Svalbard w filmach polskich z lat 30. XX wieku

• Authors: Szymala Jacek , Rogatchevski Andrei

Title variants

EN

Svalbard in Polish Films from 1930s

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 2020 r. minęła 100. rocznica zawarcia traktatu svalbardzkiego, na mocy którego archipelag ten przyznano Norwegii. Polska podpisała go w 1931 r. W roku następnym rozpoczęły się polskie wyprawy polarne. Ekspedycje te były związane z badaniami prowadzonymi z punktu widzenia nauk przyrodniczych, a ekipom towarzyszyli także fotografowie i/lub filmowcy. Celem artykułu jest przedstawienie, analiza i interpretacja materiału wizualnego, jaki pozostał po tych wyprawach, głównie filmowego. W tekście  zostały omówione trzy produkcje z lat 30. (Wyspa mgieł i wichrów, Wśród mórz Arktyki oraz Do Ziemi Torella) stanowiące źródła z obszaru historii wizualnej. Filmy te mogą pomóc w studiowaniu historii nauki, zmian krajobrazu, historii cywilizacji oraz w analizowaniu badań polarnych itd.; są także ciekawym głosem na temat polskiej historiografii dotyczącej Arktyki. Autorzy tekstu poświęcają szczególną uwagę odnalezionemu w 2019 r. reportażowi Do Ziemi Torella (reż. Witold Biernawski). Istotną część opracowania stanowi zamieszczona na końcu tabela, w której znajdują się informacje o 40 polskich filmach  na temat Svalbardu.

EN

Polish documentary films about Svalbard have been associated with polar research, conducted by Poles on a regular basis since the 1930s. Since then, over 30 films have been made. In their paper, the authors focus on the film reportage of the first Polish expedition to the island of Spitsbergen from 1934: Do Ziemi Torella (To Torell Land), which was found in 2019, digitized, translated into English and subtitled. They also discuss Polish experiences on the Bear Island and in Northern waters, briefly shown in Wyspa mgieł i wichrów (The Isle of Fogs and Winds) and Wśród mórz Arktyki (In Arctic Seas), both from 1937. Earlier, Polish Spitsbergen research was limited to natural sciences. They propose to approach it from the perspective of visual history side; then, the analysed films become historical sources – both in the direct and indirect sense (primary and secondary sources). Polish films about Spitsbergen can function as sources for the history of science, for landscape changes, for the history of civilization, polar research, etc. Of course, they also say a great deal about the propaganda and the image of the Arctic in Polish historiography of a given period. The article is a kind of provisional report on a broader project of (re-)discovering and sharing these films.

Keywords

PL

Svalbard; Arktyka; historia wizualna

EN

Svalbard; Arctic; visual history

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2020
• Issue: 112 Polski dokument, polska animacja
• Pages: 161-180

