Zmieniać rzeczy w znaki. Kod przedmiotowy w tradycji Bożego Ciała z kwietnymi dywanami w Spycimierzu

• Authors: Smyk Katarzyna

Title variants

EN

Changing objects into signs. Object-related code in Corpus Christi tradition of flower carpets in Spycimierz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi semiotyczną analizę przedmiotów (materiałów, narzędzi, przedmiotów kultu) wykorzystanych w Spycimierzu (województwo łódzkie, powiat Poddębice, gmina Uniejów) podczas święta Bożego Ciała. Wieś ta wyróżnia się nadzwyczaj bogatym wystrojem, a szczególnie kwietnymi dywanami 2-kilometrowej długości układanymi na całej trasie procesji eucharystycznej. Autorka do analizy obrzędowego kodu przedmiotowego zastosowała teorię semioforów Krzysztofa Pomiana. Semioforami według niej są dywany kwiatowe, bramy i ołtarze – przedmioty w najwyższym stopniu sakralne w czasie mszy świętej i procesji. Powstają one z i za pomocą rzeczy – materiałów, narzędzi, przy asyście mediów – aparatów i kamer. Po procesji następuje etap desakralizacji semioforów i wytracania przez nie symbolicznych funkcji oraz wysokich wartości. Część z materiałów użytych do stworzenia semioforów zostanie przechowana na następny rok stając się rzeczami, część jako odpady trafi na kompostowniki, zamieniając się w ciała – glebę, z której w kolejnym roku wyrosną kwiaty. Wobec tego, że kwiaty posłużą do ułożenia kwietnego dywanu czy ozdobienia ołtarza, opisany obieg przedmiotów można nazwać spycimierskim kontinuum.

EN

The article constitutes a semiotic analysis of items (materials, tools, cult objects) used in Spycimierz (Łódź voievodship, Poddębice county, Uniejów commune) during Corpus Christi ce-lebration. On the national level, the holiday is distinguished by exceedingly rich décor of the villa-ge, particularly two-kilometer long flower carpets laid alongside the entire Eucharistic procession route. The author applied the object-related code analysis for the ritual based on the semiophore theory by Krzysztof Pomian. Thus SEMIOPHORES are represented here as flower carpets, gates and altars – elements of the highest sacral value in procession and holy mass. They both emerge from and are created by OBJECTS – materials, tools, assisted by MEDIA – cameras and video cameras. After the procession a SEMIOPHORE desacralisation process occurs, during which they lose symbolic functions and high values they represent. Part of the materials is utilised for further usage next year when they become OBJECTS. The other part, described as WASTE, arrives finally in a composter and transforms into BODIES or soil, out of which flowers will grow the following year. Due to the fact that blossoms will form a flower carpet or decorate an altar, the aforementio-ned circulation of items can be referred to as “Spycimierz continuum”.

Keywords

PL

Spycimierz; Boże Ciało; kwiatowe dywany; semiofory; Krzysztof Pomian; kod przedmiotowy

EN

Spycimierz; Corpus Christi feast; flower carpets; semiophores; Krzysztof Pomian; object-related code; intangible cultural heritage

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Uniejowski
• Year: 2020
• Volume: 9
• Pages: 5-21

Contributors

author

Smyk Katarzyna

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Nauk o Kulturze

References

• Boże Ciało w Spycimierzu. Niematerialne dziedzictwo kulturowe, fotografie i koncepcja albumu J. Tatarkiewicz, [b.m.w.] [2018].
• Burke P., Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, tłum. R. Pucek, M. Szczubiałka, Warszawa 2009.
• Ciesielska-Szynal B., Dekoracje kwiatowe trasy procesji Bożego Ciała w Spicimierzu, „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1996, t. 10, s. 31–40.
• Douglas M., Symbole naturalne. Rozważania o kosmologii, tłum. E. Dżurak, Kraków 2004.
• Figlus T., Rozwój układu ruralistycznego Spycimierza na tle dziejów osadnictwa w świetle badań geograficzno-historycznych i archeologicznych, „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 4, s. 73–94.
• Hołda R., Boże Ciało. Święto, ceremonia i performans, „Journal of Urban Ethnology” 2013, t. 11, s. 61–74.
• Jackson P., Entropy and Redundancy in Culture, „Method and Theory in the Study of Religion”2006, t. 18, nr 3, s. 219–231.
• Kaźmierczak W., Procesja Bożego Ciała z tradycją kwietnych dywanów w Spycimierzu jako krajowe dziedzictwo niematerialne, „Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 65–75.
• Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, przeł. R. Wojnakowski, Warszawa 2011.
• Łotman J., Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury, przekł. i przedmowa B. Żyłko, Gdańsk 2008.
• Miodyński L., Symbole miejsca w kulturze i literaturze macedońskiej, Katowice 2011.
• Nowiński J., Ars eucharistica. Idee, miejsca i formy towarzyszące przechowywaniu eucharystii w sztuce wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej, Warszawa 2000.
• Ogrodowska B., Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Warszawa 2011.
• Pomian K., Historia. Nauka wobec pamięci, przeł. H. Abramowicz, J. Pietrzak-Théblault, Lublin 2006.
• Pozorski K. SDB, Włoskie pochodzenie tradycji dekoracyjnych uroczystości Corpus Domini, „Biuletyn Uniejowski” 2019, t. 8, s. 67–75.
• Rubin M., Corpus Christi. The Eucharist in Late Medieval Culture, Cambridge University Press 1991.
• Segalen M., Obrzędy i rytuały współczesne, przekł. J.J. Pawlik, Warszawa 2009.
• Smyk K., Kwietne dywany na Boże Ciało w przekazach mieszkańców parafii Spycimierz, „Twórczość Ludowa” 2018, nr 3–4, s. 27–31.
• Smyk K., Obrzęd jako tekst kultury. Przykład Bożego Ciała w Spycimierzu, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, w druku.
• Smyk K., Spycimierskie kwietne dywany na Boże Ciało – typologia i symbolika wzorów, „Biuletyn Uniejowski” 2019, t. 8, s. 35–65.
• Szadura J., Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie, Lublin 2017.
• Tolstoj N.I., Jazyk i narodnaja kul’tura. Očerki po slavjanskoj mifologii i etnolingvistike, Moskva 1995.
• Tołstoj N.I., Język a kultura (niektóre zagadnienia słowiańskiej etnolingwistyki), przeł. L. Zienkiewicz, J. Bartmiński, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 1992, nr 5, s. 15–25.
• Zalewski Z., Święto Bożego Ciała w Polsce do wydania Rytuału Piotrkowskiego (1621), „Studia z Dziejów Liturgii w Polsce” 1973, t. 1, s. 95–162.
• Zaremska H., Procesje Bożego Ciała w Krakowie w XIV‒XVI wieku, [w:] B. Geremek (red.), Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, Wrocław 1978, s. 25–40.
• Żółkiewski S., Teksty kultury. Studia, Warszawa 1988.Żyłko B., Kultura i znaki. Semiotyka stosowana w szkole tartusko-moskiewskiej, Gdańsk 2011.
• Żyłko B., Semiotyka kultury. Szkoła tartusko-moskiewska, Gdańsk 2009.