O związkach Kościoła katolickiego z twórcami kultury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zapis wykładu Eryka Sztekkera wygłoszonego 24 października 1985 roku na kursie dla dyrektorów wydziałów do spraw wyznań

Title variants

EN

About the Relations of the Roman Catholic Church with Creators of Culture in the People’s Republic of Poland. The Record of the Lecture of Eryk Sztekker of 24 October 1985 during a Course for Directors of Departments for Religious Denominations

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

24 października 1985 r. Eryk Sztekker, socjolog i pracownik Urzędu do spraw Wyznań w Warszawie, podczas kursu dla dyrektorów wydziałów do spraw wyznań wygłosił wykład, w którym przedstawił z punktu widzenia władzy, a ściślej Urzędu do spraw Wyznań – instytucji będącej elementem aparatu kontroli i represji państwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych – związki Kościoła katolickiego ze środowiska- mi twórczymi, ludźmi kultury, literatami i artystami w latach osiemdziesiątych XX w. w komunistycznej Polsce. Artykuł jest próbą syntetycznego przedstawienia zjawiska, które nabrzmiewało od połowy lat siedemdziesiątych, a w pierwszej połowie lat osiem- dziesiątych nabrało charakteru masowego. Przez władze państwowe i partyjne postrze- gane było jako poważny problem. Pojawienie się twórców i ludzi kultury w kościołach, gdzie mogli bez ingerencji cenzury prezentować swoją twórczość i wyniki badań oraz dzielić się swoimi przemyśleniami, stanowiło zagrożenie dla państwowego monopolu w obszarze dystrybucji kultury.

EN

O n 24 October 1985, Eryk Sztekker, a sociologist and employee of the Office for Religious Denominations in Warsaw, held a lecture during a course for directors of departments for religious denominations to present the relations of the Roman Catholic Church with communities of creators, people of culture, men of letters and artists in the 1980s in communist Poland from the point of view of the authorities, i.e. the Office for Religious Denominationins, which was part of the control and state repression appara- tus against the Roman Catholic Church and religious associations. The article marks an attempt to provide a structured overview of a phenomenon that had been emerging since the mid-1970s and snowballed in the first half of the 1980s. The state and party authorities viewed it as a serious problem. The emergence of creators and people of culture in chur - ches where they could present their works uncensored and the results of research as well as share their reflections posed a threat to the state monopoly in the provision of culture.

Keywords

EN

independent culture; Roman Catholic Church; Church and culture; censorship; social opposition

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2019
• Issue: 33
• Pages: 494-521