Contributors

author

Szymala Jacek

• Uniwersytet Wrocławski

author

Rogatchevski Andrei

• Uniwersytet w Tromsø

References

• [b. a.] (2019). Biuletyn Informacyjny Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, 28 (11), s. 11.
• Bernadzikiewicz, S. (1936). Polska wyprawa polarna na Spitsbergen 1934. Cel i organizacja, prace i wyniki. Taternik, 20 (5), ss. 159-173.
• Campopiano, L. (2019). Non-State Actors in the Arctic: Lessons from the 1920 Svalbard Treaty Negotiations. St Andrews Historical Journal, 8 (1), ss. 41-50.
• Centkiewicz, C. (1934). Wyspa mgieł i wichrów. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze „Rój”.
• Chwaściński, B. (1980). Stefan Bernadzikiewicz. W 40-lecie śmierci. Taternik, 56 (2), ss. 67-68.
• Górski, M. (2015). Zimowanie 1932/1933 na Wyspie Niedźwiedziej – eksplozja polskich badań polarnych. Przegląd Geofizyczny, (1-2), ss. 59-76.
• Gurgul, H., Krzeptowski, M. (2000). Henryk Mogilnicki (1906-1999) w 65-lecie Polskiej Wyprawy na Spitsbergen. Biuletyn Polarny, (8), ss. 48-49.
• Halicki, B. (1938). Trzecia polska wyprawa na Spitsbergen. Wiadomości Muzeum Ziemi, 1 (4), ss. 119-122.
• Hendrykowska, M. (2015). Historia polskiego filmu dokumentalnego (1896-1944). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Kępiński, A., Sandøy, H. (2011). Polsko-norweska historia filmowa (tłum. P. Urbanik, M. Kłos). W: J. E. Holst, P. Urbanik (red.), Kino Norwegii (s. 329). Warszawa – Kraków: MFF Nowe Horyzonty.
• Köhler, P. (2013). Stanisław Siedlecki (1912-2002) – polarnik, taternik, geolog. Stulecie urodzin. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 58 (3), ss. 61-80.
• Köhler, P. (2014). Osiemdziesięciolecie polskiej wyprawy na Wyspę Niedźwiedzią. Biuletyn Polarny, (17-18), ss. 62-66.
• Köhler, P. (2014). Z Legionowa na Wyspę Niedźwiedzią. I polska wyprawa polarna 1932-1933. Rocznik Legionowski, 7, ss. 30-38.
• Köhler, P. (2015). Polska wyprawa na Spitsbergen w 1934 roku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 60 (2), ss. 117-140.
• Köhler, P. (2016). Druga polska wyprawa na Spitsbergen w 1936 roku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 61 (4), ss. 135-143.
• Köhler, P. (2018). Polska wyprawa na Spitsbergen w 1938 roku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 63 (2), ss. 7-27.
• Krawczyk, A. (2014). Polskie ślady na Wyspie Niedźwiedziej (1932-1933). Biuletyn Polarny, (17-18), ss. 73-75.
• Lubowicka, A. (2020). Jak dołączyć do grona „państw kulturalnych”. Historia wizualna pierwszej polskiej ekspedycji arktycznej w dwudziestoleciu międzywojennym. W: D. Skotarczak, J. Szymala (red.), Okno na przeszłość. Szkice z historii wizualnej (t. 2, ss. 35-70). Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Łaszkiewicz, S. (1945). Szum młodości. Edinburgh: Składnica Księgarska.
• Maj, S. (2011). Profesor Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954) jako geofizyk (życie i działalność). Przegląd Geograficzny, (3-4), ss. 279-290.
• Maj, S. (2014). Pierwsza polska wyprawa polarna na Wyspę Niedźwiedzią (1932-1933). Przegląd Geofizyczny, (3-4), ss. 175-186.
• Niekrasz, L. (1978). Gdzie Polska, gdzie Svalbard. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
• Nowak-Zaorska, I. (1969). Polski film oświatowy w okresie międzywojennym. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Rogatchevski, A. (2020). Svalbard on the (Post-)Soviet Screen. Nordlit, (45), ss. 150-174.
• Rozmus, D. (2017). Traktat Svalbardzki – wykorzystane szanse?. Roczniki Administracji i Prawa, 17 (zeszyt specjalny), ss. 269-287.
• Różycki, S. Z. (1936). Wyprawa na Spitsbergen w 1934 roku. Przegląd Geograficzny, 15, ss. 119-137.
• Różycki, S. Z. (1936). Ziemia Torella – teren działania polskiej wyprawy polarnej 1934. Taternik, 20 (5), ss. 173-181.
• Różycki, S. Z. (1973). Z historii polskich wypraw na Spitsbergen. Czasopismo Geograficzne, 44, ss. 139-145.
• Siedlecki, S. (1935). Polska Wyprawa Polarna na Spitsbergen. Wierchy, 13, ss. 34-45.
• Siedlecki, S. (1938). Crossing West Spitsbergen from South to North. Særtrykk av Norsk Geografisk Tidsskrift, 7 (2), ss. 79-91.
• Siedlecki, S. (1938). Przejście z południa na północ przez Zachodni Spitsbergen. Wierchy, 16, ss. 118-135.
• Sørenssen, B. (2017). Thor Iversen and Arctic Expedition Film on the Geographical and Documentary Fringe in the 1930s. W: E. Frisvold Hanssen, M. Fosheim Lund (red.), Small Country, Long Journeys: Norwegian Expedition Films (ss. 116-135). Oslo: Nasjonalbiblioteket,.
• Szupryczyński, J. (1975). Eksploracje naukowe Spitsbergenu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Szupryczyński, J. (2007). Eksploracje Spitsbergenu. Przegląd Geograficzny, 71 (3-4), ss. 567-592.
• Szupryczyński, J. (2013). Pierwsza polska wyprawa polarna. Przegląd Geograficzny, 85 (1), ss. 123-160.
• Szupryczyński, J. (2015). Pierwsza polska wyprawa polarna na Spitsbergen. Przegląd Geograficzny, 87 (1), ss. 167-178.
• Szymala, J. (2016). Film – Historia – Turystyka. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Szymala, J. (2020). Włodzimierz Puchalski (1909-1979) – przyrodnik i artysta między Dolnym Śląskiem a Svalbardem. Zeszyty Artystyczne, 37, ss. 111-119.
• Wiśniewska, I. (2014). Białe: zimna wyspa Spitsbergen. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Wiśniewska, I. (2016). Hen: na północy Norwegii. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Zagrajski, S. (1935). Prace geodezyjne Polskiej Wyprawy na Spitsbergen w 1934 roku. Wiadomości Służby Geograficznej, 9 (1-2), ss. 49-122.