archiwa – Kancelarie – Zbiory 9 (11) (2018): 149–178. http://dx.doi.org/10.12775/AKZ.2018.008
• Dąbrowski, Adam G. „Przepisy kancelaryjne Ministerstwa Administracji Publicznej z lat 1945–1950.” Teki Archiwalne. Seria Nowa 7 (29) (2003): 63–74.
• Dąbrowski, Adam G. „Przepisy kancelaryjne Ministerstwa Ziem Odzyskanych z lat 1945–1949.” Archeion 117 (2016): 387–405.
• Degen, Robert. Kancelaria wojewódzkich urzędów administracji ogólnej na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945-1950. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005.
• Filipczak, Teresa. Kancelaria Sejmu i Rady Państwa oraz archiwum w latach [1944] 1952–1989. Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, 2015.
• Horst, Władysław. Kancelarie i archiwa Centralnego Komitetu Wykonawczego Polskiej Partii Socjalistycznej, Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej i Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1944–1990). Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Wydział Wydawnictw, 2006.
• Ministerstwo Skarbu w Warszawie 1944–1950. Archiwum Akt Nowych, Warszawa.
• Urząd Rady Ministrów w Warszawie [1944–1952] 1953–1998. Archiwum Akt Nowych, Warszawa.
• „Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny.” Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 60, poz. 571 (1932).
• „Ustawa z dnia 31 grudnia 1944 r. o powołaniu Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej.” Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 19, poz. 99 (1944).
• „Ustawa z dnia 2 lipca 1949 r. o zakresie działania Ministra Skarbu.” Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 41, poz. 298 (1949).
• „Ustawa z dnia 7 marca 1950 r. o przekształceniu urzędu Ministra Skarbu w urząd Ministra Finansów.” Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, nr 10, poz. 101 (1950).
• „Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny.” Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, nr 13, poz. 95 (1969).

Identifiers

DOI

AKZ.2019.003