AWANGARDA, TOTALITARYZM, GLOBALIZACJA: WSPÓLNE DOŚWIADCZENIE? WYBRANE ZAGADNIENIA SZTUKI XX WIEKU NA UKRAINIE I W POLSCE

• Authors: Kal Elżbieta

Title variants

EN

AVANT GARDE, TOTALITARIANISM, GLOBALISATION: COMMON EXPERIENCE? SELECTED ISSUES OF XX CENTURY ART IN UKRAINE AND POLAND

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The text constitutes a reference to the article on applying social realism discourse in pop-art and modern popular culture (“Ars inter Culturas” 5 (2016): 209-239) and an elaboration by means of including Ukrainian art. It reminds about Ukrainian artists’ contribution to the development of the avant garde of the first half of 20th century and social realism ideas of involvement, “growing of art into” life as well as its presence in various areas of social practice. It also recalls the mediatory role of Władysław Strzemiński between Russian and Polish avant garde. Furthermore, on the basis of examples the author analyses formal strategies adopted from avant garde by the output of social realism, points to iconographic patterns of Ukrainian works from which Polish artists got inspiration according to their programme and critics’ recommendations. Also, differences resulting from the relations between patternmutation are important, as well as the duration of the doctrine which was in force from the first half of the 30s to the end of the 80s of the 20th century in Russia while in Poland in the years of 1949/50-1954/55. In both countries, it had important but different consequences, which results in different attitudes to realism as a general artistic strategy. Contemporary communication and globalisation processes have led to standardisation of visual language also in post-soviet countries, and internet memes play a significant role in it. In the world of the Internet, the elements of social realism discourse become memes detached from old meanings, lose their historical and political sense, become an element of entertaining exoticism which enhances forgetting about an oppressive character of the doctrine which, especially in Ukraine, has led not only to the exclusion but also to the extermination of artists.

Keywords

PL

sztuka Ukrainy; malarstwo XX wieku; awangarda; socrealizm; globalizacja; inspiracje artystyczne; ecykling kulturowy

EN

Ukrainian art; painting of 20th century; avant garde; social realism; globalisation; artistic inspirations; cultural recycling

• Publisher: Uniwersytet Pomorski w Słupsku
• Journal: Ars inter Culturas
• Year: 2018
• Volume: 7
• Pages: 145-188

