Hermeneutyczna wykładnia sumienia (Heidegger - Ricoeur)

• Authors: Anna Ziółkowska

Title variants

EN

The hermeneutic interpretation of conscience

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest wykładnia sumienia w refleksji hermeneutycznej Martina Heideggera i Paula Ricoeura. Myśliciele ci ujmują sumienie w sposób zindywidualizowany, pierwotny wobec różnych teologii, ontoteologii, a także społecznych systemów prawnych i moralnych. Zarówno Heidegger jak i Ricoeur, zrywając z obecnym w filozoficznej tradycji ujęciem sumienia jako wyroczni i trybunału, nie zatrzymują się na jego Freudowskiej i Nietzscheańskiej demistyfikacji. Po dokonaniu refleksji krytycznej chcą ponownie odkryć jego sens, co jest zwłaszcza dostrzegalne w filozofii Ricoeura, w której „hermeneutyka destrukcji” łączy się z „hermeneutyką afirmatywną”. Sumienie u Heideggera, chociaż jest wyzbyte z konkretnych treści, nawołuje do życia autentycznego, wpisując się w problematykę prawdy jako otwarcia i odsłonięcia, natomiast u Ricoeura sumienie wiąże się z postulatem samorealizacji i poświadczenia (wierności danemu słowu), czyli prawdy jako wiary i zaufania Sobie i Innemu. Chociaż Ricoeur w swojej koncepcji sumienia inspirował się filozofią Heideggera, to dołączając do niej pominięte przez autora Bycia i czasu aspekty, znacznie ją zmodyfikował. Na tle podobieństw i różnic obu ujęć wyłaniają się pewne problemy, które w niniejszej pracy chcę uwyraźnić. Włączając się w hermeneutyczny dyskurs, pozostawiam poruszaną problematykę otwartą.

EN

The object of the article is the interpretation of conscience found in the hermeneutic reflection of Martin Heidegger and Paul Ricoeur. These thinkers understand conscience in an individualized manner that is individualized and prior with respect to various theologies, ontotheologies, and legal and moral social systems. Both Heidegger and Ricoeur, breaking with the understanding of conscience as oracle and tribunal found in the philosophical tradition, do not stop at its Freudian and Nietzschean demystification. After carrying out critical reflection they want to recover its sense; this is especially visible in the philosophy of Ricoeur, in which the “hermeneutics of destruction” is combined with a “hermeneutics of affirmation”. For Heidegger, although conscience is devoid of concrete contents, it calls to an authentic life, appearing in context of the problematic of truth as openness and unhiddenness; for Ricoeur, however, conscience is connected with the postulate of self-realization and testimony (fidelity to one’s given word), that is, truth as faith and trust toward Oneself and toward Another. Although Ricoeur was inspired in his conception of conscience by the philosophy of Heidegger, by adding to it aspects overlooked by the author of Being and time, he modified it significantly. In view of the similarities and differences between these two approaches, certain problems emerge, which I attempt to make clear in this work. Entering into a hermeneutic discourse, I leave this problematic open.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2007
• Issue: 13
• Pages: 58-90

Contributors

author

Anna Ziółkowska

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• Foucault [1998] – M. Foucault, Nadzorować i karać, tłum. T. Komendant, Aletheia, Warszawa 1998.
• Glenskowie [1991] – Cz. i J. Glenskowie, Aforyzmy, maksymy, sentencje, Warszawa 1991.
• Heidegger [2005] – M. Heidegger, Bycie i czas, tłum. B. Baran, PWN, Warszawa 2005.
• Kant [2001] – I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, tłum. M. Wartenberg, Antyk, Kęty 2001.
• Kolarzowa [2000] – R. Kolarzowa, Przekroczyć estetykę, Univesitas, Kraków 2000.
• Levinas [1998] – E. Levinas, Całość i nieskończoność, tłum. M. Kowalska, PWN, Warszawa 1998.
• Lorenc [2003] – W. Lorenc, Hermeneutyczne koncepcje człowieka, Scholar, Warszawa 2003.
• Lubowicka [2003] – G. Lubowicka, Cogito zranione. Moralność pęknięta, w: Horyzonty interpretacji, Humaniora, Poznań 2003, s. 133-145.
• Michalski [1997] – K. Michalski, Heidegger i filozofia współczesna, PIW Warszawa 1978.
• Podsiad [2000] – A. Podsiad, Słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 2000.
• Potępa [2003] – M. Potępa, Spór o podmiot w filozofii współczesnej. Husserl - Heidegger - Gadamer – Jaspers, Warszawa 2003.
• Reale [2002] – G. Reale, Historia filozofii starożytnej, T. IV, V, tłum. E.I. Zieliński, KUL, Lublin 2002.
• Ricoeur [1985] – P. Ricoeur, Egzystencja i hermeneutyka, oprac. S. Cichowicz, PAX, Warszawa 1985.
• Ricoeur [1992] – P. Ricoeur, Miłość i sprawiedliwość, tłum. M. Frankiewicz w: P. Ricoeur, Filozofia osoby, PAT, Kraków 1992.
• Ricoeur [2003] – P. Ricoeur, O sobie samym jako innym, tłum. B. Chełstowski, PWN, Warszawa 2003.
• Ricoeur [1991] – P. Ricoeur, Podług nadziei, PAX, Warszawa 1991.
• Ricoeur [2005] – P. Ricoeur, Refleksja dokonana. Autobiografia intelektualna, Antyk, Kęty 2005.
• Ricoeur [1986] – P. Ricoeur, Symbolika zła, tłum. S. Cichowicz, M. Ochab, PAX, Warszawa 1986.
• Scheler [1976] – M. Scheler, O zjawisku tragiczności, tłum. R. Ingarden, w: O tragedii i tragiczności, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
• Scheler [1977] – M. Scheler, Resentyment i moralność, tłum. J. Garewicz, Czytelnik, Warszawa 1977.
• Schrader [2000] – W.H. Schrader, Teorie sumienia, tłum. E. Nowak – Juchacz w: Transcendentalna filozofia praktyczna, red. E. Nowak – Juchacz, Wydawnictwo UAM, Poznań 2000, s. 141-155.
• Skarga [1997] – B. Skarga, Tożsamość i różnica, Znak, Kraków 1997.
• Szewczuk [1988] – W. Szewczuk, Sumienie – studium psychologiczne, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1988.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.13.2007.282