Czas na Nową Hutę – o planie ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta

• Authors: Marcinek Roman , Myczkowski Zbigniew

Title variants

EN

Time for Nowa Huta – notes on the plan for the preservation of the Nowa Huta Cultural Park

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Nowa Huta jest miejscem powszechnie rozpoznawalnym, ale relatywnie słabo znanym. W przestrzeni publicznej funkcjonują na jej temat liczne stereotypy, w których cieniu pozostają obiektywne analizy. Utrudnia to jednolitą politykę wobec obszaru uważanego za „miasto socjalistyczne”, a będącego de facto konglomeratem architektury z 2. połowy XX wieku oraz reliktów średniowiecznych wsi. Narastające problemy konserwatorskie, adaptacyjne, strukturalne i społeczne skłoniły Radę Miasta Krakowa do podjęcia uchwały o utworzeniu na części obszaru Nowej Huty parku kulturowego. Artykuł to informacja o opracowaniu będącym propozycją uporządkowania zagadnień związanych z ochroną dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. Autorzy przedstawili przyjętą metodę i etapy dochodzenia do finalnych wniosków. W zapisach planu propozycji postępowania w konkretnych miejscach jest kilka tysięcy. W artykule przedstawiono najważniejsze obszary postulowanych działań.

EN

Although Nowa Huta has become a household name over the years, to most people the district itself remains relatively obscure. The public perception of it is plagued by stereotypes which overshadow any attempt at an objective analysis. This, in turn, makes it difficult to adopt a uniform policy for an area commonly believed to be a “socialist town”, even though it is, in fact, a conglomerate of architecture of the 2nd half of the 20th c. and the relics of the medieval village which had once existed there. The increasing conservation, adaptation, structural and social issues which have cropped up over the years led the Kraków City Council to adopt a resolution on the establishment of a cultural park covering a part of the Nowa Huta district. The article contains information on the study which serves as a proposal for adopting a structured approach to the protection of cultural heritage and landscape. The authors present both the methodology applied and the stages leading to the final conclusions. The plan itself contains a few thousand proposals for specific actions. The article highlights the most significant areas of proposed activities.

Keywords

PL

park kulturowy; ochrona obszarowa; urbanistyka; architektura XX wieku; ochrona dziedzictwa; socrealizm; rewitalizacja

EN

cultural park; area-wide protection; urban planning and development; 20th-century architecture; heritage protection; socialist realism; revitalisation

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2017
• Issue: 1
• Pages: 129-161

Dates

published

2017

Contributors

author

Marcinek Roman

• historyk, Narodowy Instytut Dziedzictwa
• historian, the National Heritage Board of Poland