Dates

published

2019-01-23

delivered

2018-09-05

Contributors

author

Kal Elżbieta

References

• III Ogólnopolska Wystawa Plastyki. Malarstwo, rzeźba, grafika, satyra, katalog wystawy, wstęp: Lucjan Motyka, Stanisław Teisseyre, Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych „Zachęta”, 1952.
• Baranowicz, Zofia. Polska awangarda artystyczna 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975.
• Baudrillard, Jean. Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury. Tłum. Sławomir Królak. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2006.
• Bauman, Zygmunt. Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2000.
• Białostocki, Jan. „Ikonografia romantyczna. Przegląd problemów badawczych”. W idem, Symbole i obrazy w świecie sztuki, 349-350. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
• Bogucki, Janusz. „Doświadczenie realizmu socjalistycznego (1949-1954)”. W idem, Sztuka Polski Ludowej, 51-97. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983.
• Butterwick, James, ed. Alexander Bogomazow 1880-1930. Maastricht: The European Fine Art Fair, 2016.
• Clark, Christopher. Prusy. Powstanie i upadek 1600-1947. Tłum. Jan Szkudliński. Warszawa: Bellona, 2006.
• Golomstock, Igor. Totalitarian Art in the Soviet Union, the Third Reich, Fascist Italy, and the People’s Republic of China. New York: Icon, 1990.
• Gołomsztok, Igor. Język artystyczny w warunkach totalitarnych. Lublin: Vademecum, 1986.
• Groys, Boris. Gesamtkunstwerk Stalin: die gespaltene Kultur in der Sowjetunion. München: Carl Hanser, 1988.
• Groys, Boris. The Total Art of Stalinism: Avant-Garde, Aesthetic Dictatorship, and Beyond. Transl. Charles Rougle. Princeton: University Press, 1992.
• Ilkosz, Jerzy. „Malarstwo realizmu socjalistycznego w Polsce”. W Sztuka polska po 1945 roku. Materiały z Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1984, red. Teresa Hrankowska, 189-212. Warszawa: PWN, 1984.
• [Jaciw, Roman]. „Sztuka ukraińska na przełomie XX i XXI wieku. Pole poszukiwań konceptualnych”. W Jędraszczyk, Katarzyna, Krasiwski, Orest, Bezludny, Ołeksandr, Czmełyk, Roman, Durniak, Bogdan, Jaciw, Roman, Kotyhorenko, Wiktor, Stroński, Henryk, Uryn, Jarosław. Społeczeństwo i kultura Ukrainy. Ćwierćwiecze przemian (1991-2016), red. Katarzyna Jędraszczyk, 167-186. Gniezno: Instytut Kultury Europejskiej UAM, 2016.
• Kal, Elżbieta. „»Aby lud wszedł do Śródmieścia«. Ludowość i inne paradoksy metody realizmu socjalistycznego w architekturze”. W Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, red. Paweł Knap, 25-28. Szczecin: IPN, 2013.
• Kal, Elżbieta. Malarstwo gdańskie 19451959. Ludzie, słowa i obrazy. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, 2009.
• Kal, Elżbieta. „Od dialogu do powtórzenia. Malarze szkoły sopockiej u źródeł swoich obrazów”. Pamiętnik Sztuk Pięknych / Fine Arts Diary 11 (2016): 127-137.
• Kal, Elżbieta. „Socrealizm skonsumowany. Wykorzystanie dyskursu socrealizmu w poparcie i współczesnej kulturze popularnej”. Ars inter Culturas 5 (2016): 209-239.
• Kal, Elżbieta. „O osamotnieniu malarstwa i o melancholii. Twórczość Stanisława Teisseyre’a w okresie realizmu socjalistycznego i odwilży. W Stanisław Teisseyre 1905-1988. Twórcy i założyciele Szkoły Sopockiej, red. Andrzej Zagrobelny, 16-29. Katalog wystawy. Sopot: Muzeum Sopotu, 2017.
• Kal, Elżbieta. „Od apologii do anatemy. Krytyka socrealistyczna wobec sztuki obcej” (podrozdział „Krytyka wobec sztuki „przodującej”). W eadem, „Tego się nie krytykuje, na kogo się nie liczy”. Polska krytyka artystyczna okresu realizmu socjalistycznego, 286-292. Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, 2010.