Contributors

elaborated by

Tracz Bogusław

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach

References

• Baran J., Trzy dary salezjanina, „Sycyna” 1998, nr 1.
• Borkowski T., Giebułtowicz J., Salezjański Kongres Młodzieży, „Przegląd Katolicki” 1985, nr 25.
• Cieślińska N., Najtrudniej o normalność, „Przegląd Powszechny” 1985, nr 3 (763).
• Dworak A., Film a religia, „Przegląd Katolicki” 1985, nr 39.
• Dyskusja o księżach w Polsce, „Więź” 1968, nr 7–8.
• Friszke A., Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Warszawa 1997.
• Friszke A., PRL wobec Kościoła. Akta Urzędu do Spraw Wyznań 1970–1978, Warszawa 2010.
• Ganjuszkin W., I jego wozwodit mołodym, „Sowietskaja Kultura” 1983, nr 143.
• Glemp J., Nauczanie pasterskie 1981–1982, t. 1, Poznań 1988.
• Instytut Kultury Chrześcijańskiej im. Jana Pawła II w Olsztynie wczoraj i dziś 1979–1999, red. M. Borzyszkowski, M. Dagiel, Olsztyn 1999.
• Interart 85. 2 Targi Sztuki Krajow Socjalistycznych, Poznań 24 XI–1 XII 85 r., red. A. Kreczmar, I. Wierzbicka, Warszawa 1985.
• Jan Paweł II, Nauczanie papieskie 1983 (styczeń–czerwiec), t. VI, cz. 1, oprac. E. Weron, A. Jaroch, Poznań 1998.
• Kalendarium Duszpasterstwa Środowisk Tworczych [w:] 25 lat Duszpasterstwa Środowisk Twórczych. Księga jubileuszowa, red. K. Iwanicka, M. Romańska, Warszawa 2003.
• Katedry socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim [w:] Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim, red. B. Gruszka, Warszawa 2007.
• Kolasa K., Festiwal Piosenki Religijnej „Sacrosong ’69” w Łodzi „na cenzurowanym” [w:] Muzyka. Rodzaje i style, „W kręgu kultury PRL”, t. 3, red. K. Bittner, D. Skotarczak, Poznań 2017.
• Komunikat 190 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski [w:] Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, wstęp i oprac. J. Żaryn, Warszawa–Poznań 2006.
• Kościół i kultura w latach osiemdziesiątych XX wieku. Doświadczenia warszawskie, red. W.A. Niewęgłowski, M. Romańska, Katowice–Warszawa 2011.
• Kotański J., „Lux in tenebris”. Artyści a Kościoł w Warszawie w latach stanu wojennego [w:] Kościoł i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011.
• Krzysztofiński M., Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Stalowej Woli – oaza kultury niezależnej [w:] Kościół i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011.
• Krzyżan P., Kościoł i kultura, „Życie Literackie” 1985, nr 2.
• List Pasterski Episkopatu Polski z okazji Dnia Środków Społecznego Przekazu. Niedziela, 16 IX 1984 r. [w:] Kościół a kultura masowa, oprac. F. Adamski, Kraków 1987.
• Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945–2000, cz. 2, red. P. Libera i in., Marki 2003.
• Maksymczak M., Bunt przeciw władzy i formalizmowi. Próba interpretacji twórczości grupy Wprost, Warszawa 2017.
• Marek Ł., Symbioza Kościoła krakowskiego z kulturą niezależną w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kościoł i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011.
• Miziołek W., Znaczenie duszpasterstwa dla kultury [w:] Drogi kapłańskiego życia. Księga jubileuszowa dwudziestopięciolecia posługi pasterskiej biskupa Władysława Miziołka, Warszawa 1994.
• Niewęgłowski W.A., Biskup Władysław Miziołek – pasterz w obliczu kultury i jej twórców [w:] 25 lat Duszpasterstwa Środowisk Twórczych. Księga jubileuszowa, red. K. Iwanicka, M. Romańska, Warszawa 2003.
• Niewęgłowski W.A., Duszpasterstwo Środowisk Twórczych na przełomie wieków [w:] 25 lat Duszpasterstwa Środowisk Twórczych. Księga jubileuszowa, red. K. Iwanicka, M. Romańska, Warszawa 2003.
• Niewęgłowski W.A., Jozef kardynał Glemp i jego posługa pasterska tworcom kultury [w:] 25 lat Duszpasterstwa Środowisk Tworczych. Księga jubileuszowa, red. K. Iwanicka, M. Romańska, Warszawa 2003.
• Pasterskie pouczenie, „Przegląd Katolicki” 1984, nr 13.
• Plastyka w służbie Ewangelii, „Przewodnik Katolicki” 1986, nr 10.
• Przemówienie Ojca Świętego Jana Pawła II wygłoszone po Mszy św. w Castel Gandolfo 22 lipca 1985 roku [w:] 25 lat Duszpasterstwa Środowisk Twórczych. Księga jubileuszowa, red. K. Iwanicka, M. Romańska, Warszawa 2003.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 3: 1975–1989, Pelplin 1996.
• Sztekker E., Elegancki nelson. Zapomniany zapaśnik Teodor Sztekker, „Polityka” 1998, nr 38.
• Sztekker E., Niektore zagadnienia wspołczesnej etyki katolickiej, „Materiały Pomocnicze z Zagadnień Naukowego Ateizmu”, nr 4, Warszawa 1958.
• Teatr drugiego obiegu. Materiały do kroniki teatru stanu wojennego 13 XII 1981 – 15 XI 1989, oprac. i red. J. Krakowska-Narożniak, M. Waszkiel, mat. zebrał zespół pod kier. M. Fik, Warszawa 2000.
• Tracz B., Karol Wojtyła – Jan Paweł II i kultura niezależna [w:] Solidarność z błoń. Wokół nauczania społecznego Jana Pawła II, red. M. Drzonek, M. Siedziako, Szczecin 2011.
• Tracz B., Spotkania wielu. Dni i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej w miastach aglomeracji gornośląskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kościoł i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011.
• Tydzień Kultury Katolickiej Ziem Zachodnich we Wrocławiu, „Wrocławski Tygodnik Katolikow” 1958, nr 17.
• Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej w Warszawie 1975–1984, red. M. Bizan i in., Warszawa 1985.
• W porę i nie w porę. O Kościele i kulturze rozmawiają Maria Anto, Julia Hartwig, Anna Nehrebecka, Stefan Bratkowski i Andrzej Wajda, „Przegląd Katolicki” 1984, nr 27–28.
• Wojciechowski A., Czas smutku, czas nadziei. Sztuka niezależna lat osiemdziesiątych, Warszawa 1992.
• Woycicki K., Z Mazowieckim w Gnieźnie u prymasa Wyszyńskiego, „Więź” 2013, nr 4.
• Wyszyński S., Z rozważań nad kulturą ojczystą, Poznań–Warszawa 1979.