author

Myczkowski Zbigniew

• architekt, Politechnika Krakowska
• architect, Kraków University of Technology

References

• Anioła J., Nowa Huta: podstawowa inwestycja Planu Sześcioletniego, Warszawa 1951.
• Beiersdorf Z., Komorowski W., Nowa Huta lat pięćdziesiątych. Dziedzictwo – zagrożenia i perspektywy, [w:] Zabytki drugiej połowy dziewiętnastego wieku – waloryzacja ochrona konserwatorska, Warszawa-Berlin 2010.
• Beiersdorf Z., Wartości kulturowe Nowej Huty, [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, Kraków 1997, s. 81-89.
• Binek T., Służby inwestycyjne Nowej Huty, Kraków 2009.
• Böhm A., Krajobraz Nowej Huty, [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, Kraków 1997.
• Chwalba A., Dzieje Krakowa, t. 6: Kraków w latach 1945-1989, rozdział: Nowa Huta: narodziny miasta, kombinatu i mitu, Kraków 2004.
• Dużyk J., Nowa Huta od średniowiecza do XIX w., „Kraków dawniej i dziś”, nr 10, Kraków 1957.
• Fabiański M., Purchla J., Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001.
• Franczyk J.L., Z dziejów nowohuckiego Kościoła (1949-2009), [w:] Budujemy KOŚCIÓŁ. Współczesna architektura sakralna w Nowej Hucie, Kraków 2010.
• Gil M., Paradoks historii – rola Nowej Huty w walce o system demokratyczny w Polsce, [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, Kraków 1997.
• Golonka-Czajkowska M., Nowe miasto nowych ludzi. Mitologie nowohuckie, Kraków 2013.
• Gołaszewski T., Kronika Nowej Huty, Kraków 1955.
• Gryczyński A. (red.), Czas zatrzymany. Fotografie z terenów Nowej Huty i okolic oraz wybór tekstów, Kraków 2006.
• Gumińska M.A., Delorme A. (red.), Klęska ekologiczna Krakowa. Przyczyny, teraźniejszość, perspektywy ekorozwoju miasta, Kraków 1990.
• Huta im. Tadeusza Sendzimira SA w Krakowie 1949-1999, praca zbiorowa, Kraków 1999.
• Juchnowicz S., Nowa Huta, przeszłość i wizja. Z doświadczeń warsztatu projektowego, „Zeszyty Krzysztoforskie”, t. 2, Kraków 2005.
• Komorowski W., Nowa Huta – zabytek socrealizmu, „Krakowska Teka Konserwatorska”, t. 1, Kraków 2000.
• Komorowski W., Urbanistyka i architektura Nowej Huty 1949- 1959, „Rocznik Krakowski”, t. 71, Kraków 2005.
• Komorowski W., W obronie Nowej Huty, „Spotkania z Zabytkami” 1986, nr 3.
• Kosiński W., Miejska estetyka w programach totalitaryzmów, [w:] Miasto i piękno miasta, Kraków 2011.
• Kosiński W., Socrealizm. Socmodernizm, [w:] Architektura w dawnym i współczesnym krajobrazie Krakowa – na tle najnowszych przekształceń miast, Szczecin 2012, s. 62-65.
• Lempart M., Zapomniane dziedzictwo Nowej Huty – Krzesławice, Kraków 2011.
• Lempart M., Zapomniane dziedzictwo Nowej Huty – Mogiła, Kraków 2012.
• Lorek A., Kompozycja przestrzenna Nowej Huty w kontekście teorii i praktyki urbanistycznej socrealizmu, [w:] Małecki J.M. (red.), Narodziny Nowej Huty. Materiały sesji naukowej odbytej 25 kwietnia 1998 roku, seria: „Rola Krakowa w Dziejach Narodu”, t. 18, Kraków 1999.
• Miezian M., Nowa Huta – socjalistyczna w formie, fascynująca w treści, Kraków 2004.
• Mikułowski-Pomorski J., U genezy powołania nowego miasta. Między pogłoską a dedukcją, [w:] Narodziny Nowej Huty. Materiały sesji naukowej odbytej 25 kwietnia 1998 roku, Kraków 1999.
• Rojkowska-Tasak H., Ciepiela W., Zabytkowe centrum Nowej Huty – ochrona a modernizacja, [w:] Uczyć się od Moskwy? Architektura i Urbanistyka socrealizmu. Dialog o zabytkach Warszawa – Berlin 2011. Dokumentacja, Berlin 2012.
• Salwiński J., Lokalizacja kombinatu metalurgicznego pod Krakowem, [w:] Kryptonim „Gigant”. Dzieje nowohuckiego kombinatu w latach 1949-1958, Kraków 2008.
• Siatkowska A., Życie kulturalne Nowej Huty w latach 1949-1980, [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, Kraków 1997.
• Sibila L.J., Muzeum rozproszone Nowej Huty. Przewodnik, Kraków 2007.
• Sibila L.J., Nowa Huta – architektura i twórcy miasta idealnego, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2006.
• Sibila L.J., Nowohucki design. Historia wnętrz i ich twórcy w latach 1949-1959, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2007.
• Skrzypek A., Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko-radzieckie 1944-1957, Pułtusk 2002.
• Witkowski Z., Obiekty przyrodnicze godne zachowania i szczególnej troski na terenie Nowej Huty (strefa ochronna kombinatu), [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, Kraków 1997.
• Włodarczyk M., Architektura Nowej Huty lat 1949-1980, SARP od¬dział Kraków, Kraków 2013.

Identifiers

ISSN

0029-8247