• Kulpińska, Katarzyna. „Graficzna twórczość Leopolda Lewickiego w Krakowie lat 30. XX wieku i w powojennym Lwowie”, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIV (2013): 487-505.
• Makaryk, Irena R. „Modernism in Kyiv: Jubilant Experimentation”. W Modernism in Kyiv: Jubilant Experimentation. Kyiv/Kиïв/Kиев/Kiev/Kijów, ed. Irena R. Makaryk, Virlana Tkacz, 16-24. Toronto-Buffalo-London: University of Toronto Press, 2010.
• Matusiak, Agnieszka. „Ukraińska powieść produkcyjna jako produkt socrealistycznej kultury masowej”. Porównania 7 (2010): 179-196.
• Możejko, Edward. Realizm socjalistyczny. Teoria. Rozwój. Upadek. Kraków: Universitas, 2001.
• Piotrowski, Kazimierz. „Awangarda w defensywie – o awangardyzacji aisthesis”, Kultura Współczesna. Teorie. Interpretacje. Praktyka 3 (2000): 19-39.
• Piotrowski, Piotr. Artysta między rewolucją i reakcją. Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy rosyjskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, 1993.
• Piotrowski, Piotr. „Czy realizm socjalistyczny był globalny?”. W idem, Globalne ujęcie sztuki Europy Wschodniej, 87-106. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2018.
• Poprzęcka, Maria Jowlewa, Lidia, red. Warszawa-Moskwa / Москва-Варшава 1900-2000, 63-69. Katalog wystawy. Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 2004.
• Przegląd Artystyczny 1-2 (1950), 42-43 wkładka.
• Riabczuk, Mykoła. „Bycie »pomiędzy«: paradoksy ambiwalencji społecznej”. W idem, Od Małorosji do Ukrainy. Tłum. Ola Hnatiuk, Katarzyna Kotyńska, 168-175. Kraków: Universitas, 2002.
• Romanowa, Anna, Kapyrina, Swietłana. „»Odwilż po zawiei«. Notatki dla polskiego przyjaciela do wystaw w Warszawie i w Moskwie (sztuka drugiej połowy XX wieku)”. W Warszawa-Moskwa / Москва-Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa, 70-86. Katalog wystawy. Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 2004.
• Rudenko, Oleh. „Sztuka monumentalna na rozdrożu historycznym. Od rénovation byzantine do »dialektyki formotwórczej« Mychajła Bojczuka”. Roczniki Humanistyczne 4 (LVI-LVII, 2008-2009): 207-248.
• Sarabjanow, Andrzej. „Sztuka rosyjska między moderną a awangardą”. W Warszawa-Moskwa/ Москва-Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa, 43-49. Katalog wystawy. Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 2004.
• Sitkowska, Maryla, red. Oblicza socrealizmu. Katalog wystawy. Warszawa: Muzeum Narodowe, 1987.
• Studzińska, Jolanta. „Narada w sprawie twórczości artystycznej z 1951 roku”. W eadem, Socrealizm w malarstwie polskim, 345-351. Warszawa: PWN, 2014.
• Studzińska, Jolanta. Socrealizm w malarstwie polskim. Warszawa: PWN, 2014. Sztuka 2 (1988), 37.
• Teisseyre, Stanisław. „Jak braliśmy Sowietów”, Zeszyty Artystyczne 19 (2010): 3-17.
• Tomasik, Wojciech. Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie propagandy monumentalnej. Wrocław: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, 1999.
• Turowski, Andrzej. Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej. Kraków: Universitas, 2000.
• Turowski, Andrzej. Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu (1921-1934). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
• Turowski, Andrzej. Malewicz w Warszawie. Rekonstrukcje i symulacje. Kraków: Universitas,2004.
• Turowski, Andrzej. „Notatki o awangardzie rosyjskiej w Polsce”. W Warszawa-Moskwa / Москва-Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa, 50-58. Katalog wystawy. Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 2004.
• Turowski, Andrzej. „Granice awangardy”. W idem, Wielka utopia awangardy. Artystyczne i społeczne utopie w sztuce rosyjskiej 1910-1930, 179-198. Warszawa: PWN, 1990.
