Oсобливості назв традиційного палива в говірках Криворіжжя

• Authors: Вербовий Микола

Title variants

PL

Cechy nazw tradycyjnego opału w gwarach okolic Krzywego Rogu

EN

The peculiarities of lexicon closely related which with the traditional types of fuel in the dialects of the Kryvyi Rih region

• Languages of publication: UK PL EN

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są podobieństwa i różnice między gwarami okolic Krzywego Rogu a ukraińskim językiem ogólnym. W pracy została przedstawiona i omówiona leksyka gwarowa dotycząca nazw tradycyjnego opału, używana w okolicach Krzywego Rogu. Obecnie część tych wyrazów wychodzi z użytku i zanika. Bazę źródłową stanowią teksty gwarowe z trzech wsi położonych w pobliżu Krzywego Rogu, które zostały założone w XVIII i XX wieku. Analiza zgromadzonego materiału gwarowego została przeprowadzona z wykorzystaniem danych językowych słowników gwarowych oraz materiałów etnograficznych z XIX i początku XX wieku. Analizowana leksyka gwarowa charakteryzuje się swoistymi właściwościami fonetycznymi, gramatycznymi i semantycznymi, wykazuje również podobieństwo do nazw występujących w pobliskich gwarach stepowych i wschodniopodolskich.

EN

This article deals with similarities and differences in the dialects of villages in the Kryvyi Rih region and in general Ukrainian language. The article presents a description of the system analysis of the peculiarities of lexicon which are closely related to the traditional types of fuel in the steppe dialects of the Kryvyi Rih region. A certain number of these words usually become obsolete and vanish. The work has been compiled from original sources of dialect texts collected in three villages founded in the 18th and 20th centuries in the Kryvyi Rih region. The analysis of collected dialect material has been made in accordance with corresponding dictionaries and writings of ethnographical material of the 19th and the beginning of the 20th centuries collected in areas close to the Kryvyi Rih region. The analyzed lexical dialect material is closely related to traditional types of fuel in the dialects of the Kryvyi Rih region. This lexicon possesses main features coinciding with local peculiarities of steppe dialects in general and demonstrates its local phonetical, grammatical and semantic peculiarities.

Keywords

PL

gwary okolic Krzywego Rogu; leksyka; teksty gwarowe; nazwy rodzajów tradycyjnego opału

EN

dialects in Kryvyi Rih region; lexicon; texts of a dialect; names of traditional types of fuel

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2019
• Volume: LXVII
• Pages: 351-372

Contributors

author

Вербовий Микола

• Криворізький державний педагогічний університет, Факультет української філології, Кафедра української мови