• Turowski, Andrzej. W kręgu konstruktywizmu. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979.
• Walkiewicz, Adam. „Czym są memy internetowe. Rozważania z perspektywy memetycznej”, Teksty z Ulicy 14 (2012): 49-54.
• Witz, Ignacy. „Malarstwo na wszechzwiązkowej wystawie sztuki radzieckiej w 1949 r.”Przegląd Artystyczny 10-11-12 (1950): 8-15.
• Włodarczyk, Wojciech. „Socrealistyczny epizod. Warszawa 1933 – Moskwa 1958”. W Warszawa-Moskwa / Москва-Варшава 1900-2000, red. Maria Poprzęcka, Lidia Jowlewa, 63-69. Katalog wystawy. Warszawa: Narodowa Galeria Sztuki Zachęta, 2004.
• Włodarczyk, Wojciech. Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950-1954. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1991.
• Włodarczyk, Wojciech. „Milczenie artysty”. W idem, Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950-1954. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1991.
• „Wszechzwiązkowa Wystawa Plastyki 1949 R. [w Moskwie]”. Przegląd Artystyczny 1-2 (1950): 30-31.
• Афанасвев, Василий. Сергій Григорев. Київ: Бібліотека українського мистецтва, 1973.
• Беличко, Юрий. „Живопис”. W Исторія українського мистецтва у п’яти томах, т. V: Mистецтвo XX століття, ред. Ганна Скрипнйк, 286-307. Kиїв: Національна Aкадемія Наук України, Інститут мистецтвознавства, фольклористики та етнології, 2007.
• Василевский, Яна. „С Хрущевым в гостиной”. Репортер 339 (2012): 16.
• Владич, Леонід. Тетяна Нилівна Яблонська. Kиів: Державне видавніцтво образотворчого мистецтва і музичної літератури УРСР, 1958.
• Богомазов Олександр / Bogomazov Alexander. Живопис та элементы / Painting and Elements. Кїив: Задумливий Страус, 1996.
• Врона, Iван. К.Д. Трохименко. Нарис про життя і творчість. Київ: Бібліотека українського мистецтва, 1957.
• Горбачов, Дмытро, Папета, В. „Українский авангард”. W Історія українського мистецтва у п’яти томах, т. V: Мистецтво XX століття, ред. Ганна Скрипнйк, 112-131. Kиїв: Національна Aкадемія Наук України, Інститут мистецтвознавства, фольклористики та етнології, 2007.
• Горбaчова, Ирина. Aлександр Архипенко. Kиїв: Бібліотека українского мистецтва, 2001.
• Ковальска, Людмила. Георгій Меліхов. До 100-річчя від дня народження. Kиїв: „Фенікс”, 2008.
• Ковальска, Людмила, Присталенко, Неллі. „Михайло Бойчук. Життя та мистецтво”. W Михайло Бойчук та його школа монументального мистецтва, red. Анатолій Мельник, 20-71. Київ: Галерея, 2010.
• Павлова, Тетяна. „Василь Эрмилов и Пабло Пікассо: у просторі нової художньої парадигми”. Українське мистецтвознавство: матеріали, дослідження, рецензії 12 (2012): 36-41.
• Портнов, Г.С. Георгій Степанович Меліхов. Kиів: Державне видавництво музичної літератури УРСР, 1962.
• artchive.ru, https://artchive.ru/artists/40943~Adolf_Iosifovich_Strakhov_Braslavskij. Dostęp 10.08.2018.
• Dimshyts, Edward. „Alexander Bogomazow: Ukrainian Picasso” (1991), Ukrainian Art Library, Jan 20, 2015, http://en.uartlib.org/alexander-bogomazov-ukrainian-picasso/.Dostęp 6.08.2018.
• Dobrowolski, Marcin. „O tym jak car wykiwał kozaków”, Puls Biznesu 19.01.2018,https://www.pb.pl/o-tym-jak-car-wykiwal-kozakow-818699. Dostęp 5.08.2018.
• „Expositione libera futurista internazionale Pittori e Scultori – Italiani, Russi, Inglesi,Nordamericani, Belgi”, Apr. 1914-May 1914, Galleria Futurista – Giuseppe Sprovieri.Dostęp: 2.08.2018, https://www.artist-info.com/exhibition/Galleria-Futurista Sprovieri-Id364954.
• Gorbachov, Dmytro. „Kazimir Malevich and Ukraine”, Ukrainian Art Libray,http://en.uartlib.org/kazimir-malevich-ukraine/. Dostęp 31.07.2018.
• Hordynski, Sviatolav, Sichynski, Volodymir. „Association of Revolutionary Art of Ukraine”.W Encyclopedia of Ukraine, http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CA%5CS%5CAssociationofRevolutionaryArtofUkraine.htm. Dostęp7.08.2018.
• Hutnikiewicz, Artur. Życie artystyczne Lwowa w latach międzywojennych. Wrocław: Towarzystwo Miłośników Kresów Wschodnich, 1994, http://www.lwow.home.pl/hutnikiewicz.html. Dostęp 10.08.2018.
• https://www.pinterest.com/pin/503840277040666649/. Dostęp 30.08.2018.
• Kurz, Clemens. „Verschollene Orte: die »Siegesallee« im Tiergarten”, Clemens Kurz Stadtspaziergänge, 9 Februar 2016, https://ckstadtspaziergaenge.wordpress.com/2016/02/09/verschollene-orte-die-siegesallee-im-tiergarten/. Dostęp 30.08.2018.
• L’art au service de la propagande stalinienne, III. 2. Staline, le père du peuple et les enfants; Des roses pour Staline, https://artstaline-tpe.tumblr.com. Dostęp 10.08.2018.Meme-arsena.com, советские плакаты, https://www.memearsenal.com/create/chose? tag=%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%82%D1%8B. Dostęp 30.08.2018.
• Muzeum Sztuki w Łodzi, http://www.ddg.art.pl/strzeminski/index.html. Dostęp 9.08.2018.
• Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, https://www.muzeumzamoyskich.pl/socrealizm. Dostęp 31.08.2018.
• Nader, Luiza. „Co za wstyd! Historiografia o socrealizmie w latach 80. (case study)”, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, https://artmuseum.pl/pl/publikacjeonline/luiza-nader-co-za-wstyd-historiografia-o-socrealizmie-w. Dostęp 10.08.2018.
• Revutski, Valerian. „Meller, Vadym”. W Encyclopedia of Ukraine (vol. 3: 1993), http://www.encyclopediaofukraine.com/pages/M/E/MellerVadym.htm. Dostęp 8.08.2018.
• Russian Soviet propaganda poster, thanks to dear Stalin, https://www.etsy.com/ie/.../russian-soviet-propaganda-poster-thank... Dostęp 10.08.2018.
• Springville Museum of Art, Collection, https://webkiosk.springville.org/OBJ1290?sid=306&x=49464&port=155. Dostęp 20.07.2018.
• „Tatlin playing the Bandura. Special Project of the Library of Ukrainian Art”, Ukrainian Art Libray, http://en.uartlib.org/exclusive/tatlin-graye-na-banduri. Dostęp 31.07.2018.
• The Peoples Cube, 1.10.2015, Sexy wartime pinups are back in style – this time in Ukraine,http://thepeoplescube.com/peoples-blog/sexy-wartime-pinups-are-back-only-this- timein-ukraine-t15703.html. Dostęp 30.08.2018.
• Ukrainian Socialist Realism, April 29, 2016 - September 1, 2018 The Jurii Maniichuk and Rose Brady Collection; Ukrainian Institute of America, http://ukrainianinstitute.org/event/faces-of-ukraine/. Dostęp 15.07.2018.
• WIKIART, Visual Art Encyclopedia, dostęp: 3.08.2018, https://www.wikiart.org/en/pyotrkonchalovsky/self-portrait-1912
• Wikimedia, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Alexandra_Exter_-_sketch_%28Lobanov-Rostovsky_coll.%29_01.jpg. Dostęp: 3.08.2018.
• Wikimedia, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Founders_of_the_Ukrainian_academy_of_arts.jpg. Dostęp 3.08.2018.
• Wikimedia, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yermilov_Vasyl-_Literary Artistic_Magazine_1933.jpg. Dostęp 7.08.2018.
• Wikimedia, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/ Vladimir_Lenin_1_May_1920_by_Isaak_Brodsky.jpg. Dostęp 9.08.2018.
• Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/File:Alexander_Archipenko,_La_Vie_Familiale,_Family_Life,_1912.jpg. Dostęp 5.08.2018.
• Аргт-Ностальге, http://art-nostalgie.com.ua/a1.html. Dostęp 24.07.2018.
• Арт-галерея Nostalgie, живопись эпохи соцреализма, http://art-nostalgie.com.ua/painters.html.
• Арт Поиск, http://artpoisk.info/artist/govorkov_viktor_ivanovich_1906/plakat_spasibo_lyubimomu_stalinu _za_schastlivoe_detstvo/. Dostęp 10.08.2018.