References

• Arkuszyn Hryhorij, 2000, Słownyk zachidnopolis′kych howirok u 2 t., redakcijnowydawnyczyj widdił „Weża” Wołyns'koho derżawnoho uniwersytetu im. Łesi Ukrajinky, Łuc'k.
• Bessaraba Iwan, 1916, Matieriały dla etnografii Chiersonskoj gubiernii, w: Sbornik Otdielenija russkogo jazyka i słowiesnosti impieratorskoj Akadiemii nauk, t. 94, № 4, tipografija impieratorskoj Akadiemii nauk, Pietrograd, s. 1–568.
• Biłec'kyj-Nosenko Pawło, 1966, Słownyk ukrajins'koji mowy, Naukowa dumka, Kyjiw.
• Biłodid Iwan, hoł. redkoł., 1970–1980, Słownyk ukrajins′koji mowy, t. 1–11, Naukowa dumka, Kyjiw.
• Czabanenko Wiktor, 1992, Słownyk howirok Niżn′oji Naddniprianszczyny, t. 1–4, Komunar, Zaporiżżia.
• Czabanenko Wiktor, 1995, Hartowane słowo. Postijni poriwniannia w howirkach Niżn′oji Naddniprianszczyny, Hart, Zaporiżżia.
• Dikariew Mitrofan, 1891, Woronieżskij etnograficzeskij sbornik, izdanije Woronieżskogo gubiernskogo statisticzeskogo komiteta, Woronież.
• Dragomanow Michaił, 1876, Małorusskije narodnyje priedanija i rasskazy, tipografija M.P Frica, Kijew.
• Dzendzeliws'kyj Josyp, 1953, Osobływosti słowotworu ukrajins′kych howirok Nyżn′oho Podnistrowja, „Diałektołohicznyj biułeten'”, wyp. IV, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 37–51.
• Dzendzeliws'kyj Josyp, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky howirok Nyżn′oho Podnistrowja, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 36–54.
• Fasmer Maks, 1986–1987, Etimołogiczeskij słowar' russkogo jazyka, t. 1–4, Progriess, Moskwa.
• Hrinczenko Borys, 1907–1909, Słowar′ ukrajins′koji mowy. Nadruk. z wydania 1907–1909 rr. fotomechanicznym sposobom, t. 1–4, 1958, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw.
• Hujwaniuk Nina, red., 2005, Słownyk bukowyns′kych howirok, Ruta, Czerniwci.
• Janows'kyj Jurij, 1984, Opowidannia. Romany. Pjesy, Naukowa dumka, Kyjiw.
• Jawornyc'kyj Dmytro, 1920, Słownyk ukrajins′koji mowy, t. 1, Słowo, Katerynosław.
• Kuryło Ołena, 1928, Materijały do ukrajins′koji dijałektołohiji ta folkłorystyky, drukarnia Wseukrajins'koji Akademiji nauk, Kyjiw.
• Lewczenko Michaił, 1874, Opyt russko-ukrainskogo słowaria, tipografija Gubiernskogo uprawlenija, Kijew.
• Lysenko Panas, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky prawobereżnoji Czerkaszczyny, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 5–21.
• Maksymowycz Iwan, 1991, Łeksykon łatyns′ko-słowjansʹkyj 1718–1724, cz. I–II, Rym, Druckerei E. Mauersberger, Marburg.
• Manżura Iwan, 1890, Skazki, posłowicy i t.p., zapisannyje w Jekatierinosławskoj i Char′kowskoj gub., w: Sbornik Char′kowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 2, wyp. II, tipografija K. Sczasni, Char'kow, s. 1–194.
• Manżura Iwan, 1894, Małorusskije skazki, priedanija, posłowicy i powierja, zap. I.I. Manżuroju w Jekatierinosław. gub., w: Sbornik Char′kowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 6, wyp. II, tipografija Gubiernskogo prawleniija, Char'kow, s. 161–197.
• Melnyczuk Ołeksandr, 1952, Słownyk specyficznoji łeksyky howirky seła Pysariwky (Kodyms′koho rajonu, Odes′koji obłasti), „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. II, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 67–98.
• Melnyczuk Ołeksandr, hoł. red., 1982–2012, Etymołogicznyj słownyk ukrajins′koji mowy, t. 1–6, Naukowa dumka, Kyjiw.
• Moskałenko Artem, 1958, Słownyk diałektyzmiw ukrajins′kych howirok Odes′koji obłasti, wydawnyctwo Odes'koho pedahohicznoho instytutu, Odesa.
• Pałamarczuk Łeonid, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky howirky s. Musijiwka Wczorajszens′koho rajonu Żytomyrs′koji obłasti, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 22–35.
• Poliszczuk Łesia, 2015, Nominacija procesiw budiwnyctwa u schidnopodils′kych howirkach, „Wisnyk Doniec'koho nacionalnoho uniwersytetu. Ser. B: Humanitarni nauky”, № 1–2, s. 199–203.
• Potiebnia Aleksandr, 1890, Małorusskije domasznije leczebniki XVIII w., „Kijewskaja starina”, t. 38, s. 1–59.
• Rudczenko Iwan, 1869–1870, Narodnyje jużnorusskije skazki, wyp. 1–2, tipografija E. Fiedorowa, Kijew.
• Saharows'kyj Anatolij, 2015, Materiały do frazeołohicznoho słownyka Centralnoji Słobożanszczyny (Charkiwszczyny), wydawnyctwo Charkiws'koho nacionalnoho uniwersytetu im. W.N. Karazina, Charkiw.
• Storożenko Nikołaj, 1892, Małorusskije sujewierija, koim mało kto wierił, sobrannyje 1776 goda (rukopis′ A.I. Czepy), „Kijewskaja starina”, t. 36, s. 119–130.
• Szewelow Jurij, 2002, Istoryczna fonołohija ukrajins′koji mowy, Akta, Charkiw.
• Umanec' M. (Komarow Mychajło), Spiłka A., 1893–1898, Słowar′ rosijsko-ukrajins′kyj, t. 1–4, drukarnia Naukowoho Towarystwa im. Szewczenka, Lwiw.
• Wasilenko Wiktor, 1902, Opyt tołkowogo słowaria narodnoj tiechniczeskoj tierminołogii po Połtawskoj gubiernii, w: Sbornik Char′kowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 13, tipo-litografija Pieczatnoje dieło, Char'kow, s. 139–216.
• Waszczenko Wasyl, 1960, Słownyk połtaws′kych howoriw, wydawnictwo Charkiws'koho derżawnoho uniwersytetu im. O.M. Hor'koho, wyp. 1, Charkiw.
• Waszczenko Wasyl, 1968, Linhwistyczna heohrafija Naddniprianszczyny. Łeksyczni materiały, Dnipropetrows'kyj derżawnyj uniwersytet, Dnipropetrows'k.
• Werbowyj Mykoła, 2011, Sproba charakterystyky howirky seła Łozowatka Kryworiz′koho rajonu Dnipropetrows′koji obłasti, „Ucrainistica”, wyp. 9, Krywyj Rih, s. 99–124.
• Zadorożna Nina, 2012, Łeksyczni diałektyzmy odnijeji howirky Syniucho-Budz′koho meżyriczczia, „Naukowi zapysky, wypusk 105 (1), serija: fiłołohiczni nauky (mowoznawstwo)”, Redakcijno-wydawnyczyj widdił Kirowohrads'koho derżawnoho pedahohicznoho uniwersytetu im. Wołodymyra Wynnyczenka, Kirowohrad, s. 46–52.
• Zakriewskij Nikołaj, 1861, Staroswietskij bandurista, Kniga tretija: Słowar' małorossijkich idiomow, tipografija Moskowskogo uniwiersitieta, Moskwa.
• Żełechiws'kyj Jewhenij, Nedils'kyj Sofron, 1886, Małorusko-nimeckyj słowar, t. 1, Jewhenij Żełechiws'kyj, układacz-red., t. 2. Sofron Nedils'kyj, układacz-red., drukarnia Naukowoho Towarystwa im. Szewczenka, Lwiw.