• Балаховская, ФаинаЪ. „Под частное слово Александр Богомазов в Русском музее”,Коммерсанть 125 (2008): 9, https://www.kommersant.ru/Doc-rss/914014. Dostęp 4.08.2018.
• Вакар, Ирина. „Пётр Кончаловский: взгляд из нового века”, Наше Наследие 99(2011). http://www.nasledie-rus.ru/podshivka/9904.ph. Dostęp 29.07.2018.
• Вакар, Ирина. „Бурлюк Давид Давидович”, w Энциклопедия русского авангарда, Биографии, http://rusavangard.ru/online/biographies/burlyuk-david-davidovich/. Dostęp 1.08.2018.
• Газета Вікна. 2014.11.05, http://vikna.if.ua/news/category/ua/2014/11/05/24590/view. Dostęp 31.08.2018.
• Гуткин, Михаил, Гусев, Сергей. Украинский соцреализм поразил Нью-Йорк, https://russian.rt.com/inotv/2012-09-26/Ukrainskij-socrealizm-porazil-Nyu-Jork-.Dostęp 28.08.2018.
• Институт русского реалистического искусства, http://rusrealart.ru/media/history/.Dostęp 30.07.2018.
• История и современость. Старые фотографии и не только, 3.05.2013: Сталин и дети,https://visualhistory.livejournal.com/241386.html. Dostęp 11.08.2018.
• Киевский Клуб Коллекционеров, соцреализм, https://socrealizm.com.ua/. Dostęp:30.08.2018.
• Кмитівський музей образотворчого мистецтва імені Й.Д. Буханчука, https://uk.wikipedia.org/wiki/. Dostęp 30.07.2018.
• Кущ, Софія. „Художник ГУЛАГу”, День 170 (2011), https://day.kyiv.ua/uk/article/naprikinci-dnya/hudozhnik-gulagu. Dostęp 1.09.2018.
• Лебедєва, Катерина, „Соцреалізм Володимира Куткіна”, Бібліотека українського мистецтва, http://uartlib.org/exclusive/sotsrealizm-volodymyra-kutkina/. Dostęp 31.08.2018.
• Наков, Андрей. „Экстер Александра Александровна”. W Онлайн Энциклопедия, http://rusavangard.ru/online/biographies/ekster-aleksandra-aleksandrovna. Dostęp 2.08.2018.
• Національний Художній Музей України, Kиїв http://namu.kiev.ua. „Oxopoнa праці та пожежна безпека”, http://oppb.com.ua/news/za-fahovi-dosyagnennya- otrymayte-vidznaku-vid-zhurnalu-ohorona-praci-ta-pozhezhna-bezpeka. Dostęp 30.08.2018.
• Парк-музей „Музей памятников соцреализма”, https://zruchno.travel/ObjectEntity/ObjectEntity?idCrm=a90d1a43-d4ec-4ba1-888e-a3fd5c514313&lang=ru. Dostęp 28.08.2018.
• Портян, Олександр, Логвиненко, Богдан. „Друге дихання Фрумушики. Музей радянського минулого”, http://ukrainer.net/frumushyky/. Dostęp: 28.08.2018.
• Раки́тин, Васи́ лий И. „Татлин Владимир Евграфович”. W Энциклопедия русского авангарда, Биографии, http://rusavangard.ru/online/biographies/tatlin-vladimirevgrafovich.Dostęp 31.07.2018.
• „Розстріляне відродження”, https://uk.wikipedia.org/wiki/Розстріляне_відродження.Dostęp: 25.07.2018.
• Свиридова, Александра. „Не-родная» живопись”, Мы Здесь, 569 (2018) 28.06.--08.07.2018, http://newswe.com/index.php?go=Pages&in=view&id=5268. Dostęp:15.07.2018.
• Советский конструктивизм в рекламе и дизайне, Rarus’s Gallery 2011,http://www.raruss.ru/soviet-constructivism/3963-soviet-reklame-design.html?start=1. Dostęp 30.08.2018.
• Ткачова, Людмила. „Асоціація Художників Червоної України”. W Encyclopedia of Ukraine, http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CA%5CS%5CAssociationofRevolutionaryArtofUkraine.htm. Dostęp 7.08.2018.
• Ткачова, Людмила. „Асоціація Художників Червоної України (АХЧУ)”. W Енциклопедія історії України, http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe ?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21CO=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Asotsiatsiia_khudozhnykiv. Dostęp 6.08.2018.
• Украинский соцреализм в Нью-Йорке, Runy Web, 25.09.2012, http://www.runyweb.com/articles/18/ukrainian-socialist-realism-in-new-york.html. Dostęp 26.08.2018.
• „Участники Первого съезда советских писателей с решающим голосом”,https://ru.wikipedia.org/wiki/Участники_Первого_съезда_советских_с_решающим_голосом#Н_—_%D0%25A. Dostęp: 5.08.